Opinie 27 februari 2019

Prioriteit voor beroepsontwikkeling!

'Fouten bij alle instellingen in zaak insulinemoorden', kopte de Volkskrant op 22 februari. Het artikel gaat over de uitkomsten van een onderzoek van de Inspectie Gezondheidszorg en Jeugd, naar een zaak waarbij een zorgverlener aan meerdere patiënten insuline toediende zonder medische noodzaak. De zorgverlener wordt vervolgd voor elf gevallen van moord of poging tot moord.

In het artikel worden de bevindingen genoemd uit de calamiteitenonderzoeken die de instellingen op verzoek van de inspectie hebben uitgevoerd. In het kort: er was onvoldoende toezicht en sturing op de locaties. Gevolg: onderbezetting, veel inhuur, hoge werkdruk leidend tot ondeskundigheid van het personeel en onoplettendheid. En protocollen en procedures waren niet op orde en werden niet nageleefd.

Ik zie parallellen met de uitkomsten van de onderzoeken in de afgelopen jaren van de AFM en de MCA. Een mooie aanleiding om op internet een klein onderzoekje te doen naar de kwaliteitsstandaarden in de verpleeghuiszorg. Al snel kwam ik uit bij de website van de V & VN: de beroepsvereniging voor verpleegkundigen en verzorgenden in Nederland. De V & VN wil volgens de website haar leden in staat stellen hun beroep op het hoogste kwaliteitsniveau "met trots, passie en professioneel" uit te oefenen. Wat de NBA dus voor accountants moet zijn.

De V & VN onderscheidt vier typen standaarden:

• Kwaliteitsstandaarden die vanuit het perspectief van de patiënt beschrijven waar kwalitatief goede zorg aan moet voldoen.
• Zorgstandaarden gericht op de organisatie van de zorg en afspraken over verantwoordelijkheden en taken.
• Richtlijnen die de beste manier beschrijven waarop specifieke zorg kan worden verleend. Deze richtlijnen zijn gebaseerd op drie bronnen van kennis: wetenschappelijk bewijs, ervaringen van professionals en ervaringen van patiënten.
  Doel is om de snel groeiende informatiestroom hanteerbaar te maken, variatie in handelen tussen zorgverleners te verminderen, het klinisch handelen meer te baseren op wetenschappelijk bewijs en transparanter te werken.
• Protocollen die zijn gebaseerd op de richtlijnen en aangeven welke stappen precies doorlopen moeten worden bij een concrete zorgvraag en wat daarin klinische beslismomenten zijn.

In mijn ogen in opzet een heel logisch systeem en een manier van denken waar ook ons beroep een voorbeeld aan kan nemen. Want weten we waar kwalitatief goede dienstverlening aan moet voldoen vanuit het perspectief van onze stakeholders en hoe we omgaan met tegengestelde belangen? Is voor iedereen duidelijk welke rol accountants hebben in de hele keten van financiële verslaggeving en welke verantwoordelijkheden en taken daarbij horen? Beschrijven onze Controle- en overige Standaarden de beste manier waarop een opdracht kan worden verricht en zijn ze gebaseerd op wetenschappelijk onderzoek en ervaringen in de praktijk? En hebben we protocollen die beschrijven hoe we onze werkzaamheden in detail het beste uitvoeren?

Mijn antwoord daarop is: nee, dat hebben we allemaal niet. Maar we zouden het wel moeten hebben om die rol als 'vertrouwensman/vrouw van het maatschappelijk verkeer' waar te kunnen maken en de basis te leggen voor een vernieuwd beroep met toekomstperspectief. En dan heb ik het niet over meer wettelijke regels en meer 'moeten'. Daar wordt niemand blij van. Maar over meer beroepsontwikkeling, meer guidance, meer standaardisering en een duidelijker afbakening waar professionele oordeelsvorming wel en niet een rol speelt. Ik heb het over het goed willen doen door in te spelen op technologische en maatschappelijke veranderingen. 

Beroepsontwikkeling is niet dé heilige graal, als het gaat om de oplossing van de problemen in het openbaar beroep (dan heb ik het over zowel de controle- als de samenstelpraktijk). Maar het is wel een belangrijk onderdeel van de oplossing. In mijn ogen belangrijker dan de discussie over structuurmodellen. 

Maar heeft meer standaardisering wel het gewenste effect? Had het navolgen van de standaarden door de zorginstellingen de insulinemoorden kunnen voorkomen? Misschien wel: gelegenheid maakt de dief. Misschien ook niet. In een reactie op het rapport van de inspectie zegt minister De Jonge van Volksgezondheid: "Als het inspectierapport iets duidelijk maakt, is dat tegen zulke kwaadwillendheid geen kruid is gewassen."

En dat is ook zo. Als je kwaad wil is er altijd een weg. Incidenten zullen er blijven in de gezondheidszorg, net zoals in de accountancy. De uitdaging in de accountancy ligt dan ook niet direct in het voorkomen van incidenten door kwaadwillende accountants. Nee, de focus zou moeten liggen op het voorkomen dat diegenen die het goed willen doen, toch belangrijke zaken over het hoofd zien. In dat laatste is nog een wereld te winnen. In ieder geval in het openbare beroep. Standaardisering in de vorm van meer en betere guidance gaat daarbij helpen.