» Direct naar annotatie

Lex van Almelo

Belangrijkste feiten

Een vereniging heeft een bestuur, een ledenraad, een financiële commissie en een verenigingsbureau met werknemers en een directeur. De vereniging is enig aandeelhouder van een bv als zij in 2003 4,95 procent van de aandelen in de bv verkoopt aan de bv-directeur. In de aandeelhoudersovereenkomst staat dat:

• de directeur bij het einde van zijn dienstverband zijn aandelen in de bv moet aanbieden aan de vereniging;
• bij de terugkoop dezelfde waarderingsgrondslagen worden gehanteerd als bij de aankoop van de aandelen;
• er bij de terugkoop geen rekening mee zal worden gehouden dat het gaat om een minderheidsaandelenpakket.

In 2020 krijgt een accountantskantoor de opdracht om vanaf boekjaar 2019 de jaarrekeningen van de vereniging en de bv samen te stellen en de bv desgevraagd te adviseren. Een accountant-administratieconsulent ondertekent de opdrachtbevestigingen, een registeraccountant is als relatiemanager betrokken bij de vereniging en de bv.

In 2018 verstrekt de vereniging een obligatielening van 250.000 euro aan een overdekt themapark, dat begin 2023 failliet gaat. De verliespost wordt verwerkt in de jaarcijfers van de vereniging over 2022.

In 2020 wordt de relatiemanager gevraagd mee te denken over een oplossing voor de spanning tussen de belangen van de directeur als minderheids- en de vereniging als meerderheidsaandeelhouder van de bv. De relatiemanager stelt medio 2020 een memorandum op voor de bestuursleden van de vereniging met als titel 'Voorstel wijziging waarderingssystematiek'. Volgens dit memo bestaat er een tegengesteld belang, want:

• een zo'n hoog mogelijk resultaat in de bv leidt tot een hogere dividenduitkering aan de directeur/minderheidsaandeelhouder, maar ook tot een hogere Vpb-aanslag;
• een optimaal fiscaal beleid leidt tot een lagere Vpb-aanslag, maar tot een lager dividend voor de directeur/minderheidsaandeelhouder.

Het bestuur van de vereniging denkt erover het tegengesteld belang te compenseren door:

• de "mix-waarde" uit de waarderingssystematiek te halen; en
• geen rekening meer te houden met de nominale waarde van de aandelen.

In oktober 2022 stelt de relatiemanager een tweede memorandum op, dat gaat over een mogelijk vervroegde verkoop van het minderheidsaandelenbelang door de directeur. Daarin staat dat:

• een oplossing kan zijn dat de vereniging al in dit stadium de aandelen van de minderheidsaandeelhouder koopt;
• daarbij rekening houdt met de reeds vastgelegde waarderingssystematiek;
• in de uiteindelijk prijs voor het aandelenpakket van 4,95 procent rekening houdt met de dividendstromen van 2023 tot en met 2028;
• er meerdere opties om deze dividendstromen te berekenen;
• het voor de hand ligt om het gemiddelde resultaat te berekenen conform de systematiek die voor waardering van de aandelen wordt gebruikt;
• op basis van het gemiddeld resultaat van de afgelopen drie jaar (na Vpb) het dividend dan 34.917 euro per jaar bedraagt;
• dit afgerond 210.000 euro is omdat de aandelen zes jaar eerder dan gepland worden verkocht;
• dit bedrag boven op de waardering conform de afgesproken systematiek komt.

In oktober 2022 wordt een extra bestuursvergadering van de vereniging gehouden, waarbij de accountants niet aanwezig zijn. Uit de notulen blijkt dat:

• het tweede memo is besproken;
• de directeur heeft berekend dat de aandelenwaarde 299.192 euro bedraagt;
• de directeur heeft berekend dat de goodwill voor gederfd dividend uitkomt op 214.445 euro.

Eind 2022 ondertekenen de directeur en de vereniging de koopovereenkomst voor de aandelen. Daarin staat dat:

• de directeur zijn minderheidsaandelenbelang verkoopt voor 514.537 euro;
• dit bedrag bestaat uit de waarde van de aandelen ad 299.192 euro, misgelopen dividend ad 214.445 euro en 900 euro voor de nominale waarde van de aandelen.

In maart 2023 wordt de financiële commissie geïnformeerd over de aandelentransactie. Op de ledenraadvergadering in januari 2024 wordt de aankoop van de aandelen in de bv verder toegelicht. Tijdens deze vergadering treedt een lid van de ledenraad en de financiële commissie af. Het afgetreden lid dient een klacht over de accountants in bij de Accountantskamer.

Klacht

De accountants hebben:

1. de vereniging in 2018 niet gewaarschuwd voor de impact van de lening als het themapark failliet zou gaan en niet gezorgd voor open communicatielijnen (dit klachtonderdeel is ingetrokken);
2. te laat gewaarschuwd dat de resultaatverdeling nadelig was voor de vereniging;
3. het bestuur van de vereniging er niet voor gewaarschuwd dat de directeur bij de wijziging van de waarderingssystematiek van de aandelen meer oog had voor zijn eigen belang dan voor dat van de vereniging;
4. het bestuur er niet voor gewaarschuwd dat in het tweede memo alleen de wens van de directeur was uitgewerkt en deze uitwerking niet marktconform was;
5. het bestuur gezien de tegenstrijdige belangen niet nadrukkelijk genoeg geadviseerd om een onafhankelijke deskundige in te schakelen als adviseur/belangenbehartiger;
6. het bedrag van 900 euro voor de nominale waarde van de aandelen ten onrechte laten opnemen in de koopsom, hiervan weggekeken en geen actie ondernomen;
7. niet gereageerd op e-mails die hun in cc zijn toegestuurd, waarin de klager melding maakt van valsheid in geschrift in de notulen van een vergadering met de financiële commissie;
8. niet gereageerd of geen actie ondernomen naar aanleiding van de gemelde cruciale fouten in de concept-notulen van de vergadering met de financiële commissie;
9. er geen bezwaar tegen gemaakt dat de directeur optrad als notulist bij twee andere vergaderingen van de financiële commissie;
10. er in de sheets, die het bestuur in de ingelaste ledenraadvergadering en algemene ledenvergadering heeft getoond, geen rekening mee gehouden dat het bestuur inmiddels had besloten een ander beleid te voeren;
11. weggekeken en geen actie ondernomen in verband met fouten in het verslag van de ledenraadvergadering van januari 2024 en aan de ledenraad het signaal gegeven dat de zorgen van de klager niet relevant en zelfs hoogst ongewenst zijn;
12. weggekeken en niet gereageerd op duidelijke signalen van mogelijke misstanden bij de vereniging en daarmee het risico genomen dat de mogelijke scheefgroei binnen de vereniging verder toeneemt.

Oordeel

De klacht tegen de samensteller is ongegrond. Van de klacht tegen de relatiemanager zijn de onderdelen c, d en e gegrond en de rest van de klacht ongegrond c.q. niet-ontvankelijk. (Klachtonderdeel a is ingetrokken)

Ad b Nadelige resultaatverdeling

Dit klachtonderdeel is ongegrond, omdat de accountants zeer kort nadat zij als accountants betrokken zijn geraakt bij de vereniging en de bv al met het bestuur van de vereniging hebben gesproken over een optimale resultaatverdeling tussen de vereniging en de bv. In juni 2020 is immers de opdracht verstrekt om de jaarrekeningen 2019 van de vereniging en de bv samen te stellen en tijdens de bespreking van deze jaarrekeningen is de optimale resultaatverdeling al aan de orde gekomen.

Ad c, d en e Niet gewaarschuwd voor eigen belang directeur, niet gewaarschuwd dat het tweede memo alleen op diens informatie is gebaseerd en niet geadviseerd om een onafhankelijke deskundige in te schakelen

Deze klachtonderdelen komen er in de kern op neer dat de accountants volgens de klager bij de wijziging van de waarderingssystematiek en de prijsbepaling in 2020 onvoldoende rekening hebben gehouden met de tegengestelde belangen van de vereniging en de directeur.

Het fundamentele beginsel van objectiviteit betekent dat:

• de accountant zich niet ongepast laat beïnvloeden en niet ongepast vertrouwt op derden, technologie of andere factoren;
• een accountant verplicht is omstandigheden te identificeren en te beoordelen die een bedreiging kunnen zijn voor de naleving van de fundamentele beginselen.

De objectiviteit van een accountant kan op verschillende manieren worden bedreigd,  bijvoorbeeld door twee cliënten met onderling strijdige belangen te adviseren. Bij een bedreiging moet een accountant toereikende maatregelen treffen om deze bedreiging weg te nemen en de getroffen maatregelen vastleggen. De belangen van de directeur bij de prijsbepaling van zijn aandelenbelang stonden tegenover die van de vereniging als koper van deze aandelen. De relatiemanager heeft deze belangentegenstelling wel onderkend, maar zich niet gerealiseerd dat deze tegenstelling zou kunnen leiden tot een bedreiging voor zijn objectiviteit.

Hij heeft een toereikende maatregel getroffen noch vastgelegd om deze bedreiging weg te nemen. Zo had hij een gesprek met het verenigingsbestuur en de directeur kunnen voeren (en vastleggen), waarin hij zijn rol uitlegt en hij beide partijen om informatie had gevraagd. Voor het opstellen van zijn memo's en de voorgestelde oplossingsrichtingen heeft de relatiemanager alleen contact gehad met de directeur. Daardoor heeft hij zich gebaseerd op eenzijdige informatie van de directeur en op veronderstellingen waar het verenigingsbestuur mogelijk een andere visie op had. Verder had de relatiemanager een van beide partijen kunnen adviseren een andere adviseur in te schakelen of ieder een eigen adviseur. Daarbij is in aanmerking genomen dat de relatiemanager is gevraagd om mee te denken over de waarderings- of prijsbepalingssystematiek van de aandelen, wat op vele verschillende manieren kan worden gedaan en waarbij keuzes moeten worden gemaakt.

Zo had er bij de waardebepaling bijvoorbeeld ook rekening mee kunnen worden gehouden dat de directeur vanaf 2023 parttime zou gaan werken of had ervoor kunnen worden gekozen om de compensatie voor de gederfde dividenden contant uit te keren, zoals de klager suggereert. De relatiemanager zegt terecht dat de directeur en het bestuur moesten onderhandelen over de verkoopprijs van de aandelen en niet de accountants. Dat neemt niet weg dat hij zich had moeten realiseren dat partijen waarde zouden (kunnen) hechten aan zijn voorstellen en dat deze een rol zouden (kunnen) spelen bij de onderhandelingen.

De werkzaamheden van de relatiemanager vallen onder het bereik van Standaard 5500N 'Transactiegerelateerde adviesdiensten'. Hij heeft immers advies gegeven over een voorgenomen aandelentransactie, zoals vermeld in paragraaf 2 van deze standaard. Dat de twee memo's volgens hem slechts denkrichtingen bevatten, maakt dat niet anders. In de memo's staan namelijk wel degelijk voorstellen van de accountant en die moeten worden beschouwd als transactiegerelateerde adviezen.

Bovendien moet het meedenken over hoe de waarde of prijs van aandelen kan worden vastgesteld ook worden beschouwd als een transactiegerelateerde adviesdienst in de zin van Standaard 5500N. Ook op grond van deze Standaard had de relatiemanager waarborgen moeten treffen in verband met de conflicterende belangen. Door dit na te laten heeft hij in strijd gehandeld met het fundamentele beginsel van objectiviteit.

De klacht tegen de accountant-administratieconsulent is ongegrond, omdat hij op geen enkele manier betrokken geweest bij de advisering over de waardering(systematiek) van de aandelen van de directeur. De klager heeft niet onderbouwd dat de AA het bestuur op grond van zijn samenstellingsopdracht had moeten waarschuwen voor de eenzijdige advisering door de relatiemanager. Het verwijt over de te hoge prijs van de aandelen is niet-ontvankelijk, omdat de Accountantskamer alleen kan oordelen over het handelen of nalaten van de relatiemanager bij de totstandkoming van de prijs.

Ad f Nominale waarde

De accountants waren niet aanwezig bij de onderhandelingen tussen het bestuur en de directeur over de koopsom en waren niet betrokken bij het opstellen van de (concept)koopovereenkomst, waarin 900 euro voor de nominale waarde van de aandelen is opgenomen. Het is een jurist van het accountantskantoor geweest die deze overeenkomst heeft opgesteld en die heeft hun de overeenkomst niet ter goedkeuring voorgelegd. Het kan de accountants daarom niet worden aangerekend dat zij het bestuur er destijds niet op hebben gewezen dat dit bedrag buiten beschouwing zou moeten worden gelaten volgens de gewijzigde waarderingssystematiek. Na het overleg van november 2023 hoefden zij geen stappen te ondernomen, omdat de koopovereenkomst al in december 2022 was ondertekend.

Ad g Geen reactie op melding valsheid in geschrift

De accountants hoefden niet te reageren op de e-mail van de klager over valsheid in geschrift, omdat de directeur de gemelde onjuistheid in de notulen al had rechtgezet door toezending van de overeengekomen versie van de notulen.

Ad h Geen reactie op melding cruciale fouten

De accountants hoefden geen stappen te ondernemen nadat de klager beweerde onjuistheden te hebben gezien in de concept-notulen van de vergadering. Het gaat namelijk om concept-notulen, waarvan de inhoud – na bespreking bij een volgende vergadering – nog gewijzigd kon worden. De klager heeft niet aannemelijk gemaakt dat zijn versie van de notulen wel juist is.

Ad i Geen bezwaar tegen directeur als notulist

De directeur heeft genotuleerd bij twee vergaderingen van de financiële commissie, terwijl normaal gesproken een assistent optrad als notulist. Volgens de klager hadden de accountants hiertegen bezwaar moeten maken. De Accountantskamer verklaart dit klachtonderdeel ongegrond, omdat het desbetreffende orgaan van de vereniging mag bepalen wie notuleert bij een vergadering. De accountants hebben daarin geen rol, ook al zijn zij op uitnodiging van het bestuur en/of de directeur aanwezig bij deze vergaderingen.

Ad j Sheets herberekening aandelenwaarde

Tijdens de ingelaste ledenraadvergadering en de algemene ledenvergadering in december 2023 zijn enkele sheets gepresenteerd met een herberekening van de aandelenwaarde, waarin volgens de klager is genegeerd dat het bestuur inmiddels had besloten een ander beleid te gaan voeren, waardoor de winst in de bv's substantieel lager zou gaan uitvallen.

De klager heeft naar eigen zeggen geen bewijs dat de accountants de herberekening hebben opgesteld. Of zij dit hebben gedaan, kan de Accountantskamer niet vaststellen. Dit verwijt is ongegrond en is overigens al aan de orde geweest bij de bespreking van de klachtonderdelen c, d en e.

Ad k Geen actie na fouten in verslag

Als een ander de betrokkenheid van een accountant bij bepaalde informatie onjuist voorstelt, treft de accountant een redelijke maatregel om aan de beoogde gebruikers van de informatie kenbaar te maken waaruit de betrokkenheid bij die informatie werkelijk bestaat. Dit is onder meer van belang als de accountant anders of minder intensief is (of was) betrokken dan de ander doet voorkomen. De beoogde gebruikers van de informatie zouden hier namelijk ten onrechte vertrouwen aan kunnen ontlenen.

Zoals gezegd moeten de twee memo's worden gezien als transactiegerelateerde adviezen. Dat in de notulen van de ledenraadvergadering van 9 januari 2024 wordt gesproken van adviezen van de accountants is dan ook geen verkeerde voorstelling van zaken. Daarom hoefden de accountants ook geen maatregel te treffen.

Ad l Wegkijken bij signalen mogelijke misstanden

Volgens de klager hebben de accountants weggekeken en niet gereageerd op duidelijke signalen van mogelijke misstanden bij de vereniging. Zo heeft hij het bestuur gevraagd of hij aanwezig mocht zijn bij de jaarlijkse bijeenkomst van de financiële commissie, zodat hij de bespreking van de notulen van de vorige bijeenkomsten van de financiële commissie kon  bijwonen. Het bestuur heeft dit verzoek afgewezen en de accountants waren daar volgens de klager van op de hoogte, omdat zij in de cc stonden van de e-mailwisseling. Verder heeft de klager het bestuur en de accountants gevraagd om de ondertekende notulen toe te sturen en om de gesprekken daarover te mogen bijwonen. De relatiemanager heeft de klager laten weten dat de accountants daar niets over te zeggen hebben.

Dit klachtonderdeel is ongegrond, omdat de vereniging bepaalt wie bij een vergadering aanwezig mag zijn en aan wie de notulen worden verstrekt. Daarbij is in aanmerking genomen dat de klager in augustus 2024 geen lid meer was van de financiële commissie.

Maatregel

Berisping. De registeraccountant heeft het fundamentele beginsel van objectiviteit geschonden door zich niet te realiseren dat zijn objectiviteit werd bedreigd en door geen passende maatregelen te treffen en vast te leggen om deze bedreiging weg te nemen. Dat het volgens hem ging om een complexe opdracht is geen reden voor een lichtere maatregel. Uit zijn verklaringen volgt namelijk dat hij zich niet bewust is geweest van de betekenis van deze complexe situatie voor zijn eigen positie.

Annotatie Lex van Almelo

Een vereniging heeft voor haar commerciële activiteiten een bv en draagt aan de directeur 4,95 procent van de aandelen over. Als de directeur vertrekt zal hij zijn aandelen moeten verkopen aan de vereniging op basis van dezelfde waarderingssystematiek als toen hij de aandelen verkreeg. Een RA van de huisaccountant stelt vast dat de belangen van de directeur en de vereniging conflicteren. Hoe hoger het resultaat van de bv hoe meer dividend de directeur ontvangt, maar des te meer Vpb de bv moet betalen. En andersom. Als de directeur het conflict wil oplossen door de aandelen te verkopen, wil hij dat een deel van de misgelopen dividenden uit de komende jaren wordt verrekend in de aandelenprijs. De accountant brengt hierover advies uit en komt met voorstellen, puur op basis van informatie die de directeur hem aanreikt. De directeur verkoopt de aandelen volgens deze voorstellen aan de vereniging, die de ledenraad en de financiële commissie pas informeert als de aandelentransactie achter de rug is.

Hoewel de accountant de belangentegenstelling constateerde heeft hij daarin geen bedreiging gezien voor zijn objectiviteit en dus geen passende maatregelen getroffen. De accountant had aan het verenigingsbestuur en de directeur zijn rol kunnen uitleggen en beide partijen om informatie kunnen vragen. Ook had hij (één van beide) partijen kunnen adviseren een eigen adviseur in te schakelen. De accountant had zijn objectiviteit ook moeten waarborgen op grond van Standaard 5500N voor transactiegerelateerde adviesdiensten.