Opinie 04 november 2009

Samenwerking: graag! Maar nu nog even geen fusie

Met het oog op de voorgenomen fusie van NOvAA en NIVRA hebben de besturen een concept-fusievoorstel geschreven. Voor 16 december aanstaande komt er ook nog een definitief voorstel. Aan de hand daarvan zullen de AA's en RA's zich een mening (moeten) vormen. In dat voorstel wordt de situatie na een fusie geschetst.

Los daarvan rijst echter de vraag of in de bestaande verhoudingen een fusie wel aan de orde kan zijn. Een fusie is het eindstadium van een samenwerking. Het impliceert versmelting, éénwording, homogeniteit. Zover is het nog niet in het Nederlandse accountantsberoep.

Belangrijke uitgangspunten bij de fusie zijn pluriformiteit en behoud van de twee titels van AA en RA. Het is meer dan paradoxaal om op basis van zulke uitgangspunten van een fusie te spreken. Het is een contradictie: innerlijk strijdig.

De genoemde uitgangspunten geven aan dat fusie in dit geval hoogstens kan betekenen: samenvoegen. Maar daarvoor is een fusie niet nodig, en als term misleidend. Gezien de nog recente verhuizingen van zowel NOvAA als NIVRA maakt een fusie op dit moment de indruk van ‘haastige spoed'. En zoals we weten is die zelden goed.

Fusie zou een teken moeten zijn van kracht en progressie. In plaats daarvan ontstaat nu een defensief en conservatief beeld.

In het bedrijfsleven wordt fusie in één adem genoemd met overname. Nu we op grond van de uitgangspunten moeten vaststellen dat hier geen sprake is van fusie, ligt het voor de hand te spreken van overname. En overname in dit verband is een onvruchtbare bodem. Overname impliceert een hiërarchische opstelling: de ene groep neemt de andere over. Consolidatie is - zoals bekend - alleen mogelijk wanneer de ene partij in control is over de andere partij.

Dat neemt niet weg dat samenwerking van groot belang kan zijn. Er zijn echter minder verregaande alternatieven voor fusie, waarin samenwerking heel goed mogelijk is.

Een op te richten orgaan zou bijvoorbeeld een 'Centraal Accountancy Overleg' kunnen zijn. Daarin kunnen de beide beroepsorganisaties collectieve vraagstukken bespreken. Voor de overheid zou zo'n overlegorgaan het aanspreekpunt kunnen zijn. En dit overlegorgaan zou ook daarnaast de spreekbuis van de beide beroepsgroepen kunnen zijn.

Samenwerking zou ook in federatief verband mogelijk zijn. In een federatie kunnen bepaalde bevoegdheden worden gecentraliseerd. Omdat een federatie zou zijn beperkt tot de onderdelen waarop samenwerking is overeengekomen, kunnen daarvan al meteen de synergievoordelen worden geboekt. In federatief verband kan in alle rust worden toegewerkt naar verdergaande samenwerking, waardoor tenslotte fusie op inhoudelijke gronden - en niet alleen naar de vorm - mogelijk zal zijn.

Voor de overheid zou de door haar gewenste eenheid al bij de komende evaluatie van de accountantswetgeving in de federatie herkenbaar zijn. De mogelijkheid om rustig naar elkaar toe te groeien, zou bovendien niet in de laatste plaats van belang zijn voor de bureaumedewerkers van NOvAA en NIVRA.

Graag en van harte ondersteun ik het ideaal dat wat mij betreft ten grondslag ligt aan fusie van NIVRA en NOvAA. Maar we zijn nog niet zover. De uitgangspunten maken dat duidelijk: twee titels, handhaving van pluriformiteit.

Door fusie op dit moment lijkt dat éne accountantberoep juist verder weg te raken. Samenwerking graag. Er zijn alternatieven. Maar nu liever geen fusie.