Friso ten Brink

De vraag die bij een ingrijpende en kostbare operatie zoals deze moet worden gesteld is of de kosten opwegen tegen de baten. Bij de baten moeten we dan denken aan het verbeterde inzicht dat IFRS 17 zal bieden aan de gebruikers van de jaarrekening.

Met IFRS 17 zetten verzekeringsmaatschappijen de waarde van hun verzekeringscontracten op de balans. Hiervoor moet voor elk groep contracten over de looptijd van het contract de te verwachten opbrengsten en kosten worden bepaald. Wanneer het contract verliesgevend is wordt het verlies direct ten laste van het resultaat gebracht. De ongerealiseerde winst (de CSM) valt op basis van coverage units vrij ten gunste van het resultaat.

'Met de invoering van IFRS 17 beoogt de IASB de onderlinge vergelijkbaarheid van jaarrekeningen te verbeteren.'

De coverage units is een maatstaaf voor de prestaties die door verzekeraar aan de verzekerden worden geleverd. Cash flows moeten worden verdisconteerd en worden gecorrigeerd voor de risk adjustment, een opslag voor het verzekeringsrisico van het contract. Aanpassingen van de best estimate worden, in zoverre die betrekking hebben op de periode na de balansdatum, gecorrigeerd op de CSM. Als er geen ruimte meer is binnen de CSM dan is een contract verliesgevend en worden alle negatieve correcties in mindering gebracht op het resultaat.

Voor contracten met een looptijd van een jaar en met contracten waarbij niet veel variabiliteit is in de cash flow mag er een simpelere methode, de PAA, worden toegepast. Deze methode heeft veel overeenkomsten met de winstbepaling op basis van de onverdiende premie methode van IFRS 4.

Vergelijkbaarheid

Met de invoering van IFRS 17 beoogt de IASB de onderlinge vergelijkbaarheid van jaarrekeningen te verbeteren. De mogelijkheden om vast te houden aan de nationale verslaggevingsgrondslagen zoals dat mogelijk is met IFRS 4 is niet meer toegestaan.

Het overgrote deel van de Nederlandse verzekeraars past echter de RJ toe. De onderlinge vergelijkbaarheid van de jaarrekening zal er dan ook in Nederland niet op vooruitgaan. Het is dan ook te verwachte dat de RJ na 2022 de verslaggevingsgrondslagen voor verzekeraars, de RJ 605, in overeenstemming zal brengen met IFRS 17.

Verliezen eerder nemen

Met IFRS 17 zullen verliezen op verzekeringscontracten eerder moeten worden verantwoord in het resultaat. Dat er een voorziening moet worden opgenomen voor verliesgevende contracten is op zich niets nieuws. IFRS 4 vereist dat er een liability adequacy-test wordt uitgevoerd om te bepalen of de voorzieningen voor verzekeringsverplichtingen toereikend zijn. Het verschil is echter dat IFRS 17 veel minder mogelijkheden biedt om een verliesgevend contract te compenseren met een winstgevend contract.

Geen egalisatie door shadow accounting

IFRS 17 biedt de verzekeraar niet meer de mogelijkheid om via shadow accounting de resultaten te egaliseren. Bij shadow accounting, zoals dat binnen IFRS 4 is toegestaan, kan een tekort in de pensioenvoorziening worden aangevuld door ongerealiseerde herwaarderingen van beleggingen te onttrekken uit het eigen vermogen. Bij IFRS 17 is dit niet meer toegestaan.

De volatiliteit van de resultaten zal naar verwachting hierdoor behoorlijk toenemen. Om een voorbeeld te geven: in de jaarrekening van ASR is er als gevolg van shadow accounting in 2018 en 2017 respectievelijk € 217 miljoen en € 384 miljoen van de leven verplichtingen vrijgevallen ten gunste van het eigen vermogen. Vergelijk dit eens met de winst voor belastingen in 2018 en 2017 van respectievelijk € 904 miljoen en € 1.126 miljoen, dan is het duidelijk dat het management van verzekeraars naarstig om zoek moet gaan naar mogelijkheden om de resultaten te egaliseren.

Hedge accounting biedt mogelijkheden en ook binnen IFRS 17 zijn er mogelijkheden om de effecten van rentewijzigingen via het eigen vermogen te laten lopen. De verwachting is echter dat de volatiliteit van de nettoresultaten groter zal worden en dat de verzekeraars dit zullen moeten uitleggen aan hun stakeholders.

Verdisconteringsvoet

In tegenstelling tot Solvency II kent IFRS 17 een relatief grote mate van vrijheid in het bepalen van de verdisconteringsvoet. De verdisconteringsvoet wordt bepaald door de liquiditeit en het patroon van de cash flow van de onderliggende verzekeringscontracten.

'In tegenstelling tot Solvency II kent IFRS 17 een relatief grote mate van vrijheid in het bepalen van de verdisconteringsvoet.'

De keuze van de disconteringsvoet zal volgens EIOPA (de Europese toezichthouder op verzekeraars) invloed hebben op de hoogte van de reserves, (en daarmee ook op het resultaat) die verzekeraars moeten aanhouden. Het gebruik van verschillende verdisconteringsvoeten door verzekeraars kan er dan weer toe leiden dat de resultaten voor beleggers moeilijk zijn te vergelijken.

Transitie naar IFRS 17

Voor de transitie naar IFRS 17 wordt er in principe de retrospectieve methode gehanteerd. Hierbij wordt IFRS 17 met terugwerkende kracht toegepast. Wanneer er geen historische informatie aanwezig is om deze methode toe te passen dan kan de modified approach een uitkomst bieden. De modified approach biedt ten opzichte van de retrospectieve methode een aantal vereenvoudigingen.

De fair value-methode kan alleen worden toegepast als het onmogelijk is om de retrospectieve of modified approach toe te passen. Bij de fair value-methode worden de verzekeringsverplichtingen opgenomen tegen fair value. Bij verzekeringsproducten is er over het algemeen geen markt aanwezig en zal er een schatting moeten worden gemaakt. De waardering bij transitie heeft een belangrijk invloed op het eigen vermogen en op toekomstige winstgevendheid. Een lagere waardering leidt tot een lager eigen vermogen, maar dit heeft een positief effect op de toekomstige winstgevendheid. Een hoge waardering van de verzekeringscontracten leidt juist tot een lagere toekomstige winstgevendheid.

Volatiliteit

Voor de investeerder is de winst volgens de IFRS grondslagen en de dividenduitkering een belangrijke ratio. IFRS 17 zal zeker voor verzekeringsproducten met een langere looptijd leiden tot meer volatiliteit van de resultaten. Investeerders geven de voorkeur aan stabiele voorspelbare winsten. De uitdaging voor de verzekeraars zal zijn om binnen IFRS naar mogelijkheden te zoeken voor een alternatief voor shadow accounting en om beleggers te informeren over de gevolgen van het nieuwe winstconcept van IFRS 17 voor de jaarrekening.