Anja Zandee-Dingemanse

In Nederland zijn ongeveer 140.000 directeuren grootaandeelhouders (dga's) met een pensioen in eigen beheer. De totale commerciële waarde van het in eigen beheer gehouden pensioen bedraagt 100 miljard euro. Waarom is een versimpeling van het pensioen in eigen beheer nou precies noodzakelijk? Dit komt omdat deze constructie in veel gevallen leidt tot problemen voor de dga.

Knelpunten zijn onder meer de ingewikkelde waardering van aanspraken, het feit dat het dividendbeleid wordt beperkt, het verwarrend is dat er verschillende waarderingsmethodieken zijn en de partnerproblematiek bij echtscheiding. De afgelopen drie jaar is het pensioen in eigen beheer en de mogelijke oplossingen voor de problematiek regelmatig onderwerp van discussie geweest. In 2016 is tijdens Prinsjesdag het wetsvoorstel inzake de wijziging van het pensioen in eigen beheer geïntroduceerd. Op 7 maart heeft de Eerste Kamer de wet aangenomen.

In dit wetsvoorstel wordt het pensioen in eigen beheer afgeschaft en is er voor bestaande pensioenvoorzieningen een overgangsregeling. De pensioengerechtigde (vaak tevens de dga) krijgt de keuze uit drie mogelijkheden. Verdere opbouw van pensioen in eigen beheer is niet meer mogelijk. Andere columnisten hebben de verschillende mogelijkheden al in verschillende bijdragen aangestipt, maar hier staan de verschillende opties nog eens onder elkaar, gevolgd door de problemen die zich kunnen voordoen bij de overgang naar de nieuwe situatie. 

1. Fiscaal gunstig afkopen 

De eerste mogelijkheid is om het pensioen fiscaal gunstig af te kopen. Er moet bij de afkoop loonheffing worden betaald over de fiscale waarde van de pensioenvoorziening op het moment van afkopen. Daarbij krijgt de dga een korting op de fiscale balanswaarde van het pensioen per 31 december 2015. Als de pensioenvoorziening op het moment van afkoop hoger is, geldt voor het meerdere geen korting. De korting bedraagt 34,5 procent als in 2017 wordt afgekocht en wordt in 2018 en 2019 steeds lager, namelijk respectievelijk 25 procent en 19,5 procent.

2. Oudedagsverplichting

Wanneer een dga wel van het huidige eigen beheer af wil, maar de liquide middelen niet heeft of deze niet wil gebruiken om pensioen af te kopen, dan bestaat de mogelijkheid om de fiscale balanswaarde van de pensioenvoorziening om te zetten in een oudedagsverplichting (ODV). Deze verplichting gaat uit van de fiscale waarde van pensioenverplichting en wordt jaarlijks met de marktrente opgerent. Deze oudedagsverplichting moet in beginsel vanaf de AOW-leeftijd in twintig jaar volledig worden uitgekeerd. Bij overlijden gaan de uitkeringen over op de erfgenamen. 

3. Voortzetten oude regeling

De laatste mogelijkheid is om de oude regeling voort te zetten. De oude aanspraken blijven staan en ieder jaar moet een actuariële berekening worden gemaakt. Het verschil tussen de fiscale waarde en de commerciële waarde blijft bestaan, waardoor mogelijk minder tot geen dividend kan worden uitgekeerd. 

Aandachtspunten

De opties lijken erg simpel, maar in de praktijk zult u worden geconfronteerd met een groot aantal aandachtspunten en (on)mogelijkheden. Samen met uw partner en adviseur zult u alle gevolgen van de mogelijkheden in kaart moeten brengen.

Daarom op een rijtje de belangrijkste aandachtspunten bij de nieuwe wetgeving:

• De positie van de partner van de dga is een veel besproken aandachtspunt. Uw (ex)partner zal akkoord moeten gaan met de afkoop of omzetting van het pensioen in eigen beheer. Hiervoor moet de partner zijn/haar handtekening zetten op de informatieformulieren richting de Belastingdienst.
• Wanneer de partner akkoord gaat met afkoop of omzetting, kan dit betekenen dat hij of zij ook een deel van zijn of haar aanspraken op partnerpensioen opgeeft. Afhankelijk van het huwelijksvermogensrecht moet de partner gecompenseerd worden om te voorkomen dat sprake is van een schenking.
• Bij omzetting in een ODV moet worden nagedacht over wat met de ODV gebeurt na overlijden van de dga. Pensioenuitkeringen komen automatisch toe aan de partner. Dit is voor de ODV niet het geval. De uitkeringen uit de ODV komen toe aan de erfgenamen. Dit is niet in alle gevallen de partner. Wellicht zal een testament moeten worden gemaakt of aangepast.
• Heeft u pensioen extern verzekerd, dan heeft u tot en met 30 juni 2017 de mogelijkheid om dit onder te brengen naar uw bv. Het terughalen van externe aanspraken of kapitalen is echter niet in alle gevallen voordelig en het is noodzakelijk om alle gevolgen goed in kaart te brengen.
• Bevindt zich naast het pensioen ook een lijfrente of stamrecht in de bv? Let dan op dat de afkoop van het pensioen er niet toe leidt dat daardoor onvoldoende middelen overblijven om de lijfrenteverplichting te voldoen. Als dit wel het geval is zou de Belastingdienst kunnen stellen dat ook de lijfrente is afgekocht, met alle gevolgen van dien.

Bumpy Road

Het lange wachten op de herziening van het pensioen in eigen beheer wordt beloond met het gefaseerd afschaffen. Bij afkoop van het pensioen en omzetting in een ODV wordt het inderdaad eenvoudiger en begrijpelijker, maar voor het zover is zijn er in veel situaties nog behoorlijk wat hobbels (lees: bergen) die genomen moeten worden.