Opinie 18 november 2013

Integrale commerciële onzin

Vooropgesteld: ik ben een groot voorstander van integrated reporting. Het is immers maatschappelijk van belang dat ondernemingen verantwoording afleggen en inzicht geven in hun (toekomstig) handelen, en dat dan niet alleen vanuit financieel perspectief.

PwC-bestuurder Van Mierlo draagt het onderwerp ook een warm hart toe. Hij sprak er dit jaar over in een sessie in de Tweede Kamer. Van Mierlo besprak op voorhand de mogelijke kritiek:

(1) de accountant zou eerst zijn klassieke taak - controleren van financiële informatie - goed moeten oppakken; en

(2) 'accountants zijn alleen op zoek naar meer omzet'.

Hij was van mening dat accountants voor het eerste 'hun best doen' - waarvoor hij overigens wel krachtiger stelling had mogen nemen - en dat het tweede kritiekpunt te makkelijk is. Bij gebrek aan verdere onderbouwing had zijn verhaal (althans wat mij betreft) onvoldoende overtuigingskracht.

In een reflectie op die bijeenkomst in de Tweede Kamer stelde ik dan ook:

'Uiteraard ben ik overigens wel voor de verdere ontwikkeling van integrated reporting. Maar ik laat de waardebepaling ervan en de rol van accountants daarbij voorlopig eerst graag aan de markt. Ik kom daar later nog wel eens op terug. Als voorschot merk ik op dat de wijze waarop accountants over dit onderwerp spreken een hoog gehalte 'wij van WC-eend adviseren WC-eend' kent, en dat we van dit onderwerp niet de nieuwe 'commerciële melkkoe' voor accountantsorganisaties moeten maken. Maar dat, voor nu, terzijde.'

Nu is de tijd gekomen op deze stellingname terug te komen en deze uit te werken. Ik raak namelijk steeds meer geïrriteerd  zodra accountantsorganisaties zich over integrated reporting uitlaten. Zo commercieel. Zo gretig. Zo ondoordacht. Zo maatschappelijk onverantwoord. Zo ongeloofwaardig. Zo veel integrale commerciële onzin.

Wat bijvoorbeeld te denken van de in het recent uitgebrachte PwC-rapport aangehaalde leuze: 'what doesn't get measured, doesn't get done'. Zo simpel, zo goedkoop.
Dat rapport van PwC, waarvan de strekking is dat de opmars van geïntegreerde verslaggeving stagneert, was voor mij de 'druppel'. Een citaat uit de berichtgeving op deze site aangaande het rapport:

'Ondernemingen boeken vooruitgang, maar worstelen met het inzichtelijk maken van fundamentele zaken. Dit betreft vooral het beloningsbeleid in relatie tot de strategie, de houdbaarheid van het verdienmodel en zaken die de langetermijnwaarde van een onderneming bepalen'.

Vervang in het citaat 'ondernemingen' door 'accountantsorganisaties' en het citaat zou zomaar als hoofdconclusie opgenomen kunnen worden in een 'publieke management letter' aangaande ons beroep. Maar dat geheel terzijde.

Het rapport van PwC bevat ronkende taal, met tal van overbodige adjectieven. Marketingtaal. Het rapport kent een storende nadruk op de 'meetbaarheid' van allerhande zaken. Maar moeten zaken die in het zojuist aangehaalde citaat staan - zoals: beloningsbeleid, strategie, houdbaarheid van het verdienmodel en dergelijke - wel worden gemeten?

Of gaat het erom dat het Accounting Establishment het thema richting de cijfertjes wil sturen, omdat ze daar verstand van hebben? Omdat er anders een minder grote rol voor hen is weggelegd? Of omdat ze op andere terreinen van integrated reporting (te) weinig waarde kunnen toevoegen?

In dit verband is het overigens grappig de reacties van accountants te horen en te lezen op de recente bijdrage van Hans Strikwerda over de toon aan de top. Hij ziet geen rol in deze voor accountants weggelegd, zij zelf uiteraard wel. Strikwerda kapittelen en verguizen is (te) makkelijk. Maar ik hoop dat degenen die dat doen, dan ook zo sportief zijn op zijn soms wel degelijk rake observaties te reageren, namelijk:

• 'Zij [accountants] zijn er voor de juistheid van de jaarrekening en hebben daar al moeite genoeg mee.'
• 'Als er normen moeten worden gesteld, is dat aan de wetgever en niet aan commerciële accountants.'

Dat laatste geldt wat mij betreft ook als het gaat om de - eventueel door accountants in de toekomst te toetsen - normen aangaande integrated reporting. Temeer daar accountants(organisaties) zich nauwelijks op intellectueel en wetenschappelijk niveau laten horen over dit onderwerp. Het geeft reeds te denken dat bijna alle uitingen ten aanzien van dit onderwerp  vanuit de business komen en niet vanuit vaktechniek (of de wetenschappers verbonden aan de kantoren).

Nee, het is tot nog toe vooral commerciële roeptoeterij vanuit accountantsorganisaties. Bijvoorbeeld als het gaat om de noodzaak tot meetbaarheid en cijfertjes. Hebben we met zijn allen gedurende de afgelopen vijftien jaar dan niets geleerd van de perverterende werking die prestatie-indicatoren - naast positieve effecten - kunnen hebben? Immers: des te harder een functionaris op diens prestaties wordt afgerekend, des te groter de prikkel voor strategisch en perverterend gedrag.

Een te groot aantal prestatie-indicatoren leidt tot bureaucratisering. Leidt tot cijferfetisjisme. Leidt tot hetgeen wel Targititis wordt genoemd. Leidt af van waar ondernemerschap daadwerkelijk om draait: innovatie. Wat lezen we over dit soort aspecten in de accountantsrapportages over integrated reporting? Niets.

Net zo min als ik tegen integrated reporting ben, ben ik tegen prestatie-indicatoren. Aan beiden zitten namelijk ook veel positieve kanten. Wel ben ik tegen het tot nog toe zo oppervlakkige accountantsdebat over wat er ten aanzien van deze onderwerpen verstandig is, zeker als het gaat om de rol van de accountant.

In plaats van de commerciële insteek is wat mij betreft eerst en vooral een inhoudelijk debat gewenst. Waarin zowel de positieve kanten als de negatieve kanten worden belicht, alvorens conclusies worden getrokken.

Als dat debat er niet komt, gaat het PwC en haar bestuurder Van Mierlo niet lukken het kritiekpunt 'accountants zijn alleen op zoek naar meer omzet' te weerleggen. Integendeel zelfs. Het zal wederom tot een Strikwerdiaans advies leiden, namelijk een oproep aan bestuurders en commissarissen: stuur de accountant in deze weg!

Waarvan akte.