De accountant controleert thans een buitenlandse deelneming van deze cliënt. Tijdens de controle constateert hij dat in één van de landen contante betalingen plaatsvinden aan een aantal leveranciers. Bij navraag bij de cliënt verneemt hij dat contante (cheque) betalingen in het land gebruikelijk zijn. Hij doet navraag bij een aantal externe bronnen (toezichthouder bankbedrijven, advocatenkantoor) en zij bevestigen dit gebruik.

Aangezien het moederbedrijf (de Holding) strikte regels heeft omtrent contante betalingen wil de accountant meer zekerheid verkrijgen omtrent deze contante betalingen. Hij constateert vervolgens dat de contante (cheque) betalingen zijn afgeletterd met de openstaande crediteurenpositie en dat hierin geen verschillen zitten; de administratie lijkt te sluiten.

Verder blijkt dat soms meer chequebetalingen van ongeveer € 3.000 worden gebruikt om één crediteurenfactuur te voldoen. Ook stelt hij vast dat van slechts drie crediteuren de facturen op deze wijze contant worden betaald. Uit zijn onderzoek blijkt dat banken in dit land geen verplichting hebben om bij (cheque) betalingen kleiner dan € 3.000 de ontvanger te identificeren; hierdoor is in wezen sprake van cheques aan toonder.

De accountant bespreekt de gang van zaken met de managing director van de vestiging. Deze ziet geen reden voor verder onderzoek, omdat deze crediteuren al jaren op deze wijze worden betaald. Verder zijn de marges op de onderhavige projecten goed en wijst hij de accountant erop dat de cijferbeoordeling ook geen bijzonderheden opleverde. Gelet op de grote aantallen chequebetalingen en het feit dat meer chequebetalingen kleiner dan € 3.000 worden gebruikt om één factuur te betalen, neemt de accountant geen genoegen met de uitleg van de managing director.

Na overleg met de cliënt verricht de accountant aanvullend onderzoek. Uit onderzoek bij de desbetreffende crediteuren blijkt dat de inkoopfacturen niet van hen afkomstig zijn. Verder zijn door middel van digitaal onderzoek in de bankadministratie van de cliënt alle chequebetalingen geïdentificeerd. Nagenoeg alle betalingen bleken te relateren aan deze drie crediteuren. Uiteindelijk is gebleken dat het management in opdracht van de managing director valse facturen had opgemaakt en dat management deze facturen verantwoordde op winstgevende projecten. De betalingen aan deze gefingeerde crediteuren bedroegen in totaal enkele miljoenen euro en werden verricht door genoemde chequebetalingen (bijna tweeduizend chequebetalingen over enkele jaren). De gelden werden vervolgens door een aantal management team-leden bij een bank geïncasseerd en onderling verdeeld.

Ook in deze casus spelen de drie elementen van de fraudedriehoek - druk, gelegenheid en rationalisatie - een belangrijke rol. De managing director had in een gesprek al eens verteld dat het MT voorheen 'bijzondere remuneratie afspraken' had, die na de overnames waren weggevallen. Ondanks dat de accountant tijdens de voortgezette- en uitzonderingscontrole op de betalingen de toename van de chequebetalingen wel had gesignaleerd, had hij dit niet in verband gebracht met de verminderde inkomsten van de MT-leden (druk). Teneinde hun inkomsten op peil te houden had het MT genoemde constructie opgezet (rationalisatie). Verder was de fraude (mede) mogelijk doordat banken in dit land niet altijd een verplichting hebben de ontvanger van een cheque te identificeren (gelegenheid).

Uit de casus blijkt hoe risicovol contante (cheque) betalingen kunnen zijn en dat deze de aandacht vragen bij de risicoanalyse, zeker indien veel contante betalingen plaatsvinden of het aantal snel toeneemt.

Deze rubriek wordt verzorgd door: Remco de Groot, KPMG Integrity & Investigation Services, Michel Grummel, Deloitte Forensic & Dispute Services, Bernard Prins, PricewaterhouseCoopers Dispute Analysis & Investigation Services.