Opinie 04 maart 2019

Ongewenst en onvolwassen

Laten we stoppen met het uithollen van ons audittarief via de combinatie audit en advies bij één klant en het verdienmodel. Dat was mijn boodschap, in een eerder interview over structuurmodellen in NRC. Dat we bij onze klanten vaak onvolwassen structuren zien, heeft het in dat artikel helaas niet gehaald.

Het is inmiddels enkele maanden geleden dat ik, met twee andere young profs, werd geïnterviewd door NRC over de structuurmodellen in de accountancy. We zijn diverse publicaties over ons beroep verder: jonge accountants die huilen op het werk, accountants die overwegen te stoppen, het AFM-rapport over de structuurmodellen en de aankondiging en installatie van de Commissie Toekomst Accountancysector. Het idee voor deze opinie kreeg ik bij het beantwoorden van reacties op het interview - ik heb er dus even op kunnen broeden - en gezien de ontwikkelingen zijn we er nog niet.

Ongewenste structuren

Van velen buiten het openbaar beroep heb ik positieve reacties ontvangen op het interview in NRC. Van openbaar accountants/oud-collega's geen reactie, of de opmerking dat een negatieve afdronk bleef hangen. En dat vind ik jammer. Het was namelijk geen klaagzang. Het was een oproep. Een oproep om van de green paper Structuurmodellen te komen tot een betere white paper. Om te stoppen met de uitholling van het audittarief die de huidige structuurmodellen faciliteren. In deze structuurmodellen betaalt de gecontroleerde de controleur en dichten we soms auditgaten met meer- of advieswerk. Dit leidt juist af van een focus op kwaliteit en draagt bij aan de uitholling van het tarief. Dit - al dan niet direct gevolg van deze prikkels - heeft ertoe geleid dat de kwaliteit onder druk kwam, er schandalen ontstonden, waardoor het vertrouwen afbrokkelde, wat afbreuk deed aan de toegevoegde waarde van de controle, waardoor het tarief verder uitholde. Een vicieuze cirkel. De aandacht voor en analyse van deze ontwikkeling in de green paper Structuurmodellen was wat mij betreft onvoldoende. Structuur en cultuur correleren, dus de gepropageerde cultuurverandering kan niet zonder structuurverandering.

Onvolwassen structuren

Natuurlijk zie ik de positieve ontwikkelingen en ben ik trots op ons beroep (meer dan de laatste alinea van het interview doet vermoeden). Ik heb ervaren dat kwaliteit boven die 'vloekende klant' gaat. En wij zijn niet de enige partij die aan zet is. Bij veel controleklanten is sprake van onvolwassen structuren en dan bedoel ik onvolwassenheid van de administratieve organisatie en interne beheersing. We namen als accountant veel te vaak de taak van de organisatie over als het gaat om adequate procesbeschrijvingen, inclusief identificatie van de in het proces aanwezige risico's en interne beheersmaatregelen. Nog steeds hoor ik over discussies tussen raden van bestuur/raden van toezicht en de accountant over (het achterwege blijven van) een systeemgerichte controleaanpak. Terwijl het aan een adequate risk- & controlmatrix ontbreekt en al helemaal aan begrip bij raden van bestuur/ raden van toezicht voor de effectiviteit van de interne beheersing. En misschien ontbreekt het aan een accountant die in heldere taal vertelt dat een systeemgerichte controleaanpak alleen kan bij een adequaat beschreven (en werkende) risk- & controlmatrix en begrip van de effectiviteit hiervan bij rvb en rvt.

Dus naast mijn oproep voor het aanpassen van de ongewenste structuurmodellen bij accountantskantoren naar structuurmodellen die bijdragen aan kwaliteitsgerichte cultuur, ook een boodschap aan controleplichtige organisaties om hun onvolwassen administratieve organisatie en interne beheersing op te voeden.