Opinie 24 mei 2019

Laat alle gemeenten hetzelfde rapporteren

De huidige wijze van verslaglegging belemmert een goede vergelijking van gemeentelijke begrotingen en jaarrekeningen. Een overstap naar de Richtlijnen voor de Jaarverslaggeving zal de vergelijkbaarheid in het publieke domein vergroten.

Overheden, waaronder gemeenten en provincies, zijn de enige sectoren van onze maatschappij met eigen verslaggevingsregels. De commissie BBV beheert de verslaggevingsregels voor gemeenten en provincies, het Besluit Begroting en Verantwoording. In december 2017 stelde de commissie BBV dat gemeenten onder bepaalde omstandigheden volgens een voorgeschreven berekeningsmethode winst moesten nemen over grondexploitaties. Let wel, met terugwerkende kracht.

Dit zorgde voor veel ergernis. Die nieuwe interpretatie betekende namelijk dat veel gemeenten vlak voor het sluiten van de boeken nog (soms aanzienlijke) winsten moesten opnemen in de jaarrekening. Niet vooraf begroot, niet vooraf aangekondigd.

Dit voorval en deze ergernis zijn illustratief voor de volatiliteit van de regels, waardoor de jaarrekening niet meer aansluit op de begroting die eraan voorafgaat. Een nog schadelijker maatschappelijk effect is dat ik merk dat raadsleden en Statenleden steeds vaker hun schouders ophalen, zodra het over de jaarrekening gaat. Alleen het tekort of het overschot is (politiek) relevant. Als onze democratisch gekozen vertegenwoordigers vinden dat de verslaglegging ze boven de pet gaat, doet dat afbreuk aan de controlerende taak en daarmee aan de dualiteit van het bestuur.

Bovenstaand probleem is overigens al langer in beeld. In 2014 vroeg het bestuur van de Vereniging van Nederlandse Gemeenten om een advies over de vernieuwing van het BBV, om de kaderstellende en controlerende rollen van de raad te versterken. Een commissie onder leiding van Staf Depla pleitte in haar advies onder meer voor een betere vergelijkbaarheid van gemeentebegrotingen en jaarrekeningen. Wat mij betreft vergroten we die vergelijkbaarheid nog verder, door het BBV achter ons te laten en alle partijen in het publieke en private domein volgens dezelfde verslaggevingsstandaard te laten werken.

Net als het bedrijfsleven, het onderwijs, woningcorporaties en de zorgsector zouden ook gemeenten en provincies er goed aan doen om te rapporteren volgens de Richtlijnen voor de Jaarverslaggeving (RJ). Rapportage volgens deze gemeenschappelijke verslaggevingstaal zal de transparantie van de cijfers voor iedereen vergroten. Raads- en Statenleden die in andere publieke of private functies met financiën te maken hebben, kunnen door hetzelfde kader van de RJ naar de cijfers kijken. Bovendien is de RJ een veel handzamer en bruikbaarder document.

Om de eigenheid van het gemeentelijke of provinciale karakter te waarborgen biedt de RJ de mogelijkheid om een aanvullende richtlijn op te nemen, waarin karakteristieken zoals de complexiteit van de begrotingsorganisatie, de gemeentelijke taken, het politieke proces en het budgetrecht van de gemeenteraad een weerslag moeten hebben. Hiermee ontstaat bovendien de mogelijkheid om de uitzonderingen op te schonen. Door te rapporteren volgens de RJ maken we de verslaggevingsregels inzichtelijker. De jaarrekening is immers een belangrijk sturingsinstrument en moet niet een speeltje zijn van specialisten, maar het verantwoordingsdocument voor de volksvertegenwoordigers.

Deze opinie is ook verschenen op de website van BinnenlandsBestuur en een langere versie is te lezen op de website van PwC: 'Laat gemeenten en provincies rapporteren volgens de Richtlijnen voor de Jaarverslaggeving'