Om de verkoop te stimuleren zijn de salarissen van het management sterk afhankelijk van het behaalde resultaat na belastingen. De huidige directeur is voornemens om met ingang van 1 maart 2011 de onderneming te verlaten en vervroegd met pensioen te gaan.

Als gevolg van de crisis heeft de onderneming haar omzet en winst enorm zien dalen. Om het tij te keren besluit de directeur om te bezuinigen op de afdeling verkoop en de verkoop uit te besteden aan de groothandel. In ruil hiervoor krijgt de groothandel een percentage van de omzet op de door haar verkochte producten. Als gevolg van deze gewijzigde strategie ziet onderneming X haar omzet en winst in 2010 aanzienlijk stijgen. Begin maart 2011 neemt de directeur afscheid met een forse bonus vanwege de goede resultaten.

In mei 2011 vindt de jaareindecontrole plaats. De controlerend accountant vindt het opmerkelijk dat onderneming X zulke goede resultaten heeft behaald in een dalende markt. Daarbij komt dat veel verkopen hebben plaatsgevonden via één afnemer en dat recentelijk, na het vertrek van de directeur, veel creditnota's zijn verzonden naar die afnemer. De accountant ziet aanleiding tot nader onderzoek en vraagt een forensische accountant om een onderzoek uit te voeren.

Allereerst voert de forensisch accountant een openbronnenonderzoek uit en stelt vast dat de desbetreffende afnemer een onderneming is die wordt gedreven voor rekening van de achterbuurman van de voormalig directeur. Beide heren kennen elkaar van de plaatselijk hockeyclub alwaar zij, zo blijkt uit de gegevens van de kamer van koophandel, samen in het bestuur zitten. Daarnaast blijkt uit de LinkedIn-pagina van de zoon van de directeur dat zijn vader een mazzeltje heeft gehad en rustig van zijn pensioen kan genieten in het verre buitenland.

Naast het openbronnenonderzoek verricht de forensisch accountant een nadere analyse van de e-mails van de voormalig directeur. Uit deze e-mails blijken aanwijzingen voor een side letter tussen onderneming X en de afnemer.

Geconfronteerd met de bevindingen uit de open bronnen, e-mails en creditnota's bekende de voormalig directeur dat hij nog eenmaal, in het zicht van zijn pensionering, een hoge bonus wilde ontvangen om vervolgens een riant leven in het zonnige buitenland te leiden. Hij geeft aan de producten slechts te hebben geleverd aan de onderneming van zijn achterbuurman. Deze heeft vervolgens de items opgeslagen en de facturen niet betaald. Vervolgens toont de achterbuurman de getekende side letter, waaruit blijkt dat hij alle niet-verkochte producten na de pensionering van de directeur in maart 2011 weer tegen inkoopprijs (inclusief opslag voor gemaakte kosten) kan terug leveren aan onderneming X.

Bij de jaarrekeningcontrole dient de controlerend accountant speciale aandacht te schenken aan signalen die duiden op fraude en/of op gewijzigde omstandigheden. Conform de COS dient hij hieromtrent een specifieke risicoafweging te maken en zijn controleplan zo nodig aan te passen of bij te stellen.

Deze rubriek wordt verzorgd door: Remco de Groot, Ernst & Young Fraud Investigation & Dispute Services, Michel Grummel, Alvarez & Marsal Dispute Analysis Benelux, Ellen van Nimwegen, PricewaterhouseCoopers Dispute Analysis & Investigation Services, Jurgen van Vliet, Deloitte Forensic & Dispute Services.