Lex van Almelo

Belangrijkste feiten

De scheepvaartonderderneming Polar Snow CV* vergaat. Voordat de onderneming op 5 september 2011 wordt geliquideerd, gebeurt er van alles. De beherend vennoot van de CV wordt in 2005 ontslagen wegens "onbehoorlijke taakvervulling", maar vecht dit ontslag met succes aan in onder meer een bindend-adviesprocedure. Als vereffenaar raakt hij in conflict met enkele participanten.

De Stichting Participantenbelangen Polar Snow, waarin een groot aantal participanten deelneemt, dient een klacht in tegen de accountant die een samenstellingsverklaring afgaf bij de jaarrekeningen over 2003 en 2004. Deze accountant wordt in 2008 voor twee weken geschorst.

De participanten in de CV vragen twee registeraccountants van BDO in 2006 om de jaarrekeningen van 2004 en 2005 te controleren in verband met de voorgenomen liquidatie van Polar Snow. BDO schrijft in de opdrachtbevestiging aan de beherend vennoot dat het beschikbare cijfermateriaal geen accountantscontrole of beoordeling toelaat. De accountants kunnen daarom alleen zekerheid geven over de feiten die ze zelf hebben onderzocht.

De accountants zullen vaststellen:

• of de intern opgestelde jaarrekening 2004 van CV1 aansluit met de financiële administratie en onderliggende specificaties;
• of de eindafrekening van CV1 per 30 september 2006 aansluit met de financiële administratie en onderliggende specificaties;
• in hoeverre (latente) vorderingen en (latente) verplichtingen per 30 september 2006 zijn opgenomen in de eindafrekening;

BDO zegt in een toelichting dat uit de bevindingen moet blijken of de jaarrekeningen en eindafrekening controleerbaar zijn.

Uit de officiële notulen van de participantenvergadering ("het notarieel proces-verbaal") blijkt dat de beherend vennoot als voorzitter van de vergadering voorstelt dat BDO de jaarcijfers over 2004 en 2005 zal controleren. De vergadering neemt dit voorstel met algemene stemmen aan.

In november 2008 oordelen bindend adviseurs dat er geen aanwijzingen zijn dat de beherend vennoot zijn taken onbehoorlijk heeft vervuld. Zij bepalen dat de CV en de participanten die tegen de beherend vennoot hebben geprocedeerd de kosten van de procedure moeten vergoeden. Hun eigen kosten moeten de CV en de beherend vennoot zelf dragen.

In oktober 2009 komt het rapport van BDO uit ('Rapport 2009'). In plaats van de eindafrekening per 30 september 2006, die in de opdrachtbevestiging wordt genoemd, bevat het rapport een overzicht van ontvangsten en uitgaven over een langere periode. Het overzicht is opgesteld door de beherend vennoot. Het rapport bevat verder een concept-liquidatiebalans per 31 mei 2009. Op 29 oktober 2009 besluit de participantenvergadering de CV te ontbinden, nadat één van de BDO-accountants een toelichting op het rapport heeft gegeven.

Naar aanleiding van de ontbinding geeft de beherend vennoot de accountants een nieuwe opdracht. Zij zullen vaststellen dat:

• vorderingen en overlopende activa in "de balans ten behoeve van liquidatie per 29 oktober 2009 van de CV" aansluiten met de onderliggende specificaties en na te gaan in hoeverre de vorderingen ook daadwerkelijk worden ontvangen;
• liquide middelen in de "balans ten behoeve van liquidatie per 29 oktober 2009 van de CV" aansluiten met de bankafschriften en bevestigingen van derdenrekeningen;
• de eventuele slotuitkeringen juist zijn verwerkt in het eigen vermogen en ook daadwerkelijk zijn betaald;
• de overige schulden aansluiten met de onderliggende specificaties en ook daadwerkelijk worden betaald.

In de opdrachtbevestiging staat ook deze keer dat BDO geen zekerheid kan geven.

De Stichting Participantenbelangen vraagt vervolgens of BDO de liquidatiebalans wil controleren. BDO maakt andermaal duidelijk dat het controletechnisch niet mogelijk is om achteraf vast te stellen dat alle vorderingen en schulden over de gehele periode juist zijn opgenomen. De enige mogelijkheid is een opdracht tot specifiek overeengekomen werkzaamheden.

In december 2010 worden beide partijen het eens over een uitgebreidere opdracht.

Op 20 juni 2011 brengt BDO het rapport uit over de specifieke werkzaamheden inzake de liquidatiebalans per 29 oktober 2009 ('Rapport 2011,1') en het rapport met de bevindingen van de aanvullende specifieke werkzaamheden ('Rapport 2011,2').

Tijdens de participantenvergadering van 26 juli 2011 licht één van de accountants de rapporten toe en gaat hij in op het stuk met commentaar op de rapporten dat de Stichting Participanten Participantenbelangen heeft opgesteld.

De accountant krijgt begin september de notulen van de vergadering toegestuurd. In de begeleidende e-mail schrijft de beherend vennoot dat de vergadering de liquidatierekening heeft aangenomen en dat de volmacht van één van de commanditaire vennoten niet in orde was. De beherend vennoot schrijft verder dat hij de CV inmiddels heeft uitgeschreven bij de Kamer van Koophandel en dat de werkzaamheden van BDO daarom zijn beëindigd.

De commanditaire vennoot, wiens volmacht niet geldig was, vraagt BDO in april 2012 om een afschrift van alle facturen die BDO heeft verstuurd en heeft geboekt ten laste van de CV. Ook vraagt hij de accountants of zij per omgaande willen aangeven of zij nog van plan zijn om een deel van het commentaar van de Stichting alsnog te verwerken in de liquidatieafrekening. Eén van de accountants verwijst de vennoot daarvoor naar de beherend vennoot.

De commanditaire vennoot dient in januari 2013 met een andere commanditaire vennoot een klacht tegen de BDO-accountants.

Klacht

De registeraccountants hebben/hadden:

a. de opdrachten van de beherend vennoot niet op deze manier mogen aanvaarden;

b. de jaarrekening 2004 niet op deze manier mogen gebruiken;

c. in Rapport 2009 wel melding gemaakt van de ladingschade van 450.000 euro die in 2004 is geleden, maar die schade ten onrechte niet in de winst- en verliesrekening over 2004 opgenomen;

d. kunnen weten dat zij de CV zouden benadelen en de participanten misleidden door onjuist te rapporteren over de boekingen in verband met kostenveroordelingen voor het bindend advies;

e. de Stichting Participantenbelangen ten onrechte belast met de kosten van het gesprek over de aanpassing van de tweede opdracht;

f. in Rapport 2011,1 ten onrechte als feitelijke bevinding gerapporteerd dat een groep participanten zich in de periode van 12 september 2005 tot en met 7 maart 2006 heeft beziggehouden met beheersdaden van de CV en dat de CV een vordering zou hebben op deze groep;

g. in Rapport 2011,1 melding gemaakt van een vordering op de CV die sinds 2006 niet meer bestaat;

h. in Rapport 2011,1 ten onrechte vermeld dat uit de administratie en overige documenten niet blijkt dat bedragen uit de post "commanditaire vermogen nog te storten" zijn verrekend met twee commanditaire vennoten en of die vennoten daadwerkelijk hebben gestort;

i. in Rapport 2011,1 ten onrechte vermeld dat de CV een latente vordering heeft wegens dubbel betaalde emissiekosten;

j. in Rapport 2011,1 bij de bespreking van de post "Waardeverlies deelneming" van de beherend vennoot in strijd gehandeld met NVCOS 4400 door standpunten van de beherend vennoot te melden;

k. facturen, die ten laste van de beherend vennoot waren gesteld, consequent ten laste van de CV werden geboekt, waarmee betrokkenen impliciet een oordeel hebben gegeven dat volgens hen deze kosten ten laste van de CV zouden strekken.

Oordeel

De klachtonderdelen a, d, f, j en k zijn (deels) gegrond.

Ad a

De Accountantskamer vindt dat de accountants beide opdrachten niet hadden mogen aanvaarden. Op grond van paragraaf negen van de RAC 920 respectievelijk NVCOS 4400 hadden zij moeten verifiëren dat iedereen het eens was over de uit te voeren werkzaamheden en de voorwaarden van de opdracht. Ze hebben daarentegen niet alle participanten over de werkzaamheden en de beperkingen van de twee opdrachten ingelicht.

Ad b

Het enkele feit dat de accountants hebben afgesproken vast te stellen of de jaarrekening over 2004 van de CV aansluit met de financiële administratie en onderliggende specificaties is niet in strijd op met een gedrags- of beroepsregel. De jaarrekening 2004 is als bijlage bij het rapport 2009 gevoegd, waarbij op elke bladzijde de woorden "voor waarnemingsdoeleinden" zijn gestempeld.

Deze aanduiding onderstreept volgens de Accountantskamer het voorbehoud dat alleen zekerheid wordt geboden over de onderzochte aansluitingen. Er spreekt niet uit dat de accountants hebben gesuggereerd dat de jaarrekening een juiste weergave was.

Ad c

Dit onderdeel van de klacht is ongegrond, omdat de opdracht niet was de jaarrekening over 2004 samen te stellen of te controleren.

Ad d

In plaats van een oordeel over de rechtmatigheid geven de accountants in rapport 2009 het standpunt van de beherend vennoot over de omstreden uitgaven weer voor zover dat werd gestaafd door onderliggende stukken en dat niet onredelijk of onjuist leek. Standpunten die onjuist en onredelijk leken hebben er toe geleid dat de accountants in Rapport 2009 onderdelen hebben aangepast of opgenomen in de verantwoordingen. Dat schrijven de accountants althans. Maar dit blijkt nergens uit, volgens de Acountantskamer, omdat de accountants die aanpassingen en aanvullingen niet goed verantwoorden. De accountants hebben op deze manier feitelijk wel degelijk geoordeeld en wel ten voordele van de beherend vennoot. Gezien de (potentiële) uiteenlopende belangen van de beherend vennoot en (een deel van) de participanten en de bedreigingen voor de objectiviteit hadden de accountants juist extra zorgvuldig moeten zijn.

Bij de rapportage over de kostenveroordeling hebben de accountants aanvankelijk geen melding gemaakt van de overdracht van de verplichtingen (cessies). Nadat hierover verwarring ontstond hebben zij de cessies wel expliciet gemeld in rapport 2011,1. Dat hadden zij vanuit het oogpunt van deskundigheid en zorgvuldigheid al in rapport 2009 moeten doen. Maar omdat zij de cessies uiteindelijk niet hebben verzwegen, is er geen sprake van misleiding. Dat de proceskosten zijn verrekend met voorschotten blijkt niet expliciet uit de liquidatiebalansen per 31 mei 2009 en 29 oktober 2009 en ook niet uit rapport 2011,1. Het wordt wel vermeld in rapport 2012,2. Ook deze verzuimen zijn ondeskundig en onzorgvuldig.

De accountants hebben nog aangevoerd dat zij geen conclusies hebben verbonden aan de "wijze van verwerking van de kosten". Zij vonden het standpunt van de beherend vennoot - dat de CV de kosten moest dragen omdat de bindend adviesprocedure verband hield met zijn ontslag -  namelijk niet bij voorbaat onjuist. De Acountantskamer vindt dat zij de maatstaf "niet bij voorbaat onjuist" niet hadden moeten hanteren.

Ad e

Dit verwijt is niet aannemelijk gemaakt.

Ad f

In het rapport maken de accountants melding van een vordering van ruim 2 miljoen euro die de CV heeft op de participanten die het beheer hebben overgenomen van de beherend vennoot. Dat deze participanten een schuld hebben, is een standpunt van de beherend vennoot. De accountants hebben de onderbouwing daarvan niet onderzocht en niet nauwgezet genoeg over deze vordering gerapporteerd. Dat is ondeskundig en onzorgvuldig. Maar niet misleidend, want er zijn geen aanwijzingen dat de accountants hierdoor hebben geprobeerde de gebruikers van hun rapport op het verkeerde been te zetten.

Ad g

Dit verwijt is onvoldoende aannemelijk gemaakt.

Ad h

Ook dit verwijt is niet aannemelijk gemaakt. Volgens de accountants zeggen kenden zij de brief nog niet toen zij Rapport 2011,1 opstelden. Zij hoorden er pas van op de participantenvergadering van 29 oktober 2011.

Ad i

Over de dubbel betaalde emissiekosten schrijven de accountants in Rapport 2011,1 dat het een mening van de beherend vennoot betreft. Zij hebben daaraan toegevoegd dat de emissiekosten in de jaarrekeningen 1999 tot en met 2005 ten laste  van het resultaat zijn gebracht. Dus ook dit onderdeel is ongegrond. Wel hadden de accountants volgens de Accountantskamer nadrukkelijker mogen opschrijven dat de mening van de beherend vennoot niet rijmt met de jaarrekeningen waarin de kosten slechts eenmaal zijn opgenomen.

Ad j

In lijn met onderdeel f wordt ook dit deel gegrond verklaard. De accountants hadden duidelijker moeten aangeven dat zij niet hebben onderzocht of het standpunt van de beherend vennoot over het waardeverlies van de deelneming juist was.

Ad k

De accountants zijn op twee punten afgeweken van het voorstel zonder de gesprekspartners te raadplegen en hebben die afwijking niet gemeld in rapport 2011,2 - laat staan gemotiveerd. Dat is in strijd met de NVCOS. De verklaring van de accountants voor deze handelwijze doet vermoeden dat zij zich impliciet hebben geschaard achter het standpunt van de beherend vennoot. Dat is in strijd met de objectiviteit. In zoverre is dit klachtonderdeel gegrond. De rest daarvan is echter ongegrond omdat de accountants niet de opdracht hadden de jaarrekening samen te stellen of te controleren.

Maatregel

Berisping.

*) De naam komt niet voor in de uitspraak van de Accountantskamer, maar wel in de uitspraak van het College van Beroep voor het bedrijfsleven waarnaar de Accountantskamer verwijst.

Annotatie Herbert Reimers

Twee accountants treden op in een situatie waarin de belanghebbenden bij de rapportage van de accountants onenigheid hebben. In dit soort situaties moet de accountant voorkomen dat hij zijn communicatie en overleg vooral of uitsluitend met één van de belanghebbenden voert. De conflictueuze omstandigheden en de eenzijdige informatievoorziening kunnen hier een bedreiging opleveren voor de naleving van het fundamentele beginsel van objectiviteit en vragen om extra aandacht. In deze casus vindt de Accountantskamer dat op een paar punten de objectiviteit tekort is geschoten. Twee kernpunten voor een objectieve rapportage komen naar voren:

• bij het aanvaarden van de opdracht moeten de accountant en de belanghebbenden die een exemplaar van het rapport met de feitelijke bevindingen zullen ontvangen het duidelijk eens zijn over de werkzaamheden en de voorwaarden van de opdracht (NV COS 4400 paragraaf 9);
• objectieve weergave van de feiten (A-100.4 VGC).

De accountants in deze casus hebben voorafgaand aan het aanvaarden van de opdracht uitsluitend met één van de belanghebbenden overleg gevoerd over de werkzaamheden die zij zouden uitvoeren. Bij één van de bevindingen hebben zij onvoldoende duidelijk tot uitdrukking gebracht dat deze vordering een uitvloeisel is van een standpunt van diezelfde belanghebbende. De accountants hebben de onderbouwing van dat standpunt niet onderzocht, terwijl zij behoorden te begrijpen dat andere belanghebbenden dat standpunt niet deelden.