Lex van Almelo

Belangrijkste feiten

Een branchevereniging van autoschadeherstellers heeft een garantiefonds. Het fonds vermoedt dat er iets mis is met sommige betalingen aan de vereniging en schakelt een forensisch accountant in. Deze moet alle betalingen in kaart brengen die het fonds van 1 januari 2015 tot en 30 juni 2015 heeft gedaan en nagaan of die betalingen voldoen aan de begrotings-, bestedings- en verantwoordingsnormen.

De accountant hoort het bestuur van de vereniging en laat het reageren op de bevindingen uit zijn conceptrapport. In februari 2016 brengt hij zijn rapport naar de rechtmatigheid van verrichte betalingen uit. Hij vermeldt erbij dat het om de rechtmatigheid volgens bovengenoemde interne normen gaat en niet om rechtmatigheid volgens het Burgerlijk Wetboek. Ook onderstreept hij dat het onderzoeksrapport uitsluitend bestemd is voor het fondsbestuur. Dat bestuur ligt overigens wel in de clinch met de vereniging. De twee voeren gerechtelijke procedures tegen elkaar.

Het fondsbestuur brengt op basis van de bevindingen een persbericht naar buiten met de strekking dat er voor 535.000 euro is gefraudeerd door ongeautoriseerde betalingen. De accountant stuurt meteen een mail naar beide partijen om aan te geven dat de bevindingen uit het rapport zich niet voor zulke conclusies lenen en dat het rapport uitsluitend bestemd was voor het bestuur van het fonds. De advocaat van de vereniging ontvangt een kopie van de mail en verspreidt de inhoud van deze mail aan de media.

Zowel de vereniging als het fonds dienen een klacht tegen de accountant in bij de Accountantskamer.

Klachten

16/894 Wtra AK

Het fonds klaagt erover dat de accountant:

1. een disproportionele maatregel heeft getroffen door een kopie van zijn vertrouwelijke e-mail aan het fonds te sturen naar de advocaat van de vereniging en in die e-mail onjuiste informatie heeft verstrekt over afspraken die zijn gemaakt over het gebruik van het rapport;
2. zich op onjuiste gronden heeft gedistantieerd van de handelwijze van het fonds en het fonds daarmee ten onrechte bij de vereniging en derden heeft gediffameerd;
3. niets heeft ondernomen toen de vereniging de mail openbaar maakte.

16/1655 Wtra AK

De vereniging verwijt de accountant dat hij:

a. in zijn rapport niet heeft vermeld volgens welke standaard hij zijn werkzaamheden heeft verricht, niet heeft vermeld wat de inhoud van de opdracht was noch dat het geen assurance-rapport was;

b. de opdracht heeft aanvaard terwijl hij zich moest baseren op informatie van het fonds dat een conflict had met de vereniging;

c. niet heeft onderkend dat het verenigingsbestuur onderwerp was van een persoonsgericht onderzoek;

d. onvoldoende acht heeft geslagen op de procedurele waarborgen van een persoonsgericht onderzoek;

e. een rapport heeft uitgebracht dat op belangrijke onderdelen (doelomschrijving, toedracht, normenkader, feitelijkheden) onbegrijpelijk, tegenstrijdig, subjectief en/of onjuist is en zijn bevindingen en oordelen niet voldoende heeft onderbouwd;

f. een onduidelijk en niet nader toegelicht normenkader heeft gehanteerd;

g. nieuwe (onjuiste) aspecten in het definitieve rapport heeft gezet die hij niet eerst heeft voorgelegd aan de vereniging;

h. de reactie van het verenigingsbestuur onvoldoende heeft verwerkt in het rapport.

i. onvoldoende maatregelen heeft genomen tegen oneigenlijk gebruik van het rapport door het fonds;

j. zijn werkzaamheden, voor zover NVCOS 4400 van toepassing is, op negen punten heeft uitgevoerd in strijd met dit voorschrift.

Oordeel

De klacht van het fonds is ongegrond en die van de vereniging deels gegrond (te weten de klachtonderdelen a, e en h).

Klacht fonds

Het fonds heeft met het persbericht de onjuiste suggestie gewekt dat uit het rapport volgt dat sprake is van verduistering en fraude. Volgens artikel 10 VGBA moest de accountant aan de beoogde gebruikers van de informatie kenbaar maken wat zijn werkelijke betrokkenheid was bij de verspreide informatie. Hij heeft meegewogen dat op de achtergrond een geschil speelde tussen het fonds en de vereniging en dat de onjuiste voorstelling van zaken nadelige gevolgen kon hebben voor de vereniging. Hij heeft overleg gepleegd met de general counsel en een jurist van zijn kantoor.

Het was redelijk om vrijwel direct een e-mail te versturen aan het fondsbestuur en de advocaat van de vereniging nu in het persbericht werd gesuggereerd dat er volgens de accountant fraude in het spel was. De accountant moest onmiddellijk handelen om verdere schade te voorkomen. Daarom hoefde de accountant niet eerst maatregelen te treffen tegen de bedreiging van zijn eigen integriteit.

Het verwijt dat de accountant zich bij de mail heeft laten leiden door zijn irritatie over een onbetaalde rekening is onvoldoende onderbouwd. Dat de accountant in de gewraakte e-mail schreef dat het rapport alleen bedoeld was voor de daarin vermelde doelstelling vindt de Accountantskamer juist en niet suggestief. Daarbij komt dat het fonds het rapport in strijd met de beperking heeft gebruikt door het persbericht uit te brengen voor een ander doel, namelijk publiekelijk bekend maken tot welk resultaat het onderzoek zou hebben geleid.

Geconfronteerd met de onjuist gepresenteerde informatie heeft de accountant adequaat en conform de geldende (beroeps)regels gehandeld.

Klacht vereniging

De accountant heeft in het rapport niet vermeld op basis van welke voorschriften hij zijn onderzoek heeft gedaan en heeft gerapporteerd. Volgens de Accountantskamer wijzen de bewoordingen van het concept- en het definitieve rapport er niet op dat de accountant aan zijn bevindingen over de grondslag van de betalingen gevolgtrekkingen of conclusies heeft verbonden.

De bevindingen ondersteunden het standpunt van het fonds; de accountant verleende met zijn rapport gezag aan dat standpunt. Ook als hij een partijbelang dient, mag een accountant de objectieve waarheidsvinding door de rechter niet belemmeren door met een rapport te komen dat:

• niet volledig en/of (op onderdelen) tegenstrijdig is;
• niet is gebaseerd op deugdelijk onderzoek;
• ten onrechte geen voorbehouden of beperkingen bevat.

Het gaat hier niet om een assurance-opdracht, zoals de vereniging meent, omdat de accountant niet een bepaalde mate van zekerheid verschaft. De opdracht voldoet niet aan de kenmerken van een assurance-opdracht zoals die zijn gedefinieerd in de NVCOS en het Stramien voor Assurance-opdrachten. Het gaat hier evenmin om een persoonsgericht onderzoek, zie klachtonderdelen c en d.

De accountant heeft overeengekomen specifieke werkzaamheden verricht met betrekking tot financiële informatie. Daarbij heeft hij hoor en wederhoor toegepast. Op het rapport lijkt NVCOS 4400 van toepassing. Los van de toepasselijke standaard moet de accountant zich houden aan de gedrags- en beroepsnormen van de VGBA. Gezien de grote gelijkenis met een NVCOS 4400-rapport toetst de Accountantskamer niet alleen aan de fundamentele beginselen, maar hier en daar ook aan deze standaard. De Accountantskamer zegt ten overvloede dat ook NBA-handreikingen een aanwijzing bieden om te beoordelen of een accountant heeft voldaan aan de verplichtingen, basisprincipes en essentiële werkzaamheden uit wet- en regelgeving.

Ad a

De aard en doelstelling van de opdracht staan wel degelijk in het rapport, maar de accountant heeft niet genoteerd volgens welke standaard hij zijn werkzaamheden heeft uitgevoerd of welke status aan zijn rapport toekomt. Hij ziet de opdracht als een overige-adviesopdracht waarop geen standaard van toepassing is. Ook als dat inderdaad het geval was, had hij daarover helder moeten zijn. Door hierover vaag te zijn, heeft hij in strijd gehandeld met het fundamentele beginsel van vakbekwaamheid en zorgvuldigheid.

Ad b

Dat er een conflict bestond tussen de vereniging en het fonds was op zichzelf geen risico voor het naleven van de fundamentele beginselen. De accountant had daarom geen reden om de opdracht te weigeren.

Ad c en d

In Handreiking 1112 wordt onder een persoonsgericht onderzoek de opdracht verstaan waarbij de accountant het functioneren, handelen of nalaten van een (rechts)persoon moet onderzoeken en werkzaamheden moet uitvoeren met een verifiërend karakter, zoals het verzamelen en analyseren van al dan niet financiële gegevens en het rapporteren van de uitkomsten. Volgens paragraaf 5.1 moet het gaan om een (rechts)persoon die niet de opdrachtgever is. In dit geval moest de accountant wel de opdrachtgever onderzoeken en is het dus geen persoonsgericht onderzoek.

Desondanks vindt de Accountantskamer dat de accountant het conceptrapport terecht voor wederhoor heeft voorgelegd aan de vereniging. Het ging om onderzoek naar de administratie die werd bijgehouden door de vereniging en kon dus ook de rechtspositie van de vereniging raken. Zo heeft de accountant terecht het fundamentele beginsel van vakbekwaamheid en zorgvuldigheid toegepast.

De vereniging  heeft voldoende tijd gehad om te reageren en is voldoende geïnformeerd over het gebruik van het rapport in juridische procedures. De reactietermijn is vastgesteld in overleg met de advocaat van de vereniging.

Ad e en h

De vereniging deed zeven verzoeken om de conceptrapportage aan te passen. De accountant heeft een deel van de verzoeken en commentaren verwerkt. Waar hij dat passend vond, heeft hij passages uit de reacties van vereniging in een kadertje geplaatst bij de tekst. De reacties uit het vijfde en zevende verzoek van de vereniging heeft hij naar eigen zeggen niet verwerkt omdat die niet aansloten op de bevindingen in het rapport.

Op deze manier heeft de accountant niet steeds duidelijk gemaakt in hoeverre een verzoek van de vereniging een reden was om het conceptrapport aan te passen en om aanvullend onderzoek te doen. De accountant heeft, zo blijkt, naar aanleiding van het vijfde verzoek nader onderzoek gedaan naar zijn bevinding dat bepaalde declaraties werden overgemaakt op een ander rekeningnummer dan het nummer dat op de declaraties was vermeld. Hij heeft daarover navraag gedaan bij de secretaresse van het fonds.

De vereniging verzocht hem niet te vermelden dat een rekeningnummer van het fonds toebehoorde aan een gevolmachtigde van het verenigingsbestuur omdat dit kon leiden tot onjuiste insinuaties en schade voor de vereniging en de gevolmachtigde. De accountant heeft zijn bevinding echter ongewijzigd gehandhaafd en twee keer opgemerkt dat hij in het conceptrapport niet had geschreven dat de genoemde bankrekening van de gevolmachtigde is, maar dat diens naam wordt genoemd bij de tegenrekening.

Volgens de accountant stond in het kadertje met de reactie van de vereniging dat dit kwam door een conversiefout in het boekhoudprogramma en dat de rekening toebehoorde aan het fonds. De Accountantskamer vindt dat een vakbekwaam en zorgvuldig handelend accountant hierover duidelijk moet zijn in zijn rapport om te voorkomen dat deze bevinding onjuist wordt geïnterpreteerd.

Door onduidelijk te blijven over de manier waarop hij heeft gereageerd op het tweede, derde, vierde en zesde verzoek van de vereniging en geen nader verifiërend onderzoek in te stellen, zijn de bevindingen van de accountant onvoldoende gemotiveerd en heeft hij gehandeld in strijd met het fundamentele beginsel van vakbekwaamheid en zorgvuldigheid.

Ad f

Dat de accountant het toegepaste normenkader niet juist of onvoldoende heeft beschreven in het rapport is niet aannemelijk gemaakt.

Ad g

De accountant hoefde de wijzigingen in het definitieve rapport ten opzichte van het conceptrapport niet voor te leggen voor commentaar, omdat:

• het beperkte toevoegingen en wijzigingen zijn;
• deze wijzigingen worden toegelicht;
• het nu eenmaal gebruikelijk is dat de tekst van het conceptrapport wordt aangepast.

Ad i

Dit klachtonderdeel is onvoldoende onderbouwd.

Ad j 

Dit klachtonderdeel heeft gezien het voorgaande geen zelfstandige betekenis en wordt niet nader besproken.

Maatregel

Waarschuwing. Er staan geen stellige onjuistheden in het rapport en de tekortkomingen hebben voor niemand nadelige gevolgen van enig gewicht gehad.

Annotatie Lex van Almelo

De uitspraak maakt weer eens duidelijk dat je als (forensisch) accountant bij financieel onderzoek niet duidelijk genoeg kunt zijn over:

• de doelstelling van het onderzoek;
• de manier waarop het rapport door wie gebruikt mag worden;
• de gehanteerde standaard voor de opdracht;
• het gehanteerde normenkader;
• de manier waarop je het commentaar van een betrokken partij verwerkt;
• in hoeverre er sprake is van onrechtmatigheid c.q. fraude.

Uitspraken doen over de laatste bullet is lastig als je geen conclusies wilt of mag trekken en het bij bevindingen wilt of moet laten. Maar schrijf dan in ieder geval duidelijk dat er geen conclusies over fraude kunnen worden getrokken.

Verder is het raadzaam om – of het nu wel of geen persoonsgericht onderzoek is en wel of geen partijrapport – hoor en wederhoor toe te passen als er een kans bestaat dat het rapport in een gerechtelijke procedure wordt gebruikt.