Sander Bos en Wendy Kotterer

Uit ons onderzoek over 2021 blijkt dat accountants van Nederlandse beursgenoteerde ondernemingen wel aandacht besteden aan klimaatrisico's, maar dat deze nog niet tot een kernpunt van de controle hebben geleid. Dit impliceert een verwachtingskloof die vraagt om nadere dialoog tussen stakeholders, accountants en de NBA, over wat van de accountant verwacht kan worden op het gebied van klimaatrisico's.

Met een toenemende maatschappelijke aandacht voor klimaatverandering verwachten beleggers en andere stakeholders (waaronder civiele organisaties en NGO's) van ondernemingen dat zij de impact die de klimaatverandering op de onderneming heeft en de impact die zij hebben op deze klimaatverandering toelichten in hun jaarverslaggeving. Ook accountants worden opgeroepen aandacht te besteden aan klimaatrisico's in de controle van de jaarrekening en hierover verslag te doen in de controleverklaring.

Zo heeft Eumedion als belangenbehartiger van institutionele beleggers op het terrein van corporate governance en duurzaamheid in 2021 een brief gestuurd aan de accountants van Nederlandse beursgenoteerde ondernemingen. Hierin spreekt zij de verwachting uit dat de impact van klimaatrisico en de energietransitie als kernpunt van de controle in de accountantsverklaring wordt aangemerkt. Tevens verwacht zij dat in de controleverklaring wordt uitgelegd hoe de accountant op dit risico heeft gereageerd en welke observaties zijn gedaan aan de auditcommissie.

In 2022 heeft Milieudefensie een brief gestuurd aan de big four accountantskantoren in Nederland.  Van accountants verwacht Milieudefensie minimaal dat zij vaststellen dat de effecten en risico’s van klimaatverandering en de energietransitie op de financiële positie van deze ondernemingen, alsook de adequaatheid en controleerbaarheid van hun klimaatbeleid, een kernpunt van de controle vormt.

Kernpunt van de controle

De vaktechnische uitdaging voor accountants in deze oproepen is de verwachting dat de effecten en risico's van klimaatverandering en de energietransitie worden aangemerkt als kernpunt van de controle. De definitie van kernpunten van de controle is volgens de controlestandaarden: aangelegenheden die, in de professionele oordeelsvorming van de accountant, het meest significant waren bij de controle van de financiële overzichten van de huidige verslagperiode.

Kernpunten van de controle worden geselecteerd uit aangelegenheden die zijn gecommuniceerd met de met governance belaste personen. Bij de selectie houdt de accountant rekening met: gebieden met een hoger risico op een afwijking van materieel belang of significante risico's, significante oordeelsvormingen van het management met betrekking tot gebieden in de financiële overzichten, waaronder schattingen met een hoge mate van schattingsonzekerheid en het effect op de controle van significante gebeurtenissen of transacties die zich tijdens de verslagperiode hebben voorgedaan. Hieronder vallen tevens significante economische, administratieve, regelgevende of toezichthoudende, sectorspecifieke of overige ontwikkelingen die de aannames of oordeelsvormingen van het management beïnvloedden.

Hieruit valt te concluderen dat effecten en risico’s van klimaatverandering en energietransitie een kernpunt van de controle kunnen vormen, wanneer deze een significante impact hebben op de huidige jaarrekening op basis van de geldende verslaggevingsstandaarden. Dit wordt gedreven door risico's van negatieve klimaatimpact door de onderneming, risico’s van negatieve impact op de onderneming (transitie- en fysieke risico’s) en de afhankelijkheid van natuurlijk kapitaal. Ook klimaatkansen kunnen hierbij in overweging worden genomen.

Onderzoek

In het licht van de brieven van Eumedion en Milieudefensie hebben wij onderzocht of accountants van Nederlandse beursgenoteerde ondernemingen in de sectoren die door Eumedion als meest impactvol zijn aangemerkt (in totaal 22 controleverklaringen), in de controleverklaring een kernpunt van de controle hebben opgenomen voor de impact van klimaatrisico’s. Als er geen kernpunt van de controle is opgenomen, hebben wij onderzocht of op andere wijze aandacht is besteed aan klimaatrisico’s in de controleverklaring.

Wij hebben van deze 22 controleverklaringen onderzocht of daarin het volgende is vermeld:

• Een paragraaf over de impact van klimaatrisico's op de controleaanpak.
• Beknopte weergave van klimaatdoelstellingen van de onderneming.
• Uitleg van op welke posten in de jaarrekening klimaatrisico's een impact kunnen hebben.
• Of klimaatrisico's zijn aangemerkt als een zelfstandig kernpunt van de controle.
• Of klimaatrisico's worden meegenomen als onderdeel van andere kernpunten van de controle.
• Dat klimaatrisico's niet tot een zelfstandig kernpunt van de controle hebben geleid.

Onderstaande tabel bevat een weergave van het aantal verklaringen waarin de betreffende elementen zijn opgenomen. Bij twee van de 22 ondernemingen (9 procent) is in de controleverklaring in het geheel geen aandacht besteed aan klimaatrisico’s.

Paragraaf impact op controle- aanpak	Beknopte weergave klimaatdoel-stellingen	Impact op jaarrekening- posten	Zelfstandig kernpunt	Onderdeel van andere kernpunten	Melding niet geleid tot een zelfstandig kernpunt
20 (91%)	1 (5%)	4 (18%)	0 (0%)	2 (9%)	8 (36%)

Uit de tabel blijkt dat op verschillende manieren aandacht is besteed aan de impact van klimaatrisico's. In geen van de controleverklaringen zijn klimaatrisico's als een zelfstandig kernpunt van de controle opgenomen, ondanks dat hiertoe is opgeroepen door Eumedion. De paragraaf impact op de controleaanpak, die in 91 procent van de verklaringen is opgenomen, is veelal een algemene uiteenzetting die verwijst naar de toelichting van het management in het bestuursverslag.

In 23 procent van de controleverklaringen is de paragraaf specifiek gemaakt voor de klimaatdoelstellingen van de onderneming en de mogelijke impact op de jaarrekeningposten. In twee controleverklaringen zijn klimaatrisico's benoemd als onderdeel van de andere kernpunten van de controle. In 36 procent van de controleverklaringen is expliciet benoemd dat klimaatrisico's niet hebben geleid tot een (zelfstandig) kernpunt van de controle.

De sector waar klimaatrisico's evident zijn, is de olie- en gassector. In Nederland kennen wij alleen Shell als beursgenoteerde onderneming in deze sector, waar wel een kernpunt van de controle voor klimaatrisico’s is opgenomen in de controleverklaring. Dit is echter geen Nederlandse onderneming en de tekenend accountant is een kantoor in het Verenigd Koninkrijk en daarom niet in bovengenoemde selectie opgenomen.

In ontwikkeling

De variëteit in de beschrijving van de impact van klimaat gerelateerde risico's op de controleaanpak en het wel of niet aanmerken als (zelfstandig) kernpunt van de controle, laat zien dat dit onderwerp nog in ontwikkeling is. Accountants geven gehoor aan de oproepen van stakeholders, maar doen dit nog op verschillende wijze. Voor de gebruiker van de controleverklaring bestaat daardoor nog geen eenduidig beeld over wat de accountant aan de klimaatrisico's had moeten doen en op welke wijze deze accountant tot de rapportage is gekomen.

In NBA Handreiking 1118 'Het optreden van de externe accountant in de algemene vergadering van aandeelhouders' wordt aan de accountant gevraagd om zijn/haar beeld over de ESG-informatie (en specifiek klimaatrisico's) te presenteren en ook of deze informatie onderdeel is geweest van de werkzaamheden van de accountant. Dit impliceert dat er in komende aandeelhoudersvergaderingen dialoog plaats kan vinden tussen accountants en aandeelhouders over de werkzaamheden van de accountant met betrekking tot klimaatrisico's.

Op Europees niveau wordt aan standaarden gewerkt, zowel voor klimaatverslaggeving als voor assurance daarover, maar deze laten nog een paar jaar op zich wachten. Wij zouden gezien het belang van het onderwerp en de aandacht vanuit de maatschappij verwachten dat, in deze tijd van transitie, de NBA zich mengt in de dialoog tussen accountants en stakeholders over dit onderwerp. Dit om te verduidelijken wat van de controlerend accountant binnen de huidige regels kan worden verwacht, over de wijze waarop deze rapporteert over de klimaatrisico’s in de controleverklaring.