Opinie 22 januari 2019

Het risico dat de accountant loopt is Hoog!

In zijn bijdrage 'Accountancy: hoge opbrengsten, laag risico' zet Marcel Pheijffer mogelijk de lezer op het verkeerde been. Accountants lopen wel degelijk risico.

Mijn eerdere opmerking over hoog risico en lage winst slaat terug op de winst van de partnerschap, gemaakt met assurance-activiteiten ten opzichte van advies. Voor PwC gold bijvoorbeeld dat men een return on sales maakte van 13 procent op assurance en 26 procent op non-assurance. In september vorig jaar liet het FD zien dat bij Deloitte de winst per partner bij de adviseurs tweemaal zo hoog is als bij de accountants. Het zou naïef zijn om te denken dat die verschillen niet ook de winstuitdeling naar de partners beïnvloeden. Dus geeft een referentie naar een gemiddelde voor alle partners binnen die organisaties geen juist beeld van het echte inkomen van accountants-partners.

Het is niet heel moeilijk om in te zien dat talent naar de hoog winstgevende activiteiten trekt als met extra ingrepen de winstverhouding verder scheef worden getrokken. Ook scheiding van deze activiteiten (audit only firm) zal niet helpen, want dat houdt niet meer in dan dat de partner de ene juridische entiteit inruilt voor de andere. En dat talenten die de capaciteit hebben om een post-master opleiding te voltooien kiezen voor een andere carrière dan accountancy. In termen van risico moet men denken aan de impact van fouten op de reputatie van de kantoren en personen. Fouten komen jaarlijks voor en raken de organisatie zwaar in de richting van de samenleving.

Appels en peren

Het is niet erg zinvol om de inkomens van ervaren accountants (partners hebben over het algemeen 20-40 jaar ervaring en de hoogst betaalden zijn niet in loondienst) met een post-master opleiding te vergelijken met bijvoorbeeld die van een 17-jarige schoolverlater zonder diploma. Opleiding, expertise en ervaring hebben een belangrijke invloed op het inkomen. De CBS-gegevens over 2016 laten bijvoorbeeld zien dat het gemiddelde inkomen in de financiële dienstverlening van iemand van 45-49 jaar (de gemiddelde leeftijd van een partner van een groot kantoor) voor een laagopgeleid persoon € 51.000 is, voor een middelbaar opgeleid persoon € 54.000 en voor een hoogopgeleid persoon € 94.000. Ook geldt dat in die leeftijdscategorie het inkomen een factor drie tot vier hoger ligt dan bij 20-24 jarigen.

Het inkomen neemt dus exponentieel toe met de expertise (opleidingsniveau). Accountants behoren met hun post-master opleiding tot de hoogstopgeleiden binnen de categorie hoogopgeleiden. Dat daarvoor dus een inkomen van (ver) boven de € 100.000 wordt betaald is volledig verklaarbaar vanuit hun expertise. Dat vervolgens binnen iedere categorie voor de top daarbinnen weer belangrijk meer wordt betaald dan het gemiddelde is ook een bekend verschijnsel. Dat wordt verklaard doordat de waarde van bepaalde expertise of kwaliteiten exponentieel toeneemt naarmate deze schaarser is. Dat zien we bijvoorbeeld ook bij (top)bestuurders, (top)sporters, (top)artiesten etc. De top 200 beste voetballers of artiesten verdienen significant meer dan de 20.000 die daarna komen. En ja, dat zien we ook bij (top)accountants.

De relevante vraag is dan of binnen de relevante categorie geldt dat accountants een relatief hoog risico hebben ten opzichte van hun inkomen. Daarvoor moeten we de ervaren accountants vergelijken met bijvoorbeeld ervaren advocaten, bestuurders, consultants etc. Niet met laagopgeleide schoolverlaters. Mijn voorzichtige conclusie is dat in het besproken stuk appels met peren worden vergeleken, door te kiezen voor een minder relevante referentiegroep.

Het is waar dat de accountant tot de één procent hoogste inkomenscategorie van Nederland behoort. Het is dan ook niet eenvoudig om partner te worden; slechts een heel klein deel van de nieuwe aanwas van de kantoren wordt uiteindelijk partner.

Dat is echter niet waar het om gaat. Bij inkomen moet men, gegeven hun opleiding, expertise en ervaring, ook het risico in beschouwing nemen. Volgens het stuk van Marcel is het risico laag en het inkomen hoog. Ik bestrijd dat het risico voor de accountant laag is.

Accountant loopt groot risico

Als we naar de partners gaan dan lopen die wel degelijk significante risico’s om te worden bestraft wanneer zij fouten maken. Onderzoek van Knechel, Niemi en Zerna (2013) toont aan dat het inkomen van assurance-partners aanzienlijk wordt gekort wanneer deze fouten maken. Er is dus wel degelijk sprake van risico als we naar de accountant kijken.

Terwijl de verzekering waar in het stuk van Marcel aan wordt gerefereerd er is om te voorkomen dat individuen levenslang tot de bedelstaf worden veroordeeld, nemen de partnerschappen bij gemaakte fouten maatregelen die zich erop richten de partner te straffen als deze een grote fout maakt. Deze maatregelen betekenen op zijn minst een inkomenskorting (inclusief mogelijke clawback) en in ernstige gevallen verwijdering uit de partnerschap. Zo schreef KPMG in het transparantieverslag over 2013/2014: "A specific analysis was done on engagements rated as less than satisfactory to assess their pervasiveness. The Board has followed up on all external auditors with pervasive quality related issues. This resulted in actions such as revoking a partner’s mandate to sign audit reports, postponing promotions to more senior levels within the firm, monetary fines, and in some cases termination of management contracts." In dat jaar daalde het aantal partners van 167 naar 149, zonder dat voor individuele partners is gecommuniceerd wat de reden was.

We kennen allemaal voorbeelden van accountants wier carrière ineens werd beëindigd nadat een schandaal werd geopenbaard. Soms verdwijnen accountants van het toneel zonder dat de fout die hij/zij maakten de krant haalt. Anderen halen met naam en toenaam de krant en hun reputatie is al beschadigd nog voordat er überhaupt een uitspraak is geweest in een procedure. Als een dergelijke uitspraak er wel is, dan is dat openbaar (aantekening in het register) en heeft dat een grote impact op het individu.

Helaas hebben we ernstig behoefte aan meer onderzoek dat ons veel meer zegt over hoe de kwaliteit van het werk van accountants invloed heeft op de carrière. Maar we weten al wel uit onderzoek dat het risico dat de accountant loopt om bij gemaakte fouten te worden bestraft significant is. Het risico dat de accountant loopt om voor fouten te worden bestraft is Hoog! Of het inkomen van de partner te laag of te hoog is ten opzichte van het gelopen risico is een kwestie van marktwerking. Daar bemoei ik me niet mee.