Lex van Almelo

Belangrijkste feiten

Twee registeraccountants controleren sinds 2009 de jaarrekeningen van de gemeente Westland. Op 1 januari 2014 wordt de Verordening inzake de onafhankelijkheid van accountants bij assurance-opdrachten (ViO) ingevoerd, die de Nadere voorschriften onafhankelijkheid van de openbaar accountant (NVO) vervangt. In verband hiermee stoot het kantoor van de accountants een deel van de werkzaamheden af.

Naast de controle voert het kantoor namelijk nog andere werkzaamheden uit. Zo worden over 2014 elf subsidieverklaringen afgegeven inzake diverse gesubsidieerde projecten en wordt een EDP-audit uitgevoerd. De gemeente geeft bovendien opdrachten aan andere afdelingen van het kantoor. De controlerend accountants hebben bij elke opdracht gekeken of deze een onbeheersbare bedreiging opleverde voor hun onafhankelijkheid en concludeerden dat dit niet het geval was.

Het Raadsoverleg Financiën heeft al in 2009 met het kantoor afgesproken dat het aanvullende werkzaamheden zal melden. In 2015 krijgen de controlerend accountants het verzoek om twee vragen over de afspraken met het Raadsoverleg te beantwoorden en een overzicht te verstrekken van de opdrachten die het kantoor heeft uitgevoerd voor het college van B en W. De controleleider laat weten dat hij dat alleen kan doen als de meerderheid van de gemeenteraad daarom vraagt. In mei 2015 ondersteunen zes van de acht raadsfracties een motie met die strekking. In de motie staat ook dat de voorzitter van de raad c.q. het presidium na nogal wat commotie de regie zal voeren over de (hervatting van de) controlewerkzaamheden.

Eén van de fracties uit de raad heeft een tuchtklacht aangekondigd wegens schending van de onafhankelijkheidsvoorschriften. De Autoriteit Financiële Markten zegt dat het kantoor de controle ondanks de dreigende klacht kan afmaken. In juli geeft het kantoor een goedkeurende verklaring bij de jaarrekening 2014. Het kantoor wil vertrekken bij de gemeente, maar op verzoek van de gemeente en in overleg met hun opvolger maken de twee registeraccountants nog vijf opdrachten af.

De gemeenteraadsfractie dient een klacht tegen de accountants in bij de Accountantskamer.

Klacht

De accountants hebben:

1. zich niet onafhankelijk opgesteld; 
2. ernstige dreigementen geuit;
3. de gemeenteraad onvoldoende geïnformeerd en onvoldoende betrokken bij de uitvoering van de werkzaamheden;
4. de jaarrekening 2014 met een onvoldoende professioneel kritische blik gecontroleerd;
5. de gemeente er ten onrechte niet op gewezen dat er een Europese aanbestedingsplicht bestond bij (de verlenging van) hun opdrachten;
6. ten onrechte een nieuwe opdracht van het college geaccepteerd na de beëindiging van hun werkzaamheden.

Oordeel

De klacht is ongegrond.

Ad 1

In 2011, het eerste volledige jaar dat de controleleider verantwoordelijk was, kwamen de aanvullende opdrachten vooral neer op het detacheren van (een) btw-medewerker(s). Die detachering is onderkend als mogelijke bedreiging voor de onafhankelijkheid, vooral omdat de fee hiervoor boven de audit fee uitkwam. Over de (waarborgen voor de) onafhankelijkheid van deze opdracht merken de accountants op dat:

• het om reguliere detachering ging, waarbij de werkzaamheid werden uitgevoerd onder verantwoordelijkheid en aansturing van het afdelingshoofd;
• de medewerker(s) geen beleids- of beheersdaden verrichtte(n);
• de leiding te allen tijde de verantwoordelijkheid bleef dragen voor de AO/IB, de interne controleprocedures en het reageren op bevindingen;
• de btw-medewerker(s) geen deel uitmaakte(n) van het audit team;
• het audit team zelf een afsluitende beoordeling uitvoerde;
• er een opdrachtgerichte kwaliteitsbeoordeling (OKB) plaatsvond;
• de OKB’er ook aandacht besteedde aan de overige dienstverlening (risico zelftoetsing) en schattingsposten (risico zelfverrijking);
• tijdens de controle een fiscalist werd ingezet die niet betrokken was bij fiscale dienstverlening aan de gemeente;
• de dienstverlening per e-mail werd gemeld aan de griffie en in het accountantsverslag;
• deze maatregelen van 2010 tot en met 2014 zijn toegepast;
• de bedreiging van de onafhankelijkheid daarmee was teruggebracht naar een aanvaardbaar niveau;
• de controleleider de casus ultimo 2012 ook nog eens heeft voorgelegd aan de Director of Independence van het kantoor;
• de onafhankelijkheidsdirecteur bevestigde dat de bedreiging met de getroffen maatregelen werd teruggebracht naar een aanvaardbaar niveau;
• in 2012 op initiatief van de controleleider is besloten deze dienstverlening in 2013 uit te faseren om zo de bedreiging helemaal weg te nemen;
• het aantal uren in 2013 is teruggebracht en de medewerker(s) in 2014 en 2015 helemaal niet meer gedetacheerd is/zijn geweest.

De Accountantskamer vindt dat de accountants de bedreigingen voor hun onafhankelijkheid voldoende hebben onderkend en adequate maatregelen hebben genomen om de onafhankelijkheid te waarborgen.

Ad 2

Volgens de fractie dreigden de accountants met grote rampspoed voor de gemeente als zij hun opdracht niet konden afronden en dus niet tijdig een controleverklaring over boekjaar 2014 konden afgeven. Volgens de Accountantskamer waren de scenario’s die de accountants schetsten onder de gegeven omstandigheden realistisch en is van opzettelijk dreigen niets gebleken.

Ad 3

De accountants hebben de verwijten van de fractie feitelijk weerlegd. De fractie heeft niet aannemelijk gemaakt dat de accountants de gemeenteraad onvoldoende hebben geïnformeerd en onvoldoende hebben betrokken bij de uitvoering van hun werkzaamheden.

Ad 4

De fractie heeft niet aannemelijk gemaakt dat de accountants bij de controle van de jaarrekening 2014 tekort zijn geschoten in het controleren van de waardering van met name drie te verkopen grondposities. Volgens de accountants hebben de klagers zich intensief met die grondposities beziggehouden en hebben zij daarover veel informatie. Desondanks komen zij met een ongerichte klacht, zonder toelichting en zonder stukken over te leggen.

De accountants vinden het een onterecht verwijt dat zij zich niet hebben gehouden aan het vastgestelde plan van aanpak en de tijdsfaseringen. De gemeente heeft een eigen planning gemaakt in de vorm van een plan van aanpak. Als de gemeente besluit af te wijken van die planning kunnen de accountants zich alleen maar aanpassen. Volgens de accountants maakt de fractie niet duidelijk welke afspraken zij hebben geschonden.

Gezien het verweer vindt de Accountantskamer dat de fractie dit klachtonderdeel niet goed heeft onderbouwd.

Ad 5

Tegen het verwijt dat zij de gemeente ten onrechte niet hebben gewezen op een vermeende Europese aanbestedingsplicht en hierover ten onrechte niets hebben opgenomen in de jaarrekening brengen de accountants in dat:

• de controle-opdracht correct Europees is aanbesteed;
• die aanbesteding en de controle-opdracht los stonden van de additioneel verstrekte opdrachten;
• er geen wettelijke verplichting bestond om de additionele opdrachten Europees aan te besteden;
• (voor zover duidelijk is om welke opdrachten het gaat) de Europese aanbestedingsgrens nooit is overschreden.

Gezien dit verweer heeft de fractie dit klachtonderdeel onvoldoende onderbouwd.

Ad 6

Ook het verwijt dat de accountant na het beëindigen van hun werkzaamheden ten onrechte een nieuwe opdracht van het college hebben aanvaard is feitelijk onvoldoende onderbouwd. De fractie heeft evenmin duidelijk gemaakt welk tuchtrechtelijk vergrijp de accountants hebben begaan.

Maatregel

Geen.