Met de fusie van GIBO en Flynth en de daarbij gehanteerde argumentatie in het achterhoofd, een opvallend actuele kenschets van de accountantsmarkt in Nederland. Uit februari 1989. Het tijdschrift Account, dat inmiddels niet meer bestaat, publiceerde een interview met bestuurders van twee middelgrote kantoren, Paardekooper & Hoffman en Walgemoed Groep, over de fusiegolf die het Nederlandse accountantslandschap overspoeld had. Die zagen een fusie van hun kantoren nog niet zo snel gebeuren.

"Alle argumenten waarom wij niet langer zelfstandig zouden kunnen blijven, zijn mij bekend. Automatisering van de controle en van je eigen organisatie, de noodzaak van het hebben van een grote internationale partner, het bijhouden van de ontwikkelingen in de vaktechniek: dat kan allemaal alleen als je aansluiting zoekt bij een grote maatschap. Nou, dat ontken ik dus", zei S.J.M. Ackermans RA, voorzitter van de maatschap Walgemoed, in dat interview.

'Mergers dominate Netherlands in '88' schreef International Accounting Bulletin (IAB). 'Accountants vormen sterke Europese netwerken ter bescherming van thuismarkt' en 'Steeds grotere verbanden in de accountantswereld door internationalisering' (beiden het Financieele Dagblad) zijn enkele andere koppen uit die tijd die illustratief zijn voor de beweging in de markt voor accountantsdiensten eind jaren tachtig.

IAB gaf in het februarinummer van 1989, in de periodieke inventarisatie van de Nederlandse accountantsmarkt, een overzicht van de fusieperikelen in 1988. Na drie fusies tussen grotere kantoren waren er begin 1989 nog maar zes kantoren over met een omzet van meer dan 100 miljoen gulden.

Van Dien, behorende tot het Deloitte, Haskins & Sells-netwerk, fuseerde met het grotere Dijker en Doornbos, eerder gelieerd aan het BDO-netwerk. De combinatie van de nummer vier en vijf van de lijst met grootste accountantskantoren werd daarmee op slag het grootste kantoor, gemeten naar de opgetelde omzet van 453 miljoen euro. Eerdere fusiebesprekingen tussen Dijker en Price Waterhouse waren stukgelopen op 'strategische meningsverschillen en enkele culturele verschillen'.

Moret & Limperg, gelieerd aan het Arthur Young-netwerk, fuseerde met Brands & Wolff, en handhaafde zo, alweer volgens de IAB-inventarisatie van opgetelde omzet, de tweede plaats op de lijst achter het nieuw gevormde Deloitte Dijker van Dien. KPMG Klynveld, het grootste kantoor tot dan toe, moest het daardoor doen met een derde plaats.

Maar dat zou volgens IAB wel eens snel teruggedraaid kunnen worden. KPMG, niet lang daarvoor ontstaan uit een wereldwijde fusie tussen KMG en Peat Marwick, stond op het punt belastingadvieskantoor Wisselink over te nemen, een kantoor met 110 medewerkers en een omzet van 'zo'n 25 miljoen gulden', aldus KPMG-partner Johan Steenmeijer tegen IAB. Een tweede plaats lag daarmee weer in het verschiet.

Twee andere kantoren, Touche Ross Nederland (TRN) Groep en De Tombe/Melse, die al eerder, in mei 1988, waren gefuseerd, waren nog volop bezig met de samenvoeging van de vestigingen.

Anderhalf jaar later, in juli 1990, publiceerde IAB weer een 'Dutch survey', onder de veelzeggende titel 'Trying to settle in after the second wave'. Met een nieuwe 'nummer één': Moret Ernst & Young, ontstaan als gevolg van de internationale fusie van Ernst & Whinney en Arthur Young. Dechesne, het zevende kantoor in de lijst van 1989, was internationaal verbonden aan Ernst & Whinney en fuseerde met Moret. Andere opvallende wijziging: Dijker Van Dien was intussen uit het Deloitte-netwerk gestapt naar aanleiding van de fusiebesprekingen in Amerika tussen Deloitte en Touche Ross en had zich aangesloten bij Coopers & Lybrand.

Moret-bestuursvoorzitter Piet Wortel in IAB van juli 1990: "As far as the Netherlands is concerned, I do not expect or speculate on possible future moves by colleagues in other firms. I don't know if there will be a further concentration of the big firms. That depends on international developments."

En: "On the other hand, the local practice with two to five partners will always have a place in the accounting profession. But perhaps some middle-sized firms will have difficulties competing in the future."

Walgemoed fuseerde overigens in 2000 met BDO Camps Obers. Paardekooper & Hoffman fuseerde in 2000 met het Franse accountantskantoor Mazars.

Affijn, waar het natuurlijk om gaat is het lijstje. For old time's sake.