Dick Korf

Recent is IFRS 18 uitgebracht: Presentation and Disclosure in Financial Statements, van toepassing voor boekjaren vanaf 1 januari 2027. IFRS 18 vervangt delen van IAS 1 en beoogt verbeteringen te realiseren in de communicatie over de financiële prestaties van ondernemingen binnen én buiten de jaarrekening. Zo krijgt de winst-en-verliesrekening een flinke facelift, door het introduceren van drie resultaat categorieën (operating, investing en financing) en subtotalen voor operating profit en profit before financing and income taxes. Daarnaast  komt er een nieuwe toelichting in de jaarrekening over het gebruik van (bepaalde) alternative performance measures. IFRS 18 brengt uitsluitend wijzigingen in de presentatie en toelichting van de jaarrekening;  grondslagen voor waardering en resultaatbepaling blijven ongemoeid. 

Met de veranderingen van IFRS 18 komt de IASB deels tegemoet aan langjarige kritiek over de bruikbaarheid van de jaarrekening als basis voor het analyseren en vergelijken van de financiële prestaties van ondernemingen. Vooral van beleggers, maar ook uit de wetenschap; zie bijvoorbeeld Eeftink*. 

Eigen resultaatbegrippen en prestatiemaatstaven

De praktijk leert dat beursgenoteerde ondernemingen buiten de jaarrekening het IFRS-resultaat niet of nauwelijks meer gebruiken voor hun analyse en toelichting op de behaalde resultaten. Dit terwijl een toelichting van het management op de resultaten juist zo belangrijk kan zijn voor een goed begrip van de financiële prestaties van de onderneming.

'In persberichten, analistenpresentaties en ook het directieverslag hanteren ondernemingen steeds vaker eigen resultaatbegrippen en prestatiemaatstaven.'

In persberichten, analistenpresentaties en ook het directieverslag hanteren ondernemingen steeds vaker eigen resultaatbegrippen en prestatiemaatstaven, de zogenaamde alternative performance measures (APM's) of non-GAAP measures. Zoals de naamgeving al suggereert, zijn dit geen IFRS-resultaten en bestaan er evenmin definities voor in IFRS. APM's zijn vaak van onderneming tot onderneming verschillend en dus onderling niet vergelijkbaar. Ook is het niet altijd duidelijk of de berekening ervan van jaar tot jaar consistent plaatsvindt, is de relatie met IFRS-cijfers niet altijd duidelijk en vallen ze niet onder de gecontroleerde jaarrekening. De Europese toezichthouder ESMA wijst daarom al jaren op de noodzaak van een goede toelichting op de gebruikte APM's. Ondernemingen komen hieraan tegemoet met soms vele pagina's aan toelichting op de APM's die ze buiten de jaarrekening gebruiken.  

Een belangrijk nadeel van deze praktijk is dat dit niet ten goede komt aan de vergelijkbaarheid tussen ondernemingen. Ook ondermijnt het mijns inziens het gezag van het IFRS-resultaat, wat toch de wettelijke basis is voor de verslaggeving in veel landen. Een belangrijke doelstelling die IFRS zich heeft gesteld, is dat financiële informatie voor een grote groep van gebruikers nuttig moet zijn voor het nemen van economische beslissingen. Kortom: Wat gaat IFRS 18 hieraan veranderen?

De belangrijkste wijzigingen zijn:

• een nieuwe indeling van de winst-en-verliesrekening in operating-investing-financing, met verplichte subtotalen onder andere voor operating profit;
• een verplichte toelichting over management defined performance measures die buiten de jaarrekening worden gebruikt; en
• nieuwe voorschriften voor de samenvoeging en uitsplitsing van posten in de jaarrekening en in de toelichting. Het wordt, kortgezegd, onder IFRS 18 lastiger om belangrijke informatie onbenoemd te laten of zonder toelichting samen te voegen in een categorie Other. In deze bijdrage ga ik hierop verder niet in.

Nieuwe indeling van winst-en-verliesrekening en operating profit toegevoegd

De winst-en-verliesrekening krijgt een indeling in drie categorieën: operating, investing en financing.  Het operating deel bevat de opbrengsten en kosten uit de bedrijfsuitoefening. Het saldo hiervan resulteert in een nieuw verplicht op te voeren subtotaal: operating profit. 

'De winst-en-verliesrekening krijgt een indeling in drie categorieën: operating, investing en financing.'

Operating profit wordt door veel gebruikers gezien als een belangrijk ankerpunt voor het schatten van toekomstige kasstromen uit de reguliere bedrijfsvoering. De IASB geeft in een toelichting aan dat circa twee derde van de honderd onderzochte bedrijven enigerlei vorm van operating profit als APM hanteren, waarbij er vele verschillende definities worden gebruikt. Met het verplicht opnemen van operating profit als subtotaal in de winst-en-verliesrekening, is deze belangrijke metric een GAAP measure geworden en valt het onder de accountantscontrole van de jaarrekening. 

Tot de investing categorie worden de resultaten gerekend uit activa die, los van de reguliere bedrijfsvoering, zelfstandig resultaten genereren.  Zoals de resultaten op kasmiddelen, beleggingen of deelnemingen. De investing-resultaten vormen te samen met het operating profit het nieuwe subtotaal: profit before financing and income taxes. Financing ten slotte bestaat uit de rentelasten uit hoofde van de financiering van de onderneming. Voor banken en verzekeraars maken de investing en financing componenten, gezien de aard van de bedrijfsvoering, deel uit van het operating profit.  Voor deze sectoren worden investing en financing om die reden niet afzonderlijk onderscheiden; wel behoort het subtotaal operating profit gebruikt te worden.  

Management-defined performance measures voortaan toegelicht in de jaarrekening

IFRS 18 verplicht ondernemingen om in de jaarrekening een toelichting op te nemen over wat de standaard noemt Management-defined performance measures (MPM's). Het gaat hier om een bepaalde categorie APM's die de onderneming buiten de jaarrekening gebruikt, zoals in het directieverslag of persberichten, om te communiceren over wat de IASB noemt "managements' view of an aspect of the performance of the company as a whole". Het betreft APM's die op enigerlei wijze gerelateerd zijn aan de IFRS-resultaten, omdat het een andere doorsnede of subtotaal betreft van gerapporteerde IFRS-cijfers.

De verplichte toelichting bestaat uit een uitleg over de gebruikte MPM's en hoe die zijn bepaald en berekend, een vermelding dat een MPM een management's view betreft die niet noodzakelijk vergelijkbaar is met soortgelijke uitingen van andere ondernemingen, een toelichting op eventuele wijzigingen in een MPM ten opzichte van voorgaande jaren en/of veranderingen in de berekeningswijze en een kwantitatieve aansluiting (reconcilatie) van de MPM met het meest vergelijkbare subtotaal in de IFRS-cijfers. Kortom. een behoorlijk uitgebreide toelichting die bovendien met zich meebrengt dat dergelijke APM's (lees: MPM's) hiermee binnen de gecontroleerde jaarrekening worden gebracht.

Het is belangrijk om in gedachten te houden dat MPM's slechts een deelverzameling zijn van wat ondernemingen op dit moment aan APM's gebruiken. De IASB blijft in die zin 'bij zijn leest' omdat MPM's alleen die APM's betreffen die subtotalen zijn van IFRS-baten en/of -lasten. Daarbij moet je denken aan een MPM als aangepast resultaat, aangepaste omzet en dergelijke. Andere maatstaven zoals vrije kasstromen, net debt, net promotor scores e.d. zijn geen MPM's maar reguliere APM's. Ook maatstaven die mogelijk wel direct herleidbaar zijn naar de IFRS-cijfers, maar geen management view vertegenwoordigen of waarop intern niet wordt gestuurd, zijn geen MPM's. Hierbij valt te denken aan door toezichthouders verplicht gestelde toelichtingen die we bijvoorbeeld in de financiële sector veel zien.

Evaluatie

Het verplicht opnemen en daarmee als GAAP measure introduceren van operating profit als subtotaal in de winst-en-verliesrekening, vind ik een sterke zet en is een belangrijke stap vooruit. Zoals wordt aangegeven operating profit al jaren gezien als een belangrijke prestatiemaatstaf. Het opnemen in de winst- en verliesrekening doet recht aan het belang van deze maatstaf en rekent af met de praktijk, waar het maar de vraag is wat er nu wel en niet door een onderneming als operating wordt aangemerkt. Het regime van IFRS borgt stelselmatigheid en consistente toepassing.

'Het regime van IFRS borgt stelselmatigheid en consistente toepassing.'

De nieuwe toelichting in de jaarrekening over het gebruik van MPM's is op zich bijzonder, omdat hiermee eisen worden gesteld aan informatie die niet eens in de jaarrekening zelf wordt opgenomen. Tot nu toe dan, omdat juist door het opnemen van de toelichting de MPM's in de jaarrekening worden ondergebracht. Wat mij betreft is dat een hele goede ontwikkeling. Hiermee wordt het belang van transparantie en consistentie en daarmee ook de bruikbaarheid van rapportages over de financiële prestaties buiten de jaarrekening onderschreven.

Wat het lastig maakt is dat ondernemingen nog steeds ondernemingsspecifieke APM's zullen blijven gebruiken die dan weer niet vallen onder de definitie van MPM's, waardoor de toelichting over MPM's slechts een beperkte reikwijdte en betekenis zal hebben. Ik ben benieuwd welke MPM's we zullen gaan aantreffen, hoe zich dat verder gaat ontwikkelen en of dit aspect in het endorsement proces van de EU nog een staartje krijgt.

Hoe dan ook: IFRS 18 is goed nieuws voor beleggers en andere gebruikers van financiële informatie, omdat er beter zicht komt op de financiële prestaties van ondernemingen, zowel binnen als buiten de jaarrekening.

Noot
* Prof. drs. E. Eeftink RA,  Comprehensive Income over de som en de delen. Rede in verkorte vorm uitgesproken bij de aanvaarding van het ambt van hoogleraar Externe Berichtgeving aan de faculteit der Economische Wetenschappen en Econometrie van de Vrije Universiteit te Amsterdam, op 3 november 2000. Eeftink pleitte in 2000 al voor een driedeling van de winst-en-verliesrekening in operating, investing en financing, met vergelijkbare tussentellingen ten behoeve van een betere financiële analyse. Omdat deze driedeling een beter aangrijpingspunt biedt voor reconciliatie met APM's.