Joop Werner

Ook binnen een bv heeft samenwerking met anderen grote voordelen. De financieringslasten en de werkzaamheden kunnen dan worden gedeeld.  Echter, als een bestuurder niet de meerderheid van de stemrechten in de algemene vergadering heeft, kan hij tegen zijn wil worden ontslagen. Daarom wordt geregeld afgesproken dat het bestuur niet of alleen met een extra grote meerderheid kan worden ontslagen.

De mogelijkheden om dat in de statuten te doen zijn beperkt. Lang was de vraag of in een aandeelhoudersovereenkomst verdergaande afspraken kunnen worden gemaakt. Die vraag wordt in de rechtspraak bevestigend beantwoord. Maar de aandeelhouders kunnen niet altijd aan zo’n verdergaande afspraak worden gehouden, zo blijkt.

Nietig

In de statuten van een bv mag ontslag van een bestuurder niet worden onderworpen aan een grotere meerderheid dan twee derde van de uitgebrachte stemmen in een vergadering waarin tenminste de helft van het geplaatste kapitaal vertegenwoordigd is. Als een ontslagbesluit in de statuten aan een (toegelaten) versterkte meerderheid is onderworpen, dan komt geen ontslagbesluit tot stand als een besluit met kleinere meerderheid wordt genomen. Is in de statuten geen grotere meerderheid opgenomen, dan kunnen ontslagbesluiten met gewone meerderheid worden genomen, ook als (tussen de aandeelhouders) anders is overeengekomen. Wordt in de statuten de lat hoger gelegd dan door de wet toegestaan, dan is de desbetreffende bepaling nietig. De aandeelhouders kunnen de bestuurders dan alsnog met een gewone meerderheid ontslaan. Maar wat nu als de aandeelhouders in een aandeelhoudersovereenkomst overeen komen dat zij niet of alleen met unanimiteit ontslagen kunnen worden?

Kleinere meerderheid

De door de statuten geëiste meerderheid is genoeg voor het nemen van een besluit, ook als in en aandeelhoudersovereenkomst is afgesproken dat bepaalde besluiten alleen met een grotere meerderheid kunnen worden genomen. In verschillende rechterlijke uitspraken is echter geoordeeld dat het in principe in strijd met de redelijkheid en billijkheid is om besluiten te nemen met een kleinere meerderheid dan was overeengekomen. Op die grond kunnen zulke besluiten dan door de rechter worden vernietigd. De overeenkomst werkt op deze manier door in de vennootschappelijke verhoudingen.

Unanimiteitseis

In 2015 hebben het Gerechtshof Amsterdam en de Rechtbank Midden-Nederland geoordeeld dat (een beroep op) een contractuele unanimiteitseis onder omstandigheden zelf ook in strijd kan zijn met de redelijkheid en billijkheid. Het Hof Amsterdam oordeelde zelfs dat een contractuele unanimiteitseis al snel in strijd komt met de redelijkheid en billijkheid. Als de rechter oordeelt dat een beroep op een contractuele afspraak "naar maatstaven van redelijkheid en billijkheid onaanvaardbaar zou zijn", dan moet hij die bepaling buiten toepassing laten. De aandeelhouders kunnen dan alsnog besluiten met de meerderheid die in de statuten wordt voorgeschreven.

Verstoord

In de bedoelde uitspraken was de communicatie binnen het bestuur verstoord. De rechters oordeelden dat als sprake is van een verstoorde communicatie binnen het bestuur, het belang van de vennootschap zou worden geschaad als het bestuur in ongewijzigde vorm wordt gehandhaafd. Dat geldt temeer als daardoor een impasse is ontstaan binnen het bestuur. Om deze reden oordeelden de rechters dat de bestuurders zich niet op de contractuele unanimiteitseis konden beroepen.

Aandeelhouders kunnen dus in een overeenkomst voor besluiten hogere eisen overeenkomen dan in de statuten en kunnen elkaar daar in principe ook aan houden. Maar nood breekt wet. Als het belang van de vennootschap wordt geschaad, dan kan nakoming van de gemaakte afspraken niet worden afgedwongen.