Ed Broeze

Zo is daar de vraag in hoeverre tests of controls, bij de overheidsaccountancy 'systeemtests' genoemd, vervangend kunnen zijn voor gegevensgerichte detailcontroles. Uit mijn Rekenkamertijd herinner ik mij dat je met enig medeleven werd bekeken als je de 'systeemgerichte aanpak' ter discussie stelde.

En Hans' artikel in het International Journal of Auditing (2004), dat op logische gronden aantoont dat tests of controls niet vervangend kunnen zijn voor gegevensgerichte detailcontroles, heeft nooit tot een schok geleid, of tot verandering in de praktijk waarin dus nog altijd systeemtests vervangend gebruikt worden.

Zo willen vele accountants en andere werkers je graag in een discours over de kans op ten onrechte goedkeuren trekken via het geruststellende woord assurance. Ja, dat bekt lekker en het IAASB Handbook 2009 vraagt ‘slechts' dat uitspraken worden gedaan met reasonable assurance (i.e. high, not absolute, duidelijk toch?).

Zo zijn er veel ingangen in het controlediscours waar taalgebruik veel suggereert van wat je graag wil - zekerheid, scherpte, effectiviteit, maar waarbij heel veel ruimte wordt gelaten voor ineffectiviteit - ontoereikende controle, ook al is die naar de letter der International Standards on Auditing toereikend opgezet. Professional judgment is daarin wellicht het meest ruimte gevende begrip.

Hans is iemand die dat soort praktijken vrijmoedig en ook moedig (tegendraads?) ter discussie stelde en stelt. Iemand die een lans is blijven breken voor toereikende gegevensgerichte detailcontroles en de niet zelden ondermaatse praktijk daarin aan de kaak bleef stellen.

Het moet 'het beroep' daarbij worden nagegeven dat het de verdiensten van Hans (voor veel meer dan statistical auditing) heeft gehonoreerd met onder andere het hem toekennen van de onderscheiding ‘Accountant van het Jaar' (2001).

Toereikende gegevensgerichte detailcontroles: dat is bij uitstek een toepassingsgebied voor statistische steekproeftheorie.  Daarom zat Hans al in de jaren zeventig de commissie steekproeven van het NIVRA voor. Daarom was hij direct geïnteresseerd toen we hem in 1990 bij de oprichting van de Stuurgroep Statistical Auditing vroegen voorzitter van die club te worden.  Daarom ook heeft hij, als niet-statisticus, gepubliceerd over diverse aspecten van steekproeftoepassingen (onder andere over allocatie van materialiteit) in het MAB (1969, 1979, 1980, 1993, 1996). En heeft hij in diverse andere gremia (wetenschappelijke) bijdragen geleverd.

Daarom heeft hij pas in december 2012 het voorzitterschap van de stuurgroep neergelegd.  Ook Blokdijken worden ouder en krijgen toch met afnemende krachten te maken.

Dit jaar organiseert de stuurgroep voor de zesde keer een Symposium Statistical Auditing op 29 mei.  Met een diepe buiging voor zijn verdiensten voor Statistical Auditing heeft de stuurgroep besloten dit jaar het symposium te organiseren vanuit de betekenis van Hans voor dit vakgebied. Het veruit meest uitgebreide onderzoek dat onder auspiciën van de stuurgroep is gedaan, dat naar de Stringerbound, zal voor het voetlicht komen.

Zijn promovendi zullen een inleiding geven naar aanleiding van hun promotieonderzoek, ontwikkelingen in het door hem opgepakte allocatieprobleem zullen worden gepresenteerd, zijn werk zal in een afzonderlijke voordracht worden geschetst.

Nog even dit: is tegendraadsheid iets anders dan professional skepticism, dat een tabblad heeft op deze website naast ‘het onze'?  Lees de volgende definitie uit ISA 200 en trek zelf uw conclusie.

Professional skepticism - An attitude that includes a questioning mind, being alert to conditions which may indicate possible misstatement due to error or fraud, and a critical assessment of evidence.