Opinie 27 maart 2019

Kwaliteitsontkenners

Met toenemende verbazing heb ik de opinie 'Beste Wopke' en de achterliggende brief aan minister Hoekstra van Antoinette Dijkhuizen gelezen. Zij stelt dat een weeffout in de accountancy een gezond toekomstperspectief in de weg staat.

Die weeffout wordt niet benoemd, maar als ik het goed begrijp is dat het feit dat accountants juridisch kunnen worden aangesproken op de kwaliteit van hun werk.

Dat reviews, onderzoeken met een negatieve uitkomst en tucht- en rechtszaken een diepe impact hebben op accountants, weet ik uit ervaring. Het is iets wat je niemand gunt, zeker niet als daar ook een heel mediacircus bij komt kijken. Toch moet de oplossing niet worden gezocht in het vrijwaren van accountants voor dit soort zaken. En het is ook geen reden om allemaal heel bang te worden en accountant als een gevaarlijk beroep te beschouwen. Dat is een schromelijke overdrijving. Schuren van treinen in ruil voor een uitkering, dat is pas echt gevaarlijk.

Lees de rubriek Tuchtrecht op Accountant.nl. Daaruit blijkt niet dat accountants worden veroordeeld om formaliteiten of om zaken die ze echt niet hadden kunnen weten of hadden moeten doen. Idem dito als je de rapporten van de AFM leest. Dus wijzen naar een ander is niet de oplossing. De enige oplossing is om te zorgen dat accountants kwaliteit leveren en, minstens zo belangrijk, dat accountantskantoren waarborgen dat ze dat ook daadwerkelijk kunnen en doen.

Met het aantreden van de Commissie Toekomst Accountancysector (CTA) lijkt er opnieuw discussie te ontstaan in de sector of er wel echt een kwaliteitsprobleem is. We kennen de klimaatontkenners, het past in het tijdsbeeld. Toch zou het ontzettend jammer zijn als de sector zich in dit sentiment zou laten meetrekken. Dat zou de oplossing van de problemen op de lange baan schuiven. Want welke bestuurder van een accountantsorganisatie durft met zijn hand op het hart te zeggen dat de controlekwaliteit van iedere controle inmiddels is gewaarborgd?

De kwaliteitsproblemen zijn nog niet opgelost, dat durf ik wel te stellen. Waarom? Omdat de oplossing naar zijn aard ingewikkeld is. Die complexiteit blijkt bijvoorbeeld uit de oorzakenanalyse die de Stuurgroep Publiek Belang in november 2017 uitbracht. Als ik de daarin genoemde drivers vertaal naar oorzaken dan lees ik: voortdurend wisselende teams, te grote en inhoudelijk niet passende portefeuille-omvang, te homogene teams, onvoldoende partner- en manager-betrokkenheid, onvoldoende vaktechnische kennis, onvoldoende professioneel-kritische houding, onvoldoende procesmanagement, onvoldoende comfortabel om een robuuste dialoog te voeren en onvoldoende inschakelen van deskundigen.

Dat gaat dus over het wezen van een accountantsorganisatie: over alle aspecten.  Het is niet één ding dat moet worden opgelost. Het is niet het oplappen van het bestaande model. Het is veel fundamenteler. En een fundamenteel probleem vraagt om een fundamentele discussie over de achterliggende oorzaken. Hoe is het zover gekomen en hoe gaan we dat oplossen? Wat zijn daarbij onze dilemma's? Wat moet er gebeuren en hoeveel tijd gaat dat kosten? Wie gaan we daar allemaal bij betrekken? Wat doen we in de tussentijd om wel in te kunnen staan voor de kwaliteit van onze controles?

De sector staat onder druk. Het wijzen naar toezichthouders, curatoren, criminelen zelfs, heeft geen zin. Voortdurend laten zien hoe goed je bezig bent ook niet, als het grote verhaal ontbreekt. Er is sprake van grote onzekerheid, want wat gaat de CTA beslissen?

De verstandigste stap in dit geval, lijkt mij, is om het heft in eigen handen te nemen en met een eerlijk en geloofwaardig verhaal naar buiten te komen. Laat maar zien waar je tegenaan loopt, waarom het moeilijk is, maar het toch moet. Dat vergt wel moed en leiderschap. Wie durft?