Waar dienen bedrijven voor?
Als accountant geef je een verklaring af over, onder meer, de getrouwheid van de financiële verantwoording en de gerealiseerde winst van een bedrijf. Waarom is deze verklaring eigenlijk zo belangrijk? Geeft winst bestaansrecht aan een bedrijf en is het hoogste doel het maken van winst voor de aandeelhouders? Of is er meer? Wat is eigenlijk het nut van een bedrijf?
Voor veel mensen zijn bedrijven systemen waarin men geld investeert om winst te maken. Ze hebben een prominente rol in onze samenleving gekregen. Elke dag kun je er wel iets over lezen in het nieuws. Bedrijfswinsten zijn gekoppeld aan onze pensioenen en belastingen. Deze moeten in de nabije toekomst vijftig procent van onze bevolking een goede en gezonde oudedagsvoorziening geven. Er worden ook bonussen van betaald.
Het maken van winst is dus belangrijk voor een bedrijf en voor de samenleving. Zo belangrijk zelfs dat het moet worden gecontroleerd door een onafhankelijke partij: de accountant. De aantrekkingskracht van winst is zo sterk geworden dat we zeker willen weten of het allemaal klopt. De accountant wordt op zijn beurt weer gecontroleerd of hij of zij wel goed heeft gecontroleerd. Met andere woorden: winst is een belangrijk bestaansrecht voor het bedrijfsleven en daarmee indirect ook voor de accountant.
Maar al deze focus op winst maakt onze samenleving en ook het accountantberoep er niet veel beter op. Groei van de economie blijft momenteel uit, er is nog nooit zo'n groot verschil geweest tussen arm en rijk en bovendien is de natuur er niet beter op geworden. Misschien denk je nu "Het is toch de taak van de politiek om dergelijke vraagstukken op te lossen?" Alleen is die zo verdeeld en verliefd op zichzelf dat politici drukker met elkaar bezig zijn dan met de samenleving.
Als gevolg van dit alles is al langere tijd een beweging aan het ontstaan die verlangt dat bedrijven mee gaan helpen een bijdrage te leveren aan een betere maatschappij om in te leven. Lees bijvoorbeeld de Business Roundtable-verklaring Redefining the purpose of a corporation, waarin 181 ceo's van de grootste bedrijven in Amerika zeggen dat het in de toekomst niet alleen meer mag draaien om aandeelhouderswaardecreatie. Bedrijvenhebben immers ook een aandeel gehad in de hiervoor genoemde vraagstukken, door hun winsten te maximaliseren en weg te sluizen naar de aandeelhouders in plaats van een deel ervan te investeren in een betere samenleving.
Vanoudsher zijn we, naast de overheid, ook afhankelijk van de rijke families (lees aandeelhouders) die een deel van hun dividenden gebruiken voor goede doelen om de samenleving te dienen. Tenminste als ze dit belangrijk genoeg vinden en het geld niet gebruiken om nog meer rijkdom te vergaren. Een vraag die daarbij van belang is: waarom kan dit patroon niet veranderen door bedrijven en werknemers ook een deel van deze rol te geven? Zij staan immers veel dichter bij de maatschappij.
Daarnaast, bedrijven die meer dan winstmaximalisatie nastreven en de wil tonen om de wereld waarin we leven te verbeteren, trekken ook de nieuwe generatie werknemers en consumenten aan. Deze willen steeds meer dan vroeger dat bedrijven duidelijk laten weten waarvoor ze staan, op het gebied van maatschappelijke waarden en vraagstukken. Wat is de purpose van het bedrijf naast het maken van winst? Niet alleen de nieuwe generatie wil dit weten, maar ook steeds meer investeerders vinden dit belangrijk. Ik refereer aan de brief van de ceo van Black Rock, Larry Fink, die duidelijk oproept tot meer purpose naast het maken van winst.
Natuurlijk moet en kan het ook niet alleen gaan om purpose, want de rekeningen moeten ook gewoon worden betaald. Purpose en profit moeten daarom hand in hand gaan. Dit kan alleen als korte termijn winstmaximalisatie - wat ook betekent maximale efficiency - wordt vervangen door lange termijn waardecreatie. Hierbij is het belangrijk dat waarden niet worden opgeofferd voor het streven naar steeds meer efficiency. Je kunt niet op waarden sturen en tegelijkertijd streven naar honder procent efficiency. Focus op efficiency keert een organisatie naar binnen toe, werknemers gaan zich dan als vanzelf richten op korte termijn resultaten, het is de voedingsbodem voor silo's die innovatie de nek omdraaien. Waarden en purpose hebben een externe focus nodig: op de mensen en hun omgeving. Kortom: we moeten stoppen bedrijven en hun bestuurders alleen te beoordelen op efficiency en winst.
Graag wil ik het accountantsberoep prikkelen een bijdrage te leveren aan een betere corporate wereld. Dit kan bijvoorbeeld door als accountant niet alleen te kijken naar de winst en efficiency en effectiviteit van bedrijfsprocessen, maar ook naar het waardecreatieproces; is dit korte termijn of lange termijn gericht. Doe dit niet alleen in je eigen organisaties, maar ook bij je klanten. Een bedrijf dat korte termijn winstmaximalisatie nastreeft, zal veel grotere continuiteits- en integriteitsrisico's lopen. Vertel het maatschappelijk verkeer of je klant een purpose driven bedrijf is of niet. Beste accountants: wees een purpose driven vertegenwoordiger van het publiek belang!