De onderneming is begin 2011 failliet gegaan. De directie heeft de curator opgebiecht dat zij jarenlang de jaarrekening heeft gemanipuleerd.

De fraude is circa vijf jaar geleden ontstaan. In 2006 werd een grote hoeveelheid mensen ernstig ziek na het eten van verse groente. De ziekte werd veroorzaakt door een bacterie in de groente. De Russische autoriteiten besloten daarop hun markt af te sluiten voor groente uit Nederland, hetgeen een enorme impact had op de omzet en resultaten van onderneming X. Enkele vergelijkbare ondernemingen in de branche zijn hierdoor eerder al failliet gegaan.

Op de achtergrond speelde daarbij dat de resultaten van onderneming al enkele jaren onder druk stond en als gevolg van strengere Europese regelgeving voor de uitvoer van groente. De directie besloot de cijfers te manipuleren, zodat aanvullende leningen konden worden aangegaan en een faillissement kon worden voorkomen.

Hoe deed de onderneming dit? De financieel directeur maakte tegen jaareinde in het administratieve systeem de betaling en aflettering van de debiteuren weer ongedaan. De debiteuren werden opgeboekt met als tegenrekening een ‘systeem' tussenrekening. Vervolgens werd de ‘systeem' tussenrekening weer glad geboekt met als tegenrekening de kostprijs van de verkopen. Op deze wijze werden de debiteuren en de resultaten van de onderneming kunstmatig verhoogd. Om een en ander niet op te laten vallen, werden de boekingen over diverse perioden en diverse productgroepen gespreid. Op het moment dat de accountant de controle had afgerond, werden voornoemde bedragen weer teruggeboekt.

De onderneming heeft op deze wijze de jaarrekening jarenlang gemanipuleerd. Omdat de resultaten op papier goed bleken te zijn waren financiers bereid de onderneming verder te financieren, waardoor het faillissement jarenlang kon worden uitgesteld. De financiers baseerden zich hierbij onder meer op de goedkeurende controleverklaring bij de jaarrekening. Een jaarrekening die achteraf bezien materiële onjuistheden bevatte als gevolg van de fraude.

Had de accountant dit eerder kunnen ontdekken? Natuurlijk is de accountant misleid, maar met een kritischer instelling en een betere inrichting van de controle was de fraude mogelijk toch eerder aan het licht gekomen. Een accountant met kennis van de branche had bijvoorbeeld moeten weten dat het met vergelijkbare ondernemingen in de branche, als gevolg van het sluiten van de Russische markt, slecht ging. De goede resultaten van onderneming X hadden om die reden vragen moeten oproepen.

Daarnaast speelde op achtergrond dat de onderneming een grote financieringsbehoefte had, hetgeen eveneens niet strookte met de resultaten volgens de jaarrekening. Op basis hiervan had de accountant kunnen concluderen dat er sprake was van een verhoogd risico van frauduleuze financiële verslaggeving.

Dit vraagt om een gewijzigde controleaanpak, bijvoorbeeld de inzet van meer ervaren medewerkers, extra aandacht voor schattingsposten en het inbouwen van een element van onvoorspelbaarheid. Het uitvoeren van een ratioanalyse, het versturen van saldobiljetten of het gebruik van data-analyse zouden mogelijk controlemiddelen zijn geweest, waarmee de fraude had kunnen worden ontdekt.

Deze rubriek wordt verzorgd door: Remco de Groot, Ernst & Young Fraud Investigation & Dispute Services, Michel Grummel, Alvarez & Marsal Dispute Analysis Benelux, Ellen van Nimwegen, PricewaterhouseCoopers Dispute Forensic, Jurgen van Vliet, Deloitte Forensic & Dispute Services.