Maxi BV stuurt sterk op de begroting. Bij het behalen van het begrote resultaat ontvangt de directeur een significante bonus. Echter, als het begrote resultaat niet wordt behaald, wordt er hard opgetreden. Er wordt in ieder geval geen bonus uitgekeerd, maar bij zusterondernemingen is het zelfs voorgekomen dat het management om deze reden werd ontslagen.

In het derde jaar na de overname maakt de directeur van Mini BV een forse miscalculatie op één van de projecten. Er wordt een significant verlies geleden op het project, waardoor het begrote resultaat niet zal worden behaald. De directeur ziet de bui al hangen. Hij krijgt in ieder geval geen bonus dit jaar. Erger nog, hij zal misschien worden ontslagen. Hij kan maar net rondkomen van zijn salaris en een baan met een vergelijkbaar salaris zal hij elders niet krijgen. Wat nu? De cijfers manipuleren ...

En hoe manipuleer je nu de cijfers bij een projectontwikkelaar? De directeur wist hier wel raad mee. Hij berekende maandelijks het onderhanden werk en verbeterde op papier het resultaat door het onderhanden werk te verhogen. Dit deed hij door onder meer de contributiemarges van de algemene kosten te verhogen, het percentage van gereedheid te wijzigen en kosten tussen projecten te verschuiven. Op deze wijze wist hij enkele jaren het resultaat met aanzienlijke bedragen te verhogen.

Hoe kan de accountant dit ontdekken? De accountant kan tijdens de planning van de controle een aantal risicoverhogende factoren constateren, zoals de strakke sturing op de begroting, de winstafhankelijke beloning van de directeur en onvoldoende functiescheiding. Uit de risicoanalyse blijkt een verhoogd frauderisico op het manipuleren van resultaten, wat bij een projectontwikkelaar het meest waarschijnlijk is in het onderhanden werk. Daarnaast verdient deze post aandacht omdat de accountant uit hoofde van het risico van management override aan schattingsposten altijd extra aandacht dient te besteden.

Het risico wordt in deze casus nog verstrekt omdat de accountant bij het uitvoeren van een cijferbeoordeling vast had kunnen stellen dat het onderhanden werk ten opzichte van het totale vermogen toeneemt en dat de liquiditeitspositie verslechtert, terwijl het resultaat volgens de jaarrekening verbetert. Dit zal bij de accountant vragen oproepen en invloed hebben op zijn werkzaamheden bij de controle van de tot stand komen van het onderhanden werk.

Hij zal bijvoorbeeld de consistentie nagaan van de berekening van het onderhanden werk. Een wijziging in de toerekening van de algemene kosten zal dan naar voren komen. Hij zal onder meer gesprekken kunnen voeren met de projectleiders en de berekening van het onderhanden werk met hen bespreken. Aan de projectleiders worden dan vragen gesteld over de omvang van het onderhanden werk, het gehanteerde percentage van gereedheid en of de interne beheersing terzake de berekening van het onderhanden werk adequaat is. Daarnaast zal de accountant de juistheid van de berekening van het onderhanden werk vaststellen en enkele projecten in detail controleren met achterliggende gegevens. Het schuiven met kosten zal dan wellicht naar voren komen.

Uit deze casus blijkt maar weer hoe belangrijk het is een goede frauderisicoanalyse uit te voeren en de controlewerkzaamheden op de geïdentificeerde risico's - waaronder het risico van management override of controls - af te stemmen.

Deze rubriek wordt verzorgd door: Remco de Groot, Ernst & Young Fraud Investigation & Dispute Services, Michel Grummel, Deloitte Forensic & Dispute Services, Ellen van Nimwegen, PricewaterhouseCoopers Dispute Analysis & Investigation Services.