Opinie 23 april 2018

Recycling en pensioenregels: hoe een IFRS-amendement twee kwaden bij elkaar brengt

Stel je bent een cfo, je rapporteert op basis van IFRS en na de nodige onderhandelingen heb je een voorlopig akkoord bereikt om een pensioenregeling af te kopen, door betaling van een bruidsschat aan een pensioenfonds.

Een veelvoorkomend verschijnsel, omdat werkgevers de risico’s van een toegezegde pensioenregeling willen overdragen aan een fonds of verzekeraar. Veronderstel verder dat de pensioenregeling tegen nihil is gewaardeerd op de balans. De beleggingen in het fonds zijn weliswaar 40 hoger dan de pensioenverplichting, maar het overschot staat niet ter beschikking van de werkgever en wordt dus afgewaardeerd. In IFRS-jargon: het effect van de ‘asset ceiling’ doet zich gelden. Veronderstel verder dat de te betalen bruidsschat 10 is.

Vraag aan u, beste lezer (dek de alinea hieronder even af): wat is de hoogte van het afkoopverlies dat in de winst-en-verliesrekening (W&V) moet worden opgenomen?

U zegt 10? Ja, dat lijkt logisch. Als er niets op de balans staat en je moet toch 10 bijbetalen voor de definitieve overdracht van de risico’s, dan is 10 het bedrag van het economisch offer dat de werkgever moet brengen. Het antwoord van de IASB, volgens een recent doorgevoerd (IAS 19) amendement: 50 verlies!

Hoe komt de IASB hierbij? De logica is als volgt. De afwaardering van het overschot (40) heeft tot een last geleid die via ‘other comprehensive income’ (OCI) in het eigen vermogen is verwerkt. OCI is binnen IFRS een aparte resultatenrubriek tussen W&V en het eigen vermogen (EV). Dit bedrag van 40 in het eigen vermogen is echter een parkeerpost en moet teruggeboekt worden als de pensioenregeling wordt afgekocht. Met andere woorden: bij afkoop wordt alles weer teruggedraaid. Het EV wordt via de OCI-rubriek weer 40 hoger en, zowaar, daar komt het overschot van 40 weer tevoorschijn. De asset ceiling wordt feitelijk in een ondeelbaar ogenblik net voor de afkoop opgeheven. En als een werkgever een bezitting heeft van 40 en deze verkoopt voor minus 10 (bijbetaling), dan is het verlies 50.

Dit verschijnsel, dat zaken alsnog in de W&V moeten worden verwerkt (en als parkeerpost in het eigen vermogen worden verwerkt), staat bekend als ‘recycling’. We kennen het ook bij valuta-omrekeningsverschillen van buitenlandse deelnemingen. De terugdraai vindt daar plaats als de deelneming geheel of ten dele wordt verkocht. In deze pensioensituatie is de terugdraai ongelukkig, omdat vanuit de werkgever bezien het bedrag allang is afgewaardeerd. In dit geval ook terecht, want de werkgever moet nota bene bijbetalen om van de risico’s af te komen. Een veelvoorkomend verschijnsel.

In dit voorbeeld komen twee kwaden bij elkaar. De IASB heeft nog steeds weinig oog voor een pensioensituatie zoals in Nederland, waarin fondsen op afstand van de werkgever staan. En er is geen conceptuele onderbouwing wanneer transacties of gebeurtenissen via OCI moeten worden verwerkt, respectievelijk wanneer recycling moet plaatsvinden. Daarnaast wordt recycling niet goed begrepen vanwege het incidentele effect. Posten die jarenlang in het EV zijn geaccumuleerd worden in een en dezelfde accounting periode alsnog geboekt in W&V.

De relatie met de periodeprestatie van de onderneming is zwak en tevens moeilijk uitlegbaar. Tijdens de kredietcrisis kwam dit ook nadrukkelijk naar voren bij de recycling van als ‘Available for Sale’ (AfS) geclassificeerde beleggingen bij banken en verzekeraars.

Het meest kwalijke is echter dat contractpartijen daadwerkelijk door de regels kunnen worden beïnvloed. In dit voorbeeld zal het verlies van 50 als component van de loonkosten moeten worden verwerkt en daarmee onderdeel zijn van het operationeel resultaat en de EBITDA. Menig cfo die van te voren van dit effect op de hoogte wordt gebracht, zal dit hoge verlies niet willen accepteren en de onderhandelingen over de hoogte van de bruidsschat afbreken. Boekhoudregels kunnen zo invloed hebben op de totstandkoming van reële contracten in het economisch verkeer. In mijn ogen ongewenste ‘economic consequences’ van de standaard.

De gewijzigde IAS 19-regels gelden voor pensioencontracten die op of na 1 januari 2019 worden afgekocht. Er geldt dus een prospectieve werking. Mocht u plannen hebben om uw pensioenregeling af te kopen en u zit in deze (asset ceiling) situatie, dan heeft u waarschijnlijk aan een half woord genoeg.

Boekhoudregels worden geacht neutraal te zijn. De IASB heeft lippendienst bewezen aan dit kwaliteitskenmerk en dat komt de draagvlak van zijn standaarden niet ten goede.