Michel T Schroots

Wanneer een onderneming of onderdeel daarvan wordt verkocht, gaat het personeel van de verkopende partij over op de koper die de onderneming overneemt ("overgang van onderneming"). De koper wordt gezien als opvolgend werkgever. Schoonmaakbedrijf GOM neemt in 2008 de activa over van VBG, een ander schoonmaakbedrijf. Beide bedrijven nemen verplicht deel aan het bedrijfstakpensioenfonds voor het Glazenwassers- en Schoonmaakbedrijf (hierna: pensioenfonds).

In de definitieve koopovereenkomst is een clausule opgenomen, die inhoudt dat VBG GOM vrijwaart voor alle claims die mogelijk kunnen voortvloeien uit de periode vóór de overname. Voor GOM is dit van belang, omdat tijdens de onderhandelingen bekend werd dat VBG een bedrag van 1,9 miljoen euro aan pensioenpremies aan het pensioenfonds verschuldigd was. Tussen partijen is dus overeengekomen dat de achterstallige premies niet voor rekening van GOM zullen komen.

Na het sluiten van de koopovereenkomst wordt VBG failliet verklaard, waardoor het pensioenfonds zich tot GOM richt voor de betaling van de achterstallige premies. GOM vordert in een procedure een verklaring voor recht dat zij niet is gehouden om de premies die tot de transactiedatum verschuldigd zijn geworden, te voldoen. Het pensioenfonds vordert op haar beurt niet alleen de verschuldigde premies, maar ook de wettelijke rente hierover.

De rechtbank en het hof wijzen de vordering van GOM af en oordelen dat het pensioenfonds de achterstallige pensioenpremies van vóór de overgang van de onderneming mag opeisen bij GOM. Kortom, GOM heeft een kat in de zak gekocht. GOM laat het er echter niet bij zitten en stelt cassatieberoep bij de Hoge Raad in.

Wettelijk kader

Het pensioenfonds beroept zich op artikel 7:663 van het Burgerlijk Wetboek waarin staat, dat de rechten en verplichtingen die voor een verkopende werkgever voortvloeien uit een arbeidsovereenkomst van rechtswege overgaan op de opvolgend werkgever.

De kern van het geschil betreft aldus de vraag, of een verplicht bedrijfspensioen onder artikel 7:663 BW valt, óf dat het artikel slechts ziet op aanspraken voortvloeiend uit een tussen de verkopende werkgever en de werknemer gesloten pensioenovereenkomst. De wet vermeldt niets over rechten en verplichtingen die niet rechtstreeks op de arbeidsovereenkomst zijn gebaseerd of in verhouding tot derden gelden. Of de rechtsverhouding met een bedrijfstakpensioenfonds ook overgaat op de opvolgend werkgever valt dus niet expliciet  uit de wettekst op te maken.

Hiernaast is in geschil of het pensioenfonds een zelfstandig vorderingsrecht jegens de kopende partij (in dit geval GOM) heeft met betrekking tot de pensioenpremies die vóór het moment van de overname verschuldigd zijn geworden.

Oordeel Hoge Raad

De Hoge Raad oordeelt dat artikel 7:663 BW óók ziet op vorderingen van een pensioenfonds die in de periode vóór de overgang van de onderneming zijn ontstaan. De verplichting tot betaling van vóór de overname onbetaald gelaten pensioenpremies behoort dus tot de rechten en verplichtingen die van rechtswege overgaan op de verkrijger. Dat de achterstallige pensioenpremies overgaan op de opvolgende werkgever volgt volgens de Hoge Raad uit de toelichting op de wet en past bij de gedachte dat werknemers bij overgang van een onderneming bescherming genieten. Werknemers kunnen in een dergelijk geval dan ook betaling van de achterstallige premies vorderen.

De Hoge Raad oordeelt bovendien dat het pensioenfonds een zelfstandig vorderingsrecht toekomt jegens de opvolgend werkgever met betrekking tot de achterstallige pensioenpremies. Indien een dergelijk rechtstreeks vorderingsrecht niet aan het pensioenfonds zou toekomen, zou de dekkingsgraad van het pensioenfonds gevaar kunnen lopen. Wanneer het pensioenfonds vanwege een te lage dekkingsgraad overgaat tot korting op de pensioenen, worden de belangen van werknemers op indirecte wijze geschaad.

De Hoge Raad acht het daarom vanuit het oogpunt van de effectieve rechtsbescherming van werknemers van belang dat het pensioenfonds zich voor de inning van eventueel achterstallige pensioenpremies rechtstreeks tot de opvolgende werkgever kan wenden. De Hoge Raad beperkt het zelfstandige vorderingsrecht echter wel tot de situatie waarin zowel de verkopende als de opvolgende werkgever zijn aangesloten bij hetzelfde Bedrijfstakpensioenfonds.

Positie

De positie van een verplicht gesteld bedrijfstakpensioenfonds wordt met deze uitspraak aanzienlijk versterkt. Een bedrijfstakpensioenfonds heeft bij een overgang van een onderneming een zelfstandig vorderingsrecht tot inning van achterstallige pensioenpremies jegens de opvolgende werkgever. Dit geldt echter uitsluitend indien de verkopende en opvolgende werkgever deelnemen in hetzelfde pensioenfonds. Indien de kopende en verkopende partij niet in hetzelfde pensioenfonds deelnemen bestaat dit zelfstandige vorderingsrecht vooralsnog niet.

De uitspraak maakt in ieder geval duidelijk dat het raadzaam is om bij de onderhandelingen over een eventuele overgang van een onderneming bedacht te zijn op mogelijke pensioenpremie-achterstanden. Deze kunnen immers hoog oplopen en medebepalend zijn voor de waarde van de onderneming. Dit risico voor de opvolgende werkgever kan worden opgevangen door bijvoorbeeld betalingsgaranties te bedingen, door het bedrag aan nog verschuldigde premies in de koopprijs te verdisconteren of door betaling van de koopprijs afhankelijk te stellen van de betaling van de achterstallige premies.