Opinie 18 februari 2019

Concurrentie en marktwerking in de accountantssector

"Of het inkomen van een partner te laag of te hoog is ten opzichte van het gelopen risico is een kwestie van marktwerking. Daar bemoei ik me niet mee", stelt Jan Bouwens in een recente blog over 'het risico dat de accountant loopt is hoog'. Een opmerking die onbewust de vinger op de zere plek legt: is de aanname juist dat de markt in de accountancysector effectief werkt? Of is dat juist helemaal niet zo vanzelfsprekend?

Kijkend naar de oob-markt is er een maar beperkt aantal aanbieders (lees: vier) die met eenzelfde soort product een groot deel van de markt bedienen; dit wordt ook wel een ‘homogene oligopolie’ genoemd. Daarnaast is de toetreding tot de markt beperkt door de strenge vergunningsvoorschriften. Het is dus zeer moeilijk om toe te treden als nieuwkomer. Een hoge toetredingsbarrière bevordert de concurrentie niet, terwijl dit juist een belangrijke motor is achter innovatie.

Onbedoeld wordt de macht van de big four in stand gehouden en wordt de concurrentie de kop ingedrukt, wat een goede marktwerking belemmert. De innovatie moet dus vooral komen van een select aantal spelers. Als je niet in het juiste team zit, staan je de facto aan de zijlijn en kun je eigenlijk alleen maar roeptoeteren.

Dat kan ook anders, als er iemand zou zijn die kan optreden als de markt dreigt te worden verstoord. Bijvoorbeeld de NBA. Alleen hebben we net geleerd dat de macht ten aanzien van belangrijke onderwerpen niet altijd bij de NBA maar bij (grote) kantoororganisaties ligt. Ook dat is niet stimulerend voor de marktwerking.

De ondoorzichtigheid van macht en verantwoordelijkheden kan en zal achter de schermen het samenspel tussen de grote kantoren bevorderen. Dat is goed als het in het voordeel is van het beroep, maar schadelijk als het wordt gebruikt om bijvoorbeeld vast te houden aan een bestaand, verouderd en gebrekkig verdienmodel. Strikt toezicht op dit samenspel is dan ook noodzakelijk voor een goede marktwerking.

Een ander belangrijk kenmerk van een oligopolie is dat de markt sterk onderhevig is aan verandering. Besluit een big four-kantoor zijn prijzen te verlagen, dan zullen de concurrenten dit merken in hun afzet. Een goede marktstrategie is dus belangrijk. Je ziet dat de big four zich voornamelijk proberen te onderscheiden door zich te richten op bepaalde doelgroepen. Onderscheid in kwaliteit is lastig, omdat de accountantscontrole een commodity product is (geworden). Er is dus niet een echte incentive om je te onderscheiden van de rest, door de prijzen te verlagen of een betere kwaliteit te leveren aan de cliënt. Ook hierdoor is de marktwerking verstoord.

Kwaliteit en partnerbeloningen: het zijn allemaal relevante discussie-onderwerpen als er sprake is van een werkende markt. Maar marktwerking is binnen de accountancysector niet vanzelfsprekend, zeker niet in het topsegment. Laten we daarom óók een discussie starten over de marktwerking om een echte duurzame oplossing te krijgen. Het is immers niet voor niets dat de Monitoring Commissie Accountancy dit één van de wicked problems noemt.