1 juli, Onafhankelijkheidsdag
Het was eind 1995 toen ik, zeventien jaar oud, bij de decaan van het gymnasium waarop ik zat werd geroepen. Hij had vernomen dat ik voornemens was de destijds nieuwe parttime route NIVRA-Nyenrode te kiezen. Of ik dat wel zeker wist?
Werken en studeren was tenslotte toch een beetje voor mbo'ers. Voor een gymnasiast was fulltime in Leiden, Rotterdam, Groningen of Amsterdam studeren toch echt de route naar een toekomstige upperclass status.
Omdat ik weloverwogen had besloten registeraccountant te worden en in de wetenschap dat ik naast een studie sowieso een bijbaan zou zoeken (niet in de laatste plaats om financieel maximaal onafhankelijk te zijn) heb ik het NIVRA-Nyenrode-traject toch doorgezet. Ik ging werken in de corporate audit practice bij een (inmiddels) big four-firma in Rotterdam (later Amsterdam) en op vrijdag studeren.
Hoewel ik er achteraf zeker geen spijt van heb, was de eerste kennismaking op 1 september 1996 een zware teleurstelling. Een collegezaal vol studenten die geen zin hadden om te studeren, het liefst lokaal thuis bleven hangen en van ellende dan maar parttime accountancy gingen studeren, met een leaseauto en een redelijk salaris. Wat ze de wereld gingen brengen als RA vroegen weinig medestudenten zich af. Dus toen de mogelijkheid bestond om na het doctoraal gedeelte over te stappen naar de postdoctorale opleiding accountancy van de Universiteit van Amsterdam (UvA) heb ik dat, met een aantal gedreven medestudenten, meteen gedaan.
Hoewel dat gebrek aan maatschappelijke motivatie mij toen ergerde, zit aan de accountancy wel een aardige meritocratische kant: iedereen die hard werkt bereikt wat in de beroepsgroep. Bovendien lijkt de route naar de RA-titel vanaf het vwo, via het hbo of direct vanaf de universiteit niet veel uit te maken bij het bereiken van bijvoorbeeld partnerposities bij de prestigieuze accountantsorganisaties.
Wat mij bovendien erg aantrok in de rol van openbaar accountant was en is de genuanceerde mix van een externe commerciële relatie en een duurzame onafhankelijke rol jegens cliënten. Mijn definitie van geluk is onafhankelijkheid; niet zozeer financieel, maar vooral in mind. Zoals het niet afhankelijk zijn van (materiële) status en een bepaalde (hoge) hiërarchische positie. Wat mij betreft zijn gelijkheid en nivellering beide een conditio sine qua non.
Een aardig bericht in dit kader stond op 1 juli 2018 in het FD, dat de resultaten van een onderzoek van het Duitse onderzoeksinstituut IFO publiceerde. IFO onderzocht de mate van eerlijke inkomensverdeling in dertig Europese landen. 'Eerlijkheid' is afhankelijk van de mate waarin het land gelijke kansen biedt en er sprake is van (zo min mogelijk) armoede. Nederland kwam als beste uit de bus; de laagste posities waren voor Spanje, Letland, Litouwen, Italië en Roemenië.
Op 1 juli 2015, enigszins als antwoord op het hervormingsplan 'In het Pubiek Belang' heb ik een accountantsprakijk (later accountantsorganisatie) opgericht, ENDYMION Amsterdam. Voor mij de overtreffende trap qua professionele en persoonlijke onafhankelijkheid. Overigens leerde ik toen de ondersteunende en faciliterende rol van de NBA erg waarderen. De beroepsorganisatie is instrumenteel en drempelverlagend qua (vernieuwend) ondernemerschap. Ondernemerschap geeft ruimte aan authenticiteit, onafhankelijkheid, impliciet etniciteit en dus diversiteit. Ook betekent 'ondernemerschap' meer vanuit mogelijkheden exploreren en vernieuwen, dan vanuit beperkingen leiding geven en een status quo onderhouden.
In de aanloop naar 1 juli 2018 is door de NBA-leden de Vernieuwingsagenda Accountantsberoepsgroep goedgekeurd. Antoinette Dijkhuizen en ikzelf hebben, ter ondersteuning van de implementatie daarvan, het innovatieplatform STUDIOAMS gelanceerd, gericht op kleinschalige impactvolle initiatieven in de accountancy. Ook hebben we binnen het bestuur van de Ledengroep Openbaar Accountants het stimuleren van diversiteit én (zelfstandig) ondernemerschap bij het realiseren van de vijf kernthema's van de vernieuwingsagenda onder de aandacht gebracht.
Maar 1 juli is vooral de 'Nationale Herdenking Nederlands Slavernijverleden'. Ik word van onderdrukking en ongelijkheid niet alleen sociaal onpasselijk, maar het onderdrukt de voordelen van diversiteit en ondermijnt daarmee niet alleen de onafhankelijkheid van de onderdrukten, maar ook die van de 'onderdrukkers': de gevestigde orde in de status quo. Er staat immers druk op de duurzaamheid van samenlevingen en organisaties. In een beroepsgroep als die van accountants en binnen accountantsorganisaties wordt dat concreet zichtbaar door verminderde kwaliteit en trage vernieuwing. Vanuit dat perspectief is het aardig de recente publicaties van de NBA Young Profs en de Monitoring Commissie Accountancy te lezen.
Laten we ook als accountantsberoepsgroep 1 juli omarmen als onze Onafhankelijksheidsdag!