Jan Wietsma

Op 6 februari 2024 verscheen het rapport Focus op coronabelastingschulden van de Algemene Rekenkamer. Daarin wordt ingegaan op de stand van zaken bij de Belastingdienst met betrekking tot het innen van de coronabelastingschulden. Uit dit rapport blijkt dat bij 40 procent van de totaal openstaande coronabelastingschuld sprake is van problematische dan wel zeer problematische inningsproblemen. Die vinden hun oorzaak in de bedrijfseconomische en bedrijfskundige aspecten bij de desbetreffende ondernemingen, die meestal geen cashflow hebben om aan de verplichtingen te voldoen. Aan de andere kant hebben de inningsproblemen te maken met onvoldoende capaciteit bij Belastingdienst. Er zijn op dit moment rond de duizend vacatures voor ontvangers bij de Belastingdienst.

'Er zijn op dit moment rond de duizend vacatures voor ontvangers bij de Belastingdienst.'

Dat de ontvangafdeling van de Belastingdienst veel werk heeft, komt onder andere door:

1. een categorie ondernemers die op geen enkele manier reageert op correspondentie van de Belastingdienst;
2. een categorie ondernemers die hun aflossings- en nieuw opkomende betalingsverplichtingen niet nakomt en hierover niet communiceert met de Belastingdienst;
3. de verzoeken die ondernemers doen voor afwijkende betalingsregelingen of het saneren van schulden.

Ten aanzien van punt drie geldt dat verzoeken die worden ingediend natuurlijk volledig legitiem zijn, maar het zet wel druk op de uitvoeringsorganisatie van de Belastingdienst.

Aanjager problematische schulden

In het eind december verscheen het eindrapport Activeren en faciliteren op weg naar meer zelfredzaamheid en veerkracht van (zelfstandige) ondernemers, van Bruno Tideman, de door het kabinet aangestelde aanjager problematische schulden voor ondernemers. In dit rapport wordt geconstateerd dat een groep ondernemers niet in staat is om de coronabelastingschulden en de te veel ontvangen subsidie voor NOW en TVL terug te betalen. Deze ondernemers hebben onvoldoende reserves en de resultaten staan onder druk. Ook worden ze vaak nog geconfronteerd met een krappe arbeidsmarkt, stijgende kosten en verslechterende economische vooruitzichten. Volgens de aanjager gaat het om ongeveer 55.000 ondernemers, die kampen met zodanig problematische schulden dat de toekomst van hun onderneming op het spel staat.

Tij zal niet snel keren

De kans dat het tij snel zal keren voor de 55.000 tot tachtigduizend ondernemers, zodat zij wel weer aan hun (achterstallige) betalingsverplichtingen kunnen voldoen, is niet groot. In het jaarbericht Staat van het mkb 2023 Vertrouwen op ondernemerschap wordt geconstateerd dat veel ondernemingen al jaren problemen 'onder de motorkap' kennen. Ruim de helft van de ondernemingen wordt door de stijgende kosten belemmerd in de bedrijfsvoering en daarmee de winstgevendheid. De conjunctuurindicatoren voor het mkb van het CBS, weergegeven in de MKBarometer, laten een negatieve trend voor het mkb zien. Bedenk daarbij dat in de loop van 2024 ook de eerste corona overbruggingsleningen (COL's) afgelost moeten zijn.

'Ruim de helft van de ondernemingen wordt door de stijgende kosten belemmerd in de bedrijfsvoering en daarmee de winstgevendheid.'

Gesprekken die ik de afgelopen periode had met ondernemers, de Belastingdienst, KvK en banken sterken mijn waarneming dat ondernemingen nog zware jaren voor de boeg hebben en dat dientengevolge ook het aantal faillissementen en het aantal saneringsverzoeken fors zal toenemen.

Wat mag Nederland van zijn accountant verwachten?

De omvang van de schuldenproblematiek is aanzienlijk en het zou onjuist zijn om het schuldenvraagstuk alleen een probleem te laten zijn van de individuele onderneming en instanties die nog geld te vorderen te hebben. Dat geldt zeker voor de schulden die openstaan bij de Belastingdienst, het UWV en de Rijksdienst voor Ondernemend Nederland (RVO). Daar gaat het om schulden die de samenleving raken; immers iedere euro die niet wordt terugbetaald zal in de toekomst door de belastingbetaler dienen te worden opgebracht. Hier mag de samenleving dus een beroep doen op de accountant in zijn of haar rol als vertrouwensman of -vrouw van het maatschappelijk verkeer.

Taken die de accountant in deze kan vervullen zijn volgens het rapport Activeren en faciliteren:

1. Het gesprek aangaan met de ondernemer met schuldenproblematiek en samen op zoek gaan naar oplossingen. Daarbij verdient het aanbeveling om de ondernemer (schriftelijk) te wijzen op de mogelijkheden van saneren of reorganiseren van bedrijfsactiviteiten en de hulp die hiervoor beschikbaar is.
2. Ondernemers met schulden ondersteunen bij het bijwerken en reconstrueren van hun boekhouding.
3. In een zo vroeg mogelijk stadium een financiële prognose maken om de levensvatbaarheid en/of financierbaarheid van de onderneming te beoordelen.

Wat mij betreft kan daaraan nog worden toegevoegd dat je als accountant in deze ook het gesprek aangaat met ondernemers die niet willen maar wel kunnen betalen, omdat ze afwachten of er wel invorderingsmaatregelen worden genomen. Daarbij speelt ook de vraag in hoeverre je als accountant deze klanten kunt blijven bedienen.

Wat mag de individuele mkb-ondernemer van zijn accountant verwachten?

De punten die hiervoor zijn genoemd, zijn natuurlijk ook van toepassing op de relatie mkb-ondernemer en accountant. Maar wat de mkb-ondernemer in ieder geval ook van zijn of haar accountant mag verwachten, is dat deze op de hoogte is van de diverse regelingen die er zijn om schulden te saneren; te weten:

1. de Wet schuldsanering natuurlijke personen;
2. de Minnelijke schuldsanering natuurlijke personen;
3. een verzoek Schuldsanering bij de Belastingdienst, het UWV of RVO;
4. de Wet homologatie onderhands akkoord, waarbij de regeling minnelijk tot stand komt of de regeling met een rechterlijke uitspraak gehomologeerd wordt.

Ook mag de ondernemer verwachten dat de mkb-accountant het onderwerp toekomstbestendigheid van de onderneming regelmatig op de agenda zet. Daarbij kan de accountant de nodige financiële analyses en projecties maken en aangeven wat de mogelijke financiële impact is van huidige en toekomstige ontwikkelingen. Denk hierbij aan de toenemende digitalisering, de gevolgen van duurzaamheidsbeleid, de arbeidsmarktproblematiek, geopolitieke ontwikkelingen en de financierbaarheid van de ondernemingen. Dat houdt in dat de accountant zich meer focust op het signaleren van een strategische crisis, om zodoende winst- en liquiditeitscrisissen te voorkomen.

'Ook mag de ondernemer verwachten dat de mkb-accountant het onderwerp toekomstbestendigheid van de onderneming regelmatig op de agenda zet.'

Het continuïteitsvraagstuk raakt de zorgplicht van de accountant en is zodoende dus niet alleen een (verslaggevings)issue bij het samenstellen van de jaarrekening, maar speelt alle keren dat de accountant werkzaamheden verricht die betrekking hebben op het verzorgen van de administratie en het samenstellen van financiële overzichten.

Let op: 1 april 2024

Op dit moment hanteert de Belastingdienst nog de Tijdelijke instructie schuldsaneringen van 17 augustus 2023. Dat houdt in dat de ontvanger van de Belastingdienst een saneringsverzoek "soepel zal behandelen" en "bij twijfel zal toekennen indachtig het doel van de instructie". De ontvanger van de Belastingdienst ziet tevens af van de zogenaamde 'dubbele portie' en gaat akkoord met het ontvangen van hetzelfde percentage als concurrente schuldeisers ontvangen.

Vanaf 1 april 2024 geldt weer de regel dat de ontvanger van de Belastingdienst bij een schuldsaneringsverzoek het zogenaamde dubbele percentage moet ontvangen, wil hij meewerken aan een schuldsanering. Het is momenteel nog niet bekend welke aanpassingen er verder gaan plaatsvinden na 1 april 2024.

Actie

Ga als accountant voor 25 maart 2024 het gesprek aan met ondernemers in je portefeuille, waarvan je weet of verwacht dat deze niet aan hun toekomstige betalingsverplichtingen kunnen voldoen.

'Ga als accountant voor 25 maart 2024 het gesprek aan met ondernemers in je portefeuille, waarvan je weet of verwacht dat deze niet aan hun toekomstige betalings- verplichtingen kunnen voldoen.'

Wijs ze op de mogelijkheden die er zijn om de schulden te saneren en wijs op de soepele bepalingen in de Tijdelijke instructie schuldsaneringen van de Belastingdienst. Leg ook schriftelijk vast dat dat gesprek heeft plaatsgevonden.

Wil de ondernemer aan de slag met het saneren van de schulden? Zorg dan dat er voor 1 april 2024 een (pro-forma) verzoek voor schuldsanering ligt bij de Belastingdienst, waarbij een beroep wordt gedaan op de tijdelijke instructie. Alle verzoeken die voor 1 april 2024 zijn ingediend, worden nog volgens het 'oude' regime beoordeeld. Verzoeken die na 1 april 2024 binnenkomen, worden volgens de nieuwe regels beoordeeld en afgehandeld.

Nu is het dit jaar Tweede Paasdag op 1 april 2024 en is het op 29 maart 2024 Goede Vrijdag. Dat houdt in dat het niet zeker is dat verzoeken die op 27, 28 of 29 maart op de post worden gedaan, ook voor 1 april 2024 bij Postbus 100 in Heerlen worden afgerekend. Om die reden is het verstandig om een (pro-forma) verzoek voor sanering van de (corona)belastingschulden uiterlijk 25 maart 2024 via aangetekende post te verzenden.

Belangrijke rol accountant

De accountant speelt als vertrouwensman en sparringpartner een belangrijke rol bij het tijdig signaleren van (corona)schuldenproblematiek bij ondernemers en het adviseren over oplossingsrichtingen. Daarbij zal de accountant er in samenspraak met de ondernemer vaak voor kiezen om samen met externe deskundigen te werken aan oplossingen. Vooralsnog is het nu van belang om ondernemers die problemen hebben met het terugbetalen van belastingschulden of voorzien dat deze op korte termijn ontstaan, te wijzen op het aflopen van de soepele regeling bij de Belastingdienst en daarop eventueel actie te ondernemen.

Bijeenkomsten

Tijdens de bijeenkomst van Afdeling Noord op 11 maart 2024 en de communitybijeenkomst Centrum op 25 maart 2024 gaat Jan Wietsma nader in op de rol van de accountant bij het signaleren en ondersteunen van levensvatbaarheidsvraagstukken.
Aanmelden kan via NBA.nl.