Rol als getuige ook voor Nederlandse accountant groot probleem
Grote accountantskantoren zijn terughoudend om accountants naar voren te schuiven als getuigen-deskundigen. De risico's zijn te groot, terwijl ook de onafhankelijkheid een probleem is. Noodgedwongen treedt een beperkt aantal accountants van middelgrote kantoren op als getuigen-deskundigen.
Eerder luidde de Engelse toezichthouder Joint Disciplinary Scheme (JDS) de noodklok. Door de dominantie van de big four is het in Engeland moeilijk om accountants te vinden die als onafhankelijke getuigen-deskundigen kunnen optreden in rechtszaken waarbij grote bedrijven zijn betrokken. Ook in Nederland speelt dit probleem, zo blijkt.
"Grote kantoren zijn terughoudend bij het beschikbaar stellen van accountants als getuigen-deskundigen in rechtszaken", zegt Peter van der Zanden, voormalig partner van Ernst & Young en hoogleraar externe verslaggeving aan de Universiteit van Tilburg. In het verleden is hij meermalen als getuige of als partijdeskundige opgetreden in rechtszaken.
"Dat is werk met een hoog risicoprofiel. Allereerst omdat advocaten van partijen die zich onheus bejegend voelen door je getuigenis, niet zelden dreigen met claims of tuchtklachten. Voor je het weet heb je zelf een advocaat nodig."
De oorzaak hiervan is volgens Van der Zanden dat het voor accountants lang niet altijd duidelijk is welke gedragsregels voor accountants van toepassing zijn. Die schrijven geheimhouding, zorgvuldigheid en objectiviteit voor, criteria die in de ogen van teleurgestelde partijen al snel overtreden worden door accountants die als getuigen optreden. "De vraag is welke gedragsregels voor accountants precies van toepassing zijn", zegt Van der Zanden.
Onbekend is de problematiek niet. In februari vond bij de NBA een sessie plaats waarbij ook de rechterlijke macht aanwezig was. Aanleiding was een uitspraak van de Accountantskamer in Zwolle in een tuchtklacht tegen een accountant die als getuige was opgetreden in een rechtszaak. "Het doel van de bijeenkomst was om te luisteren naar wat er speelt rond accountants die als getuigen- en partijdeskundigen optreden", aldus Jan Thijs Drupsteen, hoofd Vaktechniek van de NBA. "We willen nagaan of deze informatie aanleiding geeft tot verdere actie."
Wat betreft Van der Zanden is die aanleiding er zeker. Een ander nadeel voor accountants van het optreden als getuige- of partijdeskundige is volgens hem de zwaarte van het werk. "Je moet het werk als getuige overwegend zelf doen. In de controlepraktijk stuur je als partner vele mensen aan, maar als getuige- of partijdeskundige heb je hooguit een medewerker."
Een derde nadeel vormen de lage tarieven die getuige- en partijdeskundigen in rekening kunnen brengen. "De rechter bepaalt de vergoeding, die kan variëren van 5.000 euro tot 250.000 euro per zaak, maar over het algemeen is zij bescheiden. Kantoren onderschrijven hun maatschappelijke verantwoordelijkheid, maar willen dan wel optreden in zaken met aanzien."
Onafhankelijkheid van de accountant is een ander struikelblok, zo schetst Van der Zanden. "Bij veel grote zaken kom je de big four tegen, bijvoorbeeld bij fusies en overnames. De een vertegenwoordigt partij A, de ander partij B en de derde begeleidt de transactie. Als zo'n zaak niet goed loopt en voor de rechter komt, blijft er nog maar één groot kantoor over om een onafhankelijke getuige-deskundige te leveren. Het risico op belangenverstrengeling is dan ook voortdurend aanwezig, maar daar kunnen de kantoren uiteraard niets aan doen."
Volgens Van der Zanden zijn de meeste getuigen- en partijdeskundigen afkomstig van de middelgrote kantoren. "Omdat er bij de grote kantoren niemand beschikbaar is, kom je vanzelf bij de middelgroten. Daar heb je een aantal accountants die van het optreden als getuigen- of partijdeskundigen min of meer een specialisme hebben gemaakt."