» Direct naar annotatie

Lex van Almelo

Belangrijkste feiten

Een aandeelhouder verkoopt haar belang in een bedrijf dat sierbestratingsmiddelen produceert aan een investeringsmaatschappij (de koper). Het bedrijf benoemt een half jaar later een nieuwe statutair bestuurder (ceo) en stelt een interim-cfo aan. Zeven maanden daarna treedt een registeraccountant in business in dienst als vaste cfo.

De interim-cfo en de nieuwe ceo beginnen na hun aanstelling een onderzoek naar eventuele voorraadverschillen bij het bedrijf. De accountant zet dit onderzoek voort als vaste cfo en stelt een memorandum op met de uitkomsten. In de eerste alinea schrijft hij:

• hoe hij heet;
• dat hij is opgeleid tot registeraccountant;
• dat hij vervolgens acht jaar bij een groot accountantskantoor heeft gewerkt;
• dat hij destijds vooral klanten in de 'Retail & Manufacturing'-industrie bediende;
• dat hij op 1 april 2023 in dienst is getreden als cfo;
• dat hij in die hoedanigheid verantwoordelijk is voor de financiën van het bedrijf.

Na tellingen van de aanwezige voorraad grondstoffen van augustus 2022 tot en met juni 2023 concludeert de cfo dat de waarde daarvan in de administratie aanzienlijk hoger is dan de waarde die daadwerkelijk aanwezig is. In het memorandum gaat de cfo in op de oorzaken van de telverschillen, die hij heeft toegerekend aan periodes in het verleden, en op de werkelijke waarde van de voorraden ultimo 2020, ultimo Q3 2021 en ultimo 2021.

De investeringsmaatschappij en het bedrijf dagen de verkoper voor de civiele rechter, omdat die de garanties zou hebben geschonden die zij afgaf bij de verkoop van de aandelen. Zij eisen een schadevergoeding ter grootte van het telverschil dat de cfo heeft berekend per Q3 van 2021, te weten: 4.471.701 euro. In de gerechtelijke procedure wordt het memorandum van de cfo ingebracht. De verkoper laat een andere accountant de stellingen uit de dagvaarding en het memorandum van de cfo onderzoeken. Deze accountant brengt in maart 2024 een rapport uit. Maar daarover gaat de tuchtklacht uiteraard niet, die de verkoper indient tegen de cfo.

Klacht

De accountant heeft:

1. zonder onderbouwing verstrekkende beschuldigingen geuit;
2. gebrekkige onderzoeksmethodes toegepast, die onduidelijk zijn over de telmethode en de resultaten;
3. de feiten gebrekkig geïnterpreteerd;
4. geen hoor en wederhoor toegepast.

Oordeel

De klacht is ongegrond.

De Accountantskamer vindt het memorandum geen rapport van een accountant dat is opgesteld in opdracht van een derde die een (potentieel) geschil heeft. Handreiking 1127 (Opdrachten uitgevoerd ter ondersteuning bij (potentiële) geschillen) is daarom niet van toepassing. Dat de cfo in de aanhef van het memorandum heeft vermeld dat hij registeraccountant is, verandert daar niets aan.

Het handelen of nalaten van de cfo moet worden getoetst aan de norm uit de jurisprudentie over het handelen of nalaten van een accountant in een zakelijk conflict waarbij deze zelf is betrokken. In zo'n geval is het de accountant vanwege het eigen belang toegestaan een verdedigbaar civielrechtelijk standpunt kenbaar te maken aan de wederpartij. Behoudens bijzondere omstandigheden zoals:

• de accountant neemt bewust (opzettelijk) een onjuist of misleidend standpunt in; of
• het valt de accountant sterk te verwijten (aanmerkelijke schuld) dat deze een onjuist of misleidend standpunt heeft ingenomen.

Ad a Ongefundeerde beschuldigingen

In paragraaf 2 van het memorandum staan constateringen die de ceo en de voorganger van de cfo bij het bedrijf (de interim-cfo) al hadden gedaan toen de cfo in dienst trad. Vanaf paragraaf 3 vermeldt de cfo (hierna: de accountant) welke – opvolgende – werkzaamheden hij heeft uitgevoerd in zijn nader onderzoek van de vermeende oorzaken van de enorme telverschillen. Zo heeft hij:

• de opzet van maatregelen van interne controle uitvoerig geïnventariseerd en het bestaan en de werking daarvan vastgesteld;
• interviews en minder formele gesprekken gehouden met medewerkers over hoe zaken in het verleden verliepen;
• fysieke en elektronische dossiers alsmede systeemdata geraadpleegd, voor zover deze beschikbaar bleken.

In zijn verweerschrift geeft de accountant aan dat slechts één medewerker van het bedrijf bereid was een schriftelijke verklaring af te leggen over de administratie van de voorraad grondstoffen; andere medewerkers vreesden repercussies van de kant van de voormalige ceo. De accountant had naar eigen zeggen volledig toegang tot de administratie van het bedrijf en heeft zelf geconstateerd dat de voorraad bewust is gemanipuleerd.

De klagende verkoper heeft de constateringen in het memorandum niet als zodanig bestreden, maar heeft kritiek op de onderbouwing ervan. De 'bewijsmiddelen' voor de manipulatie van de voorraad grondstoffen ontbreken, zoals de verklaringen van medewerkers en de waardering door betrokkene van die 'bewijsmiddelen'. Omdat het gaat om een standpunt in een civielrechtelijk geschil hoefde de accountant zijn standpunten volgens de Accountantskamer niet met bewijsmiddelen te onderbouwen. In zijn memorandum heeft de accountant uiteengezet wat hij heeft geconstateerd op grond van welke werkzaamheden.

Ad b Onduidelijke telmethode

In paragraaf 1 van het memorandum schrijft de accountant dat hij bij zijn onderzoek van de telverschillen onder meer:

• de beschikbare documenten en systeemdata heeft bestudeerd;
• heeft gesproken met de ceo en interim-cfo;
• heeft gesproken met betrokken medewerkers;
• berekeningen heeft gemaakt; en
• heeft overlegd met de accountant.

In paragraaf 3 schrijft hij dat:

• het meten van bulkvoorraden grondstoffen is verbeterd;
• een gecertificeerd bedrijf is ingeschakeld dat met behulp van drones en speciaal ontwikkelde software bulkvoorraden grondstoffen zeer nauwkeurig en betrouwbaar kan meten;
• hierdoor een goederenbeweging tussen de meetmomenten veel nauwkeuriger kan worden vastgesteld;
• door de voorraden op deze manier relatief kort na elkaar op te nemen inzicht kan worden verkregen in oorzaken van verschillen;
• door extrapolatie een betrouwbare analyse kan worden gemaakt van de periode waarin de eerder vastgestelde grote verschillen moeten zijn ontstaan;
• het sinds de intensivering van de inventarisaties vele maanden heeft geduurd voordat alle artikelen betrouwbaar zijn geteld en de verschillen in kaart zijn gebracht;
• er van augustus 2022 tot en met juni 2023 voor in totaal 7,2 miljoen euro aan telverschillen uit deze inventarisatiemomenten naar voren is gekomen.

De Accountantskamer vindt deze uiteenzetting voldoende; de accountant hoefde niet gespecificeerd en met stukken onderbouwd uit te leggen hoe en met welke rekenmethode hij tot zijn bevindingen is gekomen of nadere informatie te verstrekken over het bedrijf dat de voorraad grondstoffen heeft geïnventariseerd met behulp van drones. Voor een partijstandpunt in een civielrechtelijk geschil is een en ander voldoende onderbouwd.

Ad c Interpretatie feiten

In paragraaf 4 van het memorandum staat dat:

• verder is onderzocht hoe de telverschillen op een voldoende betrouwbare manier kunnen worden toegerekend aan de historische verslagjaren;
• het overgrote deel van de telverschillen (6.497.000 euro) betrekking heeft op de voorraad grond- en hulpstoffen, verpakkingsmaterialen en marketing;
• een veel kleiner deel betrekking heeft op de voorraad eindproduct;
• dit laatste aansluit bij het geconstateerde feit dat de voorraad eindproduct wél regelmatig werd geïnventariseerd en via een positief telverschil door verkoop werd opgeboekt wanneer de administratieve voorraad negatief was (zonder positieve voorraad kan namelijk geen verkooporder worden ingezet);
• dit soort telverschillen buiten het bestek van dit memo valt;
• een stuklijst bestaat voor elk artikel dat door het bedrijf wordt geproduceerd;
• uit die lijst blijkt hoeveel van elke grond- of hulpstof nodig is om het artikel te kunnen produceren;
• daarbij rekening wordt gehouden met normatieve afvalpercentages;
• je kunt vaststellen wat het geboekte verbruik van de verschillende grondstoffen is geweest als je alle geproduceerde hoeveelheden van alle artikelen beschouwt in samenhang met de stuklijsten;
• je door de consumptie van de voorraden te vergelijken het niet geboekte verbruik (het telverschil) naar rato kunt toerekenen als je veronderstelt dat het telverschil in de loop van tijd gelijkmatig is ontstaan (wat gezien de vermelde oorzaken van de telverschillen aangenomen moet worden);
• de telverschillen bij de tellingen uit 2022 op deze manier zijn toegerekend aan de jaren 2015 tot en met 2022, gebaseerd op de productieregels van het artikel subgroep in elk jaar;
• de telverschillen uit 2023 analoog aan de jaren 2015 tot en met 2023 zijn toegerekend;
• de telverschillen uit 2022 door deze aanpak niet worden toegerekend aan 2023 en (slechts) een deel van het telverschil uit 2023 nog wordt toegerekend aan 2023;
• de gehele lijst is doorlopen en telverschillen daarbij handmatig zijn toegerekend.

De verkoper heeft niet aannemelijk gemaakt dat de accountant bewust of verwijtbaar een onjuist of misleidend standpunt heeft ingenomen over de oorzaken van de telverschillen en de toerekening van die verschillen. Gezien de aard van het memorandum hoefde de accountant niet meer te doen dan hij heeft gedaan. Het onderzoek naar de oorzaken van de telverschillen heeft hij in algemene termen uiteengezet. Eventuele andere oorzaken, zoals diefstal, hoefde hij niet op te nemen in zijn memorandum. Over die oorzaken kan worden gedebatteerd bij de civiele rechter.

Ad d Geen hoor en wederhoor

Gezien de aard van het memorandum hoefde de accountant niet drie leden van het toenmalige management te horen. De verkoper kan verklaringen van deze personen eventueel overleggen in de civiele procedure. De accountant hoefde in het memorandum niet te vermelden wat de visie van de controlerend accountant is op de geconstateerde telverschillen en de eventuele gevolgen daarvan voor vastgestelde jaarrekeningen. Op grond van artikel 2:362 lid 6 BW kan de directie tot foutherstel besluiten en niet de accountant.

Maatregel

Geen.

Annotatie Lex van Almelo

Een aandeelhouder verkoopt haar belang in een bedrijf dat sierbestratingsmiddelen produceert aan een investeringsmaatschappij. Het bedrijf stelt een nieuwe ceo en een interim-cfo aan. Zij zien flinke telverschillen bij de voorraden en openen een onderzoek naar de oorzaken. Als vaste cfo zet een registeraccountant in business dit onderzoek voort. De nieuwe cfo concludeert dat de voorraadadministratie bewust is gemanipuleerd en dat er voor ruim 7 miljoen euro te veel in de boeken staat. De investeringsmaatschappij eist bij de civiele rechter een schadevergoeding van 4.471.701 euro, de grootte van het telverschil per Q3 van 2021. In deze procedure speelt het memorandum van de nieuwe cfo over de telverschillen een rol.

De verkoper van de aandelen dient een tuchtklacht tegen de cfo in, omdat het onderzoek en het memo niet zouden deugen. De bevindingen zelf, bestrijdt de klager niet. De cfo maakt in het memo geen geheim van de tel- en onderzoeksmethode, die op uw annotator een redelijk grondige indruk maken. Zij kunnen in ieder geval de toets doorstaan die in de rechtspraak is ontwikkeld voor standpunten van een accountant in een civielrechtelijk geschil: die mogen niet bewust of verwijtbaar onjuist of misleidend zijn.

De tuchtklacht tegen de cfo lijkt vooral bedoeld om de tegenpartij in een civiel geschil onder druk te zetten en/of zijn kaarten open te laten leggen. Hoewel natuurlijk niet valt uit te sluiten dat de klager de kwaliteit van de beroepsuitoefening hoopt te verbeteren.