Aby Gazan

In Nederland zijn er ongeveer 150.000 dga's met pensioen in eigen beheer (pieb). Deze pensioenvorm is populair omdat de pensioenpremies een fiscale aftrekpost vormen en tegelijkertijd voor de vennootschap behouden blijven. Maar eens komt de dag dat er pensioen van moet worden uitgekeerd. En wat als het geld er dan niet is? Die vraag is al sinds de invoering van pieb menigmaal gesteld.

Pieb heeft de afgelopen jaren de gemoederen behoorlijk bezig gehouden. Dga's werden daarbij regelmatig als zware fiscale criminelen neergezet. Soms was dit terecht, want velen zijn vriendelijk gezegd wel erg grensverkennend te werk gegaan. Pieb werd vooral beschouwd als een boekhoudkundige exercitie welke vooral moest leiden tot belastingvoordeel en dus niet als een echte pensioenvoorziening. Dit heeft geleid tot veel procedures. Derhalve is de wet- en regelgeving van pensioen in eigen beheer diverse malen aangepast en zeer complex geworden.

Blok aan het been

Op dit moment is pieb bij veel dga's een blok aan het been: dividenduitkeringen zijn onmogelijk, financieren bij de bank lukt niet en bij overdracht van een onderneming ontstaan er de meest bizarre situaties. Verder blijkt uit een recent onderzoek dat het merendeel van de vennootschappen op basis van zowel de fiscale als de commerciële waarde onder water staat. Bovendien wijken op dit moment de fiscale regels in grote mate af van de regels voor de commerciële vermogens- en winstbepaling. En de ondernemers roepen natuurlijk dat het bedrijf hun pensioen is. Maar voor velen spat de zeepbel op een goede verkoopopbrengst uiteen op de pensioendatum.

Onmogelijke combinatie

De reden waarom pieb bestaat is dat een dga zijn pensioengelden kan gebruiken voor de financiering van zijn onderneming. Volgens mij moeten pensioengelden van een dga defensief worden belegd en niet in een risicovol avontuur met zijn eigen onderneming. Iedere professionele belegger zou deze pensioenbelegging als defensief tot gemiddeld bestempelen en de gelden vervolgens beleggen in een gespreide portefeuille. De dga met pieb belegt in één soort aandelen; die van zijn eigen bv. Maar hoe kun je nu de onderneming (risicovol) financieren en tegelijkertijd sparen voor de oude dag? Een dergelijk tweeledig doel nastreven is principieel onjuist. Naar mijn mening is het dan ook de hoogste tijd dat er een eind komt aan deze onmogelijke combinatie.

Maatschappelijk risico

Wij hebben de dga te veel vrijheid en verantwoordelijkheid gegeven. Overigens gaat het niet alleen om de dga zelf maar ook om zijn partner. Verder wordt er met pieb een maatschappelijk risico gecreëerd. Bijvoorbeeld indien hij een beroep moet doen op sociale voorzieningen als het geld er niet is. Bovendien is pieb een constant probleem bij echtscheiding (als gevolg van jurisprudentie) en bij het bepalen van de ruimte voor dividenduitkeringen. To slot: het gaat om geld waar een belastingclaim op rust en daar moet zorgvuldig mee om worden gegaan.

Pensioen in eigen beheer wenselijk?

Voormalig staatssecretaris Weekers van Financiën heeft een eerste suggestie gedaan om pieb te vervangen door een fiscale pensioenreserve, welke vergelijkbaar is met de oudedagsreserve voor IB-ondernemers.

Iedereen met ook maar een beetje pensioenkennis heeft deze oplossing inmiddels bekritiseerd. Want waarom zouden we een fiscaal systeem introduceren voor dga's dat aantoonbaar niet werkt bij IB-ondernemers? Ook aan de beschikbare premieregeling in eigen beheer kleven nadelen. Denk hierbij aan de oprentingsproblematiek, het vaststellen van de premie zelf, de uitkeringsfase en de afwikkeling bij echtscheiding.

Volgens mij moet vooraleerst de vraag of pieb wenselijk is als oudedagsvoorziening worden beantwoord. Mijn antwoord daarop laat zich ondertussen wel raden. Een onmiskenbaar nee.