Erik Hoogcarspel en Dick Korf

Waar hebben we het hier eigenlijk over? Supply chain management staat voor de beheersing van goederenstromen in de keten van toevoer, productie en verkoop. Het gaat over de planning van de toekomstige vraag en wanneer welke capaciteit tussen schakels in de keten benodigd is. In de supply chain bestaan diverse financieringsvormen die er op gericht zijn om het cashmanagement en werkkapitaal van de betrokken ondernemingen in de keten te optimaliseren. Een relatief nieuwe financieringsvorm is reverse factoring.

Bij supply chain financiering (SCF) komt een aantal nieuwe verslaggevingsvragen naar voren die direct inwerken op de solvabiliteit en liquiditeit. Het is deze vorm van financiering waar de AFM aandacht voor vraagt. Vorig jaar september vroeg de toezichthouder op financiële verslaggeving in het Verenigd Koninkrijk (FRC) hier ook al aandacht voor (FRC: Disclosures on the sources and uses of cash, september 2019).

Wat is supply chain financiering?

Supply chain financiering wordt ook wel reverse factoring genoemd. Bij een traditionele vorm van factoring verkoopt een leverancier zijn handelsdebiteuren aan een derde partij – de factoor, veelal een bank of financieringsmaatschappij. In ruil daarvoor ontvangt de leverancier het bedrag van de verkochte vordering onder aftrek van een vergoeding voor kosten en kredietrisico. Een bekend voorbeeld is je tandartsrekening. Die komt in Nederland steevast van een factoor en niet van de tandarts zelf. Voordeel van factoring voor de leverancier is dat de cashpositie verbetert, omdat vorderingen doorgaans een betalingstermijn kennen van dertig dagen of meer.

'Voordeel van factoring voor de leverancier is dat de cashpositie verbetert.'

Reverse factoring is hier een variant op. Daarbij ligt het initiatief om vorderingen bij een factoor onder te brengen niet bij de leverancier, maar bij de afnemer. De partij dus die de rekening moet betalen.

Voor de leverancier is, net als bij traditionele factoring, de belangrijkste verslaggevingsvraag of met de factoringtransactie de debiteurenvorderingen ook daadwerkelijk van de balans kunnen worden verwijderd. Daarvoor is het belangrijk dat het kredietrisico op de afnemer aan de factoor is overgedragen.

Bij reverse factoring komt daar nog een vraag bij, namelijk voor de afnemer die de financiering verzorgt. De vraag is of de afnemer de financieringsfaciliteit die ze aangaat om reverse factoring mogelijk te maken moet presenteren als bankkrediet, of dat de onbetaalde 'rekeningen' als handelscrediteuren gepresenteerd kunnen blijven. Wat gebeurt er namelijk? De door de afnemer aangewezen facturen kunnen naar keuze van de leverancier door een factoor worden overgenomen en direct aan de leverancier worden voldaan zoals bij reguliere factoring. Bij de afnemer blijft de 'te betalen factuur' openstaan totdat deze uiteindelijk wordt voldaan aan de factoor, bijvoorbeeld op de uiterste betaaltermijn van de factuur. Wie wordt hier beter van?

De leverancier krijgt zijn facturen eerder betaald, weliswaar met een korting, rechtstreeks door de factoor. Een gevolg daarvan kan zijn dat de leverancier bereid is de afnemer een langere betaaltermijn te gunnen. Daardoor kan deze de factuur op een later tijdstip dan de oorspronkelijke uiterste betaaldatum betalen. Hiermee heeft ook de afnemer indirect een verruiming van zijn kredietruimte verkregen. Reverse factoring zal vooral voordelen hebben in situaties waarin de kredietwaardigheid van de afnemer (groot bedrijf met goede credit rating) veel beter is dan die van de leverancier (kleiner bedrijf, bijvoorbeeld in het mkb). In feite wordt op deze manier door de leverancier krediet verkregen op ‘het risico van de afnemer’. Dit blijkt in de praktijk vooral relevant voor kleinere leveranciers die leveren aan gevestigde en financieel sterke afnemers.

Verantwoording bij de afnemer

De verwerking van reverse factoring in de balans van de afnemer is niet altijd eenduidig te bepalen. De afnemer betaalt de inkoopfactuur immers niet meer aan de leverancier, maar aan de factoor. Dan ligt het voor de hand de betalingsverplichting als bankkrediet op te voeren. Je zou alleen ook kunnen stellen dat de betalingsverplichting nog steeds een verplichting is om de leverancier te betalen voor de levering van goederen of diensten in de normale bedrijfsuitoefening. In de boekhoudvoorschriften zoals IFRS is hierover niets specifieks geregeld. Dat betekent dat we ons voor de verwerking moeten baseren op algemene concepten en principes.

'De verwerking van reverse factoring in de balans van de afnemer is niet altijd eenduidig te bepalen.'

De vraag dringt zich op of het relevant is om een betalingsverplichting als bankkrediet of handelscrediteur op te voeren. Het antwoord daarop is volmondig: JA. Bankkrediet wordt door gebruikers en financiers aangemerkt als financieringsverplichting en gelijkgesteld aan andere bancaire faciliteiten. Het maakt deel uit van de zogenaamde Net Debt, wat vaak gebruik wordt in financieringsconvenanten. Ook in het kasstroomoverzicht worden kasstromen samenhangende met bankkrediet en handelscrediteuren anders behandeld. Bankkrediet maakt deel uit van de financieringskasstroom, terwijl betalingen aan handelscrediteuren deel uit maken van het werkkapitaal en in het kasstroomoverzicht gepresenteerd worden als kasstroom uit de reguliere bedrijfsvoering. De presentatie in de balans en in het kasstroomoverzicht is dus wel degelijk relevant, omdat het rechtstreeks invloed heeft op de gepresenteerde solvabiliteit en liquiditeit van de onderneming.

De FRC heeft dat in haar rapport ook onderkend en geeft aanbevelingen om de transparantie op dit punt te verbeteren. Kort gezegd komt het er op neer dat verplichtingen in de balans van de afnemer moeten worden opgenomen als bankkrediet, als de reverse factoring feitelijk het karakter heeft van een uitbreiding van de bestaande financieringsruimte. Anders gezegd: als er voor de afnemer betalingsvoorwaarden worden toegevoegd die duiden op bancaire financiering. Hiervan zal bijvoorbeeld sprake zijn als de betalingstermijn uit hoofde van de reverse factoring langer is dan de oorspronkelijke betalingstermijn aan de leverancier, of als er rente door de bank in rekening wordt gebracht. Verwerking als handelscrediteuren respectievelijk kasstroom uit reguliere bedrijfsvoering blijft echter verdedigbaar, als de reverse factoring voor een afnemer niets anders betekent dan dat volgens de oorspronkelijke betalingstermijn en voorwaarden hetzelfde bedrag moet worden voldaan als zonder tussenkomst van de factoor. In dat geval is het karakter van de verplichting niet gewijzigd.

'In alle gevallen is een goede toelichting over de aard, het karakter en de voorwaarden van de reverse factoring van belang.'

In alle gevallen, zo stelt de FRC, is een goede toelichting over de aard, het karakter en de voorwaarden van de reverse factoring van belang. Samen met een toelichting op de overwegingen voor classificatie als bankkrediet of handelscrediteuren. Ook stelt de FRC dat het aanbeveling verdient om inzicht te geven in de omvang van de kasstroom die feitelijk via reverse factoring gedurende het jaar heeft plaatsgevonden. Op die manier wordt inzicht gegeven in de afhankelijkheid van een onderneming van deze vorm van financieren.

Wat betekent dit nu voor de Nederlandse situatie?

Uit beperkt jaarrekeningonderzoek concluderen wij ook dat deze financieringsvormen nog nauwelijks in jaarrekeningen worden benoemd. Na de oproep van de AFM zouden wij verwachten dat bedrijven zich hier rekenschap van geven. Dat wil zeggen: duidelijkheid verschaffen over financieringsvormen in de supply chain en de invloed daarvan op de gepresenteerde solvabiliteit en liquiditeit.

Erik Hoogcarspel en Dick Korf zijn beide als partner verbonden aan KPMG Accountants NV.