Belangrijkste feiten

Een zoon treedt als vennoot toe tot de firma waarin zijn vader met een compagnon een rijwielhandel exploiteert. De firma wordt na enkele jaren omgezet in een bv, waarvan de vader en de zoon via hun bv’s en een vastgoed-bv de aandelen houden. Vanaf 2008 houden zij de aandelen in de vastgoed-bv via een holding. Een accountant-administratieconsulent is vanaf het begin de huisaccountant van de vennootschappen.

De compagnon krijgt ruzie met de vader en de zoon over de exploitatie. Hij heeft daar met de vader over gesproken in aanwezigheid van de accountant en een advocaat. Na het gesprek mailt de accountant aan de compagnon onder meer dat hij door het conflict niet meer de belangen van de compagnon kan behartigen en dat hij voortaan alleen de belangen behartigt van de vader en de zoon en hun bv’s.

De compagnon wordt ontslagen als bestuurder. Hij probeert het met de vader en zoon eens te worden over een managementvergoeding en de uitkoopprijs voor zijn aandelen. Beide partijen laten de panden van de onderneming taxeren door hun eigen makelaar. Vervolgens schakelen zij ook ieder hun eigen expert in om de waarde van de aandelen te berekenen. Als de vader en de zoon de aandelen een half jaar later niet (meer) willen kopen, wordt de kwestie in handen gegeven van een arbiter.

De corporate finance-expert, die de aandelen heeft gewaardeerd op verzoek van de accountant, zegt tegen de arbiter dat de aandelen 835.401 euro waard zijn. De arbiter vraagt vervolgens de accountant om informatie en bepaalt de waarde op 519.545 euro. Voor dat bedrag gaan de aandelen naar de beheer-bv van de vader en de zoon. De compagnon dient een klacht in tegen de accountant.

De Accountantskamer verklaart de klacht gegrond. Met name bij belangenconflicten tussen bestuurders/aandeelhouders bestaat de kans op schending van het objectiviteitsbeginsel. De accountant moet dan toereikende maatregelen treffen om objectief te blijven. Als dat niet lukt, moet hij zo nodig de relatie beëindigen met de opdrachtgever. Er is geen algemene regel dat een accountant zich vanwege een (onoverbrugbaar) belangenconflict tussen de bestuurders/aandeelhouders altijd (zo spoedig mogelijk) moet terugtrekken. Maar er kunnen zich situaties voordoen waarin volledig terugtreden wel moet om naleving van de fundamentele beginselen te waarborgen.

Het is dan af te raden om voor zowel de organisatie als één van de aandeelhouders/bestuurders te blijven werken. En de accountant moet de partij zonder accountant dan adviseren een eigen deskundige in de arm te nemen en zich ervan vergewissen dat die partij dat ook echt heeft gedaan. Omdat de accountant niets schriftelijk heeft vastgelegd over de gesignaleerde bedreigingen legt de Accountantskamer hem een berisping op.

De accountant gaat in hoger beroep tegen deze uitspraak.

Beroepsgronden

1. Het is wellicht niet optimaal vastgelegd, maar de accountant heeft wel degelijk een afweging gemaakt omtrent de bedreigingen, onder meer door de compliance officer en het bestuur van zijn kantoor te raadplegen.
2. Dat de compagnon geen waarderingsdeskundige had, heeft geen enkel gevolg gehad; sinds de uitbarsting van het conflict werd de compagnon bijgestaan door een advocaat, terwijl er tussen medio augustus 2013 en december 2013 op financieel gebied niet zoveel is gebeurd. Bovendien heeft de accountant onderkend dat de compagnon tijdig bijstand van een deskundige moest hebben en heeft geconstateerd dat hij die ook had.
3. De Accountantskamer heeft ten onrechte gezegd dat de accountant niet vakbekwaam en onzorgvuldig heeft gehandeld bij de verwerking van de (aan zijn klant) betaalde managementvergoeding en de waardering van de voorraad.

Oordeel

Het beroep is deels gegrond en één van de gegrond verklaarde klachtonderdelen alsnog ongegrond.

Ad 1

Vaststaat dat de accountant hierover niets heeft vastgelegd in het dossier (wat hij op de zitting bij de Accountantskamer ook heeft toegegeven). De Accountantskamer heeft de klacht op dit punt dus terecht gegrond verklaard.

Ad 2

Een accountant die optreedt voor een entiteit met twee of meer bestuurders/aandeelhouders moet voortdurend bedacht zijn op mogelijke bedreigingen van de naleving van de fundamentele beginselen. Met name als er sprake is van een conflict tussen de aandeelhouders/bestuurders onderling en de accountant de werkzaamheden voor de entiteit en enkele van haar aandeelhouders voortzet. De accountant moet dan maatregelen treffen om de naleving van de fundamentele beginselen te waarborgen of de bedreigingen terug te brengen tot een aanvaardbaar niveau.

In tegenstelling tot de Accountantskamer vindt het college dat de accountant in het algemeen niet verplicht is “om zich ervan te vergewissen dat de aandeelhouder/bestuurder, voor wie hij geen werkzaamheden meer verricht als gevolg van het conflict tussen de aandeelhouders/bestuurders, is voorzien van bijstand door een andere accountant”. De Accountantskamer zegt terecht dat het de eigen verantwoordelijkheid van de betrokken aandeelhouder/bestuurder is om zich van adequaat te laten bijstaan. Er doen zich hier geen bijzondere omstandigheden voor die de accountant noopten om wel na te gaan dat de compagnon werd bijgestaan door een accountant of waarderingsdeskundige.

De toezeggingen van de accountant - dat hij zou meewerken aan de overdracht van het dossier en dat hij alle stukken zou verstrekken die noodzakelijk zijn in de discussie - verplichtten hem daar niet toe. Verder werd de compagnon vrijwel steeds bijgestaan door een advocaat. De Accountantskamer heeft dit klachtonderdeel daarom ten onrechte gegrond verklaard.

Ad 3

De accountant heeft de tussentijdse cijfers per 31 juli 2013 en de (concept)jaarrekening 2013 opgesteld. Hij heeft deze stukken ten behoeve van de waardering verstrekt aan de corporate finance-expert. Deze expert heeft bepaald of, en zo ja in hoeverre, bepaalde posten genormaliseerd moesten worden. Het al dan niet hanteren van normalisaties en correcties in het kader van een waardering van een onderneming behoort ook niet tot de specifieke deskundigheid van een samenstellend accountant. Voor de waardering is daarom juist de corporate finance-expert ingeschakeld. De keuzes van de arbiter kunnen niet worden toegerekend aan de accountant.

Volgens het college blijkt uit de overgelegde stukken niet dat de accountant de expert opzettelijk niet heeft gezegd dat de betaalde managementvergoeding van 37.500 euro moest worden geëlimineerd. Deze post is verwerkt in de tussentijdse cijfers en de expert heeft daarvan kennis kunnen nemen.

Bij de voorraad ligt het anders. Uit het arbitrale vonnis blijkt dat de onderneming fietsen die wel waren verkocht maar nog niet waren geleverd, uit het voorraadbestand haalde om te voorkomen dat dezelfde fiets nogmaals werd verkocht. Aan elk jaareinde werd de voorraad geïnventariseerd en de voorraadwaarde bepaald. Per 1 augustus 2013 is de voorraad niet geïnventariseerd. Om per 1 augustus 2013 toch cijfers te kunnen opstellen heeft de accountant de waarde van de voorraad bepaald aan de hand van de brutomargebenadering. Die heeft de arbiter ook gebruikt, met een correctie voor de fietsen die per 1 augustus wel waren verkocht, maar nog niet betaald en geleverd. De expert is uitgegaan van het resultaat van het hele boekjaar 2013 en heeft dit resultaat proportioneel omgerekend naar de eerste zeven maanden. Volgens de toelichting van de accountant zijn hierdoor de fietsen die per 31 juli 2013 waren verkocht, maar nog niet betaald en geleverd, meegenomen in de waardering en was er geen aanleiding voor een correctie, zoals de arbiter die heeft toegepast. Dat de arbiter een andere methode heeft gekozen, wil nog niet zeggen dat de accountant de expert niet vakbekwaam en onzorgvuldig heeft geïnformeerd.

Maatregel

Waarschuwing in plaats van een berisping.

Annotatie Lex van Almelo

De Accountantskamer heeft meermaals gezegd dat een accountant zich ervan moet vergewissen dat de partij die hij de rug toekeert bij een belangenconflict zich laat bijstaan door een eigen accountant of expert wanneer de accountant blijft werken voor één van de (ruziënde) partijen. Het college zegt nu dat de betrokken aandeelhouders er in beginsel zelf verantwoordelijk voor zijn om een deskundige in te schakelen. Dat vindt de Accountantskamer ook, maar het college voegt eraan toe dat zo’n algemene vergewisplicht niet bestaat.

Alleen onder bijzondere omstandigheden moet de accountant nagaan of de andere partij voldoende (financieel-)deskundige bijstand heeft. Het college zegt niet wat die bijzondere omstandigheden zijn. Alleen dat die zich in dit geval niet voordeden, omdat de accountant wist dat de compagnon vrijwel steeds werd bijgestaan door een advocaat. Het college lijkt ervan uit te gaan dat een advocaat een financieel deskundige is.

Wat zijn bijzondere omstandigheden? Ik kan mij goed voorstellen dat een accountant wél moet nagaan of de andere partij beschikt over voldoende deskundige bijstand in geval van echtscheiding. Het komt relatief veel voor dat de accountant dan blijft werken voor de onderneming en de mannelijke dga en een uitspraak doet over de waarde van de aandelen of andere activa. Die waarde is van belang voor het bedrag dat de vrouw meekrijgt. De vrouw heeft dan niet voldoende aan een advocaat alleen, maar zou ook een financieel (waarderings)deskundige moeten hebben. Zie bijvoorbeeld deze recente uitspraak, waarin de vrouw overigens blufte dat zij een expert aan haar zijde had.