Waar een deel van de sector vreesde voor verlies van veel omzet, bleek het tegenovergestelde te gebeuren. De controle was ineens geen moetje meer, maar organisaties maakten bewust de keuze de jaarrekening al dan niet te laten controleren. Een beperkt aantal besloot inderdaad de jaarrekening niet langer te laten controleren. Maar in veel gevallen gaven stakeholders aan een accountantscontrole juist van groot belang te vinden: banken, aandeelhouders, toezichthouders in specifieke sectoren, ondernemingsraden. Om nog maar te zwijgen van het management van veel ondernemingen, dat het een prettige gedachte vond de interne beheersing en de cijfers van de deelnemingen periodiek te laten toetsen door een externe partij. Al was het maar vanwege de preventieve werking die daarvan uitgaat.

De bewuste keuze voor accountantscontrole zorgde ervoor dat ondernemingen en hun stakeholders de toegevoegde waarde van de accountant meer gingen waarderen. Het werd een factor waarmee men zich kon onderscheiden. Het zorgde er ook voor dat ze bewuster gingen nadenken over de zaken waarvoor men een accountant wilde inschakelen; een volledige jaarrekeningcontrole, een controle op elementen, controle van financiële informatie of juist van niet-financiële informatie, et cetera.

Dit alles gebeurde aansluitend op een periode waarin de sector al voor grote uitdagingen was komen te staan, enerzijds door digitalisering en anderzijds door het verschuiven van de nadruk op financiële informatie en aandeelhoudersdenken naar die op geïntegreerde informatie en stakeholdersdenken.

Als bestuurder van X voelt Theodoor zich als een vis in het water in deze nieuwe, dynamische omgeving. Samen met het internationale netwerk heeft X jarenlang flink geïnvesteerd in de digitalisering van de controle en het opbouwen van de vereiste kwaliteiten en vaardigheden van de mensen binnen de organisatie. Ook de samenwerking met een aantal grote softwarebedrijven en technologische start-ups is cruciaal geweest voor de positie die X heeft opgebouwd. Vanuit een sterk digitaal georiënteerde aanpak levert de organisatie een brede assurancepropositie.

Alles staat in het teken van de bijdrage die X levert aan transparantie en betrouwbaarheid van interne en externe informatieverschaffing. Dat kan als controlerend accountant zijn, maar, als X niet de controlerend accountant is, dan kan dat ook als specialist en adviseur op het gebied van bijvoorbeeld interne beheersing, verslaggeving, waardering of internal audit.

X is zelfs informatieverschaffer via een zelf ontwikkelde portal, waarmee ze unieke informatie kan verstrekken over sectoren of ondernemingen door met behulp van slimme algoritmen private informatie en openbare informatie aan elkaar te koppelen. Afhankelijk van het aantal en de aard van de bronnen kan X ook een indicatie geven van de betrouwbaarheid van de informatie en wat er moet gebeuren om de betrouwbaarheid te verhogen.

Deze organisatie heeft specialisten in huis op een veelvoud van gebieden en onderwerpen. Dat is cruciaal voor het leveren van de brede assurance-dienstverlening. Van het piramidemodel is definitief afscheid genomen, dat past niet meer bij de gedigitaliseerde omgeving, waarin immers veel minder behoefte is aan mensen die repeterend werk uitvoeren. Het heeft plaatsgemaakt voor een model waarin mensen zich veel breder ontwikkelen, door afwisselend binnen verschillende disciplines in het kantoor werkzaam te zijn. Niet alleen biedt dit model de mensen een veel breder en uitdagender perspectief, Theodoor is ervan overtuigd dat het voor de ontwikkeling van echte expertise cruciaal dat mensen niet alleen controle-opdrachten doen, maar hun expertise ook inzetten en ontwikkelen bij het uitvoeren van andersoortige opdrachten. Bijvoorbeeld als verslaggevingsadviseur of internal auditor.

Via het dashboard op zijn tablet krijgt Theodoor in één oogopslag de relevante informatie over alle lopende opdrachten. Bij welke opdrachten speelt een verhoogd continuïteitsrisico? Waar wordt een verhoogd impairmentrisico geïdentificeerd? Welke ondernemingen worden naar verwachting het meest geraakt door die nieuwe IFRS-standaard? Waar lijken de geselecteerde procedures niet aan te sluiten op de geïdentificeerde risico’s? De combinatie van digitalisering van de controle en betere centrale monitoring en risico-identificatie op basis van de rijke data en slimme algoritmes, stellen X in staat veel beter dan in het verleden kwaliteitsrisico’s vroegtijdig te identificeren en te voorkomen.

Lang heeft X geworsteld met het vinden van de juiste balans tussen centrale aansturing en standaardisatie enerzijds en de ownership en oordeelsvorming van individuele professionals en teams anderzijds. Inmiddels is die balans gevonden. De technologie helpt teams hun aandacht te focussen op die zaken die bij uitstek hun oordeelsvorming vragen en om dat te doen op basis van rijke data. De teams komen op deze manier tot goed onderbouwde oordeelsvorming ten behoeve van de controle of tot veel meer op feiten gebaseerde advisering dan in het verleden.

‘Tja, het was vroeger toch wel behelpen, als je dat vergelijkt met de informatie die we nu hebben’, mijmert Theodoor. ‘Wat maakt dat het werk toch mooier en beter. Ooit was ik bang dat verregaande digitalisering de sector grotendeels overbodig zou maken en de menselijke kant en professionele oordeelsvorming minder belangrijk zouden worden. Maar niets is minder waar. De sector bloeit als nooit tevoren en het werk van de professional is interessanter dan ooit. Veel meer ruimte voor kwalitatief goede oordeelsvorming en interactie met mensen dan vroeger, maar dan op basis van veel betere data.’

Arjan Brouwer
partner PwC, gespecialiseerd in IFRS, oud-lid van de werkgroep Toekomst Accountant
lid Arenagroep