Een ex-directeur was werkzaam bij een landelijk opererende onderneming in de bouw en projectontwikkeling. Hij was regionaal verantwoordelijk voor het verwerven van grondposities en de daarbij behorende bouwopdrachten.

Prospects besprak hij met leden van de raad van bestuur en bij verwerving van grondposities betaalde de onderneming een (hoge) aanbreng-fee. Het totaalbedrag - inclusief deze fee - werd betaald aan een onderneming van een bevriende relatie van de ex-directeur. Ook dat bedrijf was actief op het gebied van projectontwikkeling. De factuur van die onderneming vermeldde de grondpositie en de aanbreng-fee. Aangezien aanbreng-fees niet ongebruikelijk zijn in de branche, was er geen argwaan als deze in rekening werd gebracht. De raad van bestuur, die haar fiat moest geven op de grondtransacties, ontving ten behoeve van haar afweging slechts het totaalbedrag; onderscheid tussen aanbreng-fee en ‘kale' grondprijs werd niet gemaakt. Daardoor viel de (hoge) aanbreng-fee niet op.

Niet in alle gevallen stemde de raad van bestuur in met de verwerving. In dat geval werd de grondpositie door de bevriende relatie - inclusief de verplichting van de aanbrengfee - aan een ander bedrijf verkocht.

U vermoedt het al? De (fors) betaalde aanbreng-fee werd door de ex-directeur op fifty-fifty-basis gedeeld met zijn bevriende relatie. Hiertoe had de echtgenote van de ex-directeur een vennootschap opgericht, die aan de onderneming van de bevriende relatie haar aandeel in de aanbreng-fee in rekening bracht. Dit was in de afgelopen jaren opgelopen tot ettelijke miljoenen.

Had de werkgever dit kunnen voorkomen?

Moet de werkgever nu haar sleutelfunctionarissen verplichten om te verklaren dat er geen onderneming wordt gedreven binnen familieverband? Afhankelijk van de gevoeligheid van de branche voor dit soort onregelmatigheden, is het aan te bevelen dat een onderneming haar werknemer verplicht stelt om - op verzoek of standaard - openheid van zaken te geven omtrent ondernemingen binnen familieverband.

Er kan bijvoorbeeld jaarlijks een compliance letter worden getekend. Daarnaast kan pre employment screening worden toegepast bij indiensttreding, alsmede het tussentijds screenen van medewerkers op kritische functies. Indien gewenst kan de werkgever de werknemer verzoeken belastingaangiften te overhandigen ter verificatie van nevenfuncties.

De werkgever of de (forensische) accountant kunnen hiertoe openbronnenonderzoek uitvoeren, maar in dit geval zou de kwestie slechts bij diepgaand openbronnenonderzoek aan het licht zijn gekomen. Immers, de onderneming van zijn vrouw was niet gevestigd op het huisadres, maar (statutair) op het adres van een andere (zaken)relatie.

Het vaststellen en voorkomen van voornoemde handelingen en transacties is voor de onderneming of de accountant niet eenvoudig. Het zijn gebruikelijke transacties die niet door een harde norm kunnen worden vastgesteld of voorkomen. Met een toenemend bewustzijn van de gevoeligheid van een branche en een nog kritischer blik (professional scepticism) naar bijvoorbeeld de aanbreng-fee, had de onderneming dit wellicht eerder kunnen constateren. Was de aanbreng-fee wel marktconform? Welke specifieke werkzaamheden heeft deze onderneming nu feitelijk uitgevoerd?

Deze rubriek wordt verzorgd door: Remco de Groot, Ernst & Young Fraud Investigation & Dispute Services, Michel Grummel, Deloitte Forensic & Dispute Services, Ellen van Nimwegen, PricewaterhouseCoopers Dispute Analysis & Investigation Services.