Opinie 03 juli 2014

Accountancylab

De accountantssector ligt onder vuur. Ook de afgelopen week. Zo schreef Deloitte-topman Roger Dassen een tuchtrechtelijke waarschuwing op zijn palmares bij. Hij zou een herenakkoord met de VEB hebben geschonden, hetgeen de tuchtrechter sanctioneerde.

Aankomend voorman Paul Koster van dezelfde VEB kondigde in deze krant aan dat accountants in zijn nieuwe functie stevig zijn aandacht zullen hebben en Geert Koster, eveneens van de beleggersvereniging, voerde in deze krant een pleidooi voor 'schone accountants'. De Telegraaf verhaalde onder meer over gedoe tussen PwC en uittredende partners.

Wat daar ook van zij, dergelijk nieuws draagt niet bij aan herstel van vertrouwen in het accountantsberoep. En dat herstel is broodnodig. Accountants kunnen en moeten een cruciale rol vervullen binnen het systeem van corporate governance. En ondanks alle kritiek die ook ik regelmatig op mijn vakgenoten uit, weet ik zeker dat die rol in de praktijk ook regelmatig wordt vervuld.

Alleen horen wij - het maatschappelijk verkeer - daar te weinig over. Accountants zijn niet gewend verslag te doen van hun successen. Over de keren dat ze bestuurders aanspreken op het hanteren van onjuiste verslaggevingsgrondslagen of een gebrek aan transparantie. Over de keren dat zij opportunistisch gedrag ter discussie stellen en corrigeren. Over de keren dat zij bij commissarissen of andere toezichthouders een signaal afgeven opdat deze adequaat kunnen optreden. Of over de keren dat zij fraude door een goed uitgevoerde controle ontdekken.

Maar waarom delen accountants hun successen zo weinig? Nee, dat komt niet omdat ze (te) bescheiden zijn (dat zijn veel accountants namelijk niet). Het is volgens accountants de geheimhoudingsplicht die eraan in de weg zou staan. Ik ben het daar maar ten dele mee eens. Met name omdat die plicht er namelijk juist niet aan in de weg staat om op anonieme basis of op geaggregeerd niveau te rapporteren.
Zo is het bijvoorbeeld goed voorstelbaar dat accountantsorganisaties in hun transparantieverslag nadrukkelijker verslag doen over de aard van de discussies die zij met bestuurders, commissarissen en toezichthouders voeren en over de (aard en het aantal) corrigerende maatregelen die naar aanleiding daarvan worden genomen.

Maar het is onvoldoende als accountants louter zelf verslag doen van hun successen. Het onderwerp is te belangrijk om het risico te lopen dat het dan het verhaal van 'Wij van WC-eend' gaat worden.
Om dat risico te mitigeren kan en moet de wetenschap worden ingeschakeld. En dan heb ik het niet over de hoogleraren die naast de universiteit ook binnen accountantsorganisaties werkzaam zijn; Geert Koster duidt dat niet voor niets een ‘incestueuze situatie'. Ik heb het over het uitvoeren van wetenschappelijk onderzoek door academici die los staan van accountantsorganisaties. Die zowel in wezen als in schijn onafhankelijk zijn.

Het wetenschappelijk onderzoek heeft niet tot doel specifieke cliëntinformatie van accountantsorganisaties openbaar te maken. Het belangrijkste doel zou moeten zijn om structureel en stelselmatig onderzoek te doen en op objectieve en geanonimiseerde wijze kennis te delen over successen en missers. Door hetgeen te meten dat thans (onder het mom van geheimhouding) voor onafhankelijke wetenschappers nog onmeetbaar is vanwege het ontbreken van relevante data. Maar het gaat ook om onderzoek ten aanzien van het verklaren van en het bijdragen aan nieuwe ontwikkelingen, methodieken en innovaties.

De Tilburgse hoogleraar Jan Bouwens - ere wie ere toekomt - heeft in dit verband gepleit voor het opzetten van een Accountancylab. Een idee dat Nyenrode en de beroepsorganisatie voor accountants (NBA) inmiddels met hem verkennen. Bouwens stelt dat als het Accountancylab functioneert, accountantskantoren toegang krijgen tot een baaierd aan mogelijkheden om hun werk beter te doen. Doordat zij - en met hen andere belanghebbenden - een beter en gefundeerder inzicht krijgen in hetgeen voor de accountantscontrole van belang is.

Ik verwacht dat zo'n voorstel op de sympathie van toezichthouders, politiek en vakdepartementen zoals het ministerie van Financiën en Economische Zaken kan rekenen. Uit die hoek is immers - en terecht - veel kritiek op het accountantsberoep gekomen.

Bouwens stelt dat de accountantssector met het opzetten van een Accountancylab een duidelijk signaal kan afgeven dat het haar ernst is af te rekenen met het verleden. Politieke steun kan worden verleend door een dergelijk initiatief ook financieel mogelijk te maken.

Deze blog verscheen ook als column in het Financieele Dagblad van 3 juli 2014.