Tijdens de controle van de jaarrekening stuit de accountant op een betaling van circa € 300.000 op een Zwitserse bankrekening. De accountant stelt hierover vragen aan het hoofd Administratie. De accountant wordt doorverwezen naar het hoofd van de afdeling Verkoop. Het hoofd van de afdeling Verkoop deelt hem het volgende mede:

"Wij zijn vorig jaar benaderd door een afnemer die eenmalig een partij van duizend mobiele telefoons van type A wilde afnemen. De afnemer vroeg ons echter een factuur te sturen voor de afname van 1.000 mobiele telefoons voor type B voor een totaalbedrag van € 650.000. De afnemer betaalde dit bedrag direct op de bankrekening van onderneming X en vroeg het te veel betaalde bedrag terug te storten op Zwitserse bankrekening. Wij vonden het wel wat vreemd, maar wij hebben er een mooie marge mee behaald."

Uit hoofde van COS 240 voert de accountant een uitgebreid aanvullend onderzoek uit om vast te stellen of meer van dit soort transacties hebben plaatsgevonden en wie van de transactie op de hoogte waren. Daarnaast informeert de accountant het management over de transactie.

Het management reageert geschokt: "Dit had nooit mogen gebeuren." Uit het onderzoek blijkt dat de bankrekening inderdaad op naam van de betrokken afnemer staat en dat de goederen daadwerkelijk zijn verstuurd en betaald. Er lijken dus geen waarden aan de onderneming te zijn onttrokken en de jaarrekening lijkt een getrouw beeld te geven.

Vanzelfsprekend heeft de onderneming wel onjuiste facturen opgesteld, waardoor sprake is van valsheid in geschrifte. De accountant meldt om die reden de transactie in het verslag aan het management en sommeert de cliënt dergelijke transacties nooit meer uit te voeren.

Maar is de accountant nu klaar? Nee! De accountant zal ook een melding van een ongebruikelijke transactie dienen te doen bij de Financial Intelligent Unit (FIU). De transactie voldoet immers aan één van de subjectieve indicatoren, waaronder het bestaan van een onverklaarbare discrepantie tussen de geld en goederenstroom. Daarnaast is sprake van valsheid in geschrifte. Na consultatie van de juridische afdeling binnen het kantoor is de transactie gemeld aan de FIU.

De vraag is echter of accountants voldoende alert zijn op de wettelijk vereisten ter zake van het melden van ongebruikelijke transacties. Uit de jaaroverzicht 2011 van de FIU blijkt dat in 2011 accountants 325 ongebruikelijke transacties hebben gemeld. Dit lijkt laag. Zeker als je bedenkt dat de accountant bij fraude, belastingfraude en valsheid in geschrifte al snel tot een melding zal moeten overgaan. Accountants hebben weliswaar geen actieve zoekplicht naar ongebruikelijke transacties, maar stuit de accountant tijdens zijn werkzaamheden op mogelijk ongebruikelijke transacties dan zal hij moeten handelen in overeenstemming met de Wet ter voorkoming van Witwassen en Financiering van Terrorisme.

Deze rubriek wordt verzorgd door: Remco de Groot, Ernst & Young Fraud Investigation & Dispute Services, Michel Grummel, Alvarez & Marsal Dispute Analysis Benelux, Ellen van Nimwegen, PricewaterhouseCoopers Dispute Forensic, Jurgen van Vliet, Deloitte Forensic & Dispute Services.