Wouter Gerards

Naar aanleiding van een artikel van Raats, Moors en van der Genugten (2004)* heb ik het proefschrift van Raats gelezen. Daarin beschrijft zij een model om als zo’n tweede controle plaatsvindt zowel de uitkomsten van de eerste als de tweede controle te gebruiken.

Hierbij controleert een expert (die geacht wordt altijd gelijk te hebben) een gedeelte van de door de eerste accountant uitgevoerde steekproef. Zo is te bepalen in welke mate deze accountant tot een onjuiste conclusie kwam.

Opnieuw beoordelen

In de werkomgeving hebben wij te maken met verantwoordingen die al door een auditor zijn gecontroleerd en vervolgens worden gereviewd. Die verantwoordingen zijn onderzocht op rechtmatigheid. Wij plegen de bevindingen van die auditors integraal te reviewen. Wij beoordelen dus de hele steekproef van de eerste auditor opnieuw.

We houden er geen rekening mee dat die eerste accountant niet steeds ongelijk heeft gehad: niet alle uitkomsten hoeven te worden verbeterd. De reviews die we doen laten ook zien dat accountants de beoordeling van hun verzameling verantwoordingen steeds beter in de vingers krijgen. Als een auditor een soortgelijke verantwoording meerdere malen onder ogen heeft gehad, past hij zijn eerdere bevindingen aan als gevolg van dat voortschrijdend inzicht.

Karakter

Mijn indruk is dat de verschillen in beoordeling te maken hebben met het karakter van de onderzoeken (rechtmatigheidsonderzoek). De normen voor die rechtmatigheidscontroles maken namelijk geen deel uit van het normenstelsel - regels rond de jaarrekening - waarmee accountants doordrenkt zijn. En misschien verklaart dit verschil in soorten Soll-posities het gissen en missen.

Daarnaast lijkt de accountant soms focus te verliezen wanneer er veel repetitief werk wordt verricht. Hij ziet dan zaken -  fouten dus -  over het hoofd.

Meer dan negen keer

Uiteraard zullen er meerdere factoren zijn die een rol spelen. De voorlopige 'bevinding' die ik met het reviewen heb, is dat de intensiteit van 'feilen' afneemt nadat een auditor een soortgelijke verantwoording drie keer heeft gecontroleerd en dat de intensiteit van 'feilen' weer toeneemt  als een soortgelijke verantwoording meer dan negen keer is gecontroleerd.

Ik geef hier een opsomming van de mogelijkheden die ik zie in volgorde van een (potentieel) afnemende hoeveelheid werk:

• de tweede accountant trekt opnieuw een steekproef uit de populatie;
• de tweede accountant reviewt alle elementen van de steekproef die de eerste accountant heeft onderzocht;
• de tweede accountant trekt een steekproef uit die van de eerste accountant. Als er fouten worden gevonden gaat de tweede accountant de steekproef van de eerste accountant geheel beoordelen;
• de tweede accountant trekt een steekproef uit de steekproef van de eerste accountant: het model van Raats wordt toegepast om een uitspraak te doen over de massa;
• de tweede accountant trekt een steekproef op de eerste steekproef en gaat - vanuit het idee dat de eerste en de tweede Soll-positie vaak overeen zullen komen en anders toch wel erg op elkaar zullen lijken -  met regressierekening de kwaliteit van de populatie beoordelen.

Die laatste methode lijkt veel op de grondslag voor het toepassen van statistiek bij voorraadopnamen (regressieschatter; zie overzichtsartikel bij column 26). De charme van die methode is dat zoveel mogelijk van het aanwezige controlebewijs wordt (her)gebruikt.

* Raats, Moors, Van der Genugten, (2004) A mixed model for double checking fallible auditors; Discussion paper, CentER for Economic Research.