Opinie 04 april 2018

Audit only

Wie de meeste bussen naar Bussum weet te krijgen, heeft tijdens de ALV van de NBA een doorslaggevende stem, schertst het FD vaak.

De cijfers van de NBA naar aanleiding van onze vorige column geven aan dat grapje een ijzig serieuze onderbouwing: maar liefst veertig procent (!) van alle RA's die bij een big four-kantoor werken, nam deel aan de stemming voor een nieuwe voorzitter. Minstens zo opvallend is dat de accountants buiten het openbare beroep massaal thuis bleven. Slechts één procent van hen vond het de moeite waard om naar Bussum af te reizen.

Natuurlijk is het geen novum dat vooral de openbare accountants actief zijn binnen onze beroepsorganisatie. Ook het feit dat twee kandidaten uit het openbare beroep streden om de voorzittersstoel kan verklaren waarom de animo bij andere accountants minder groot was. Toch zijn de opkomstcijfers van de laatste ALV ook een peilstok voor de betrokkenheid van de diverse ledengroepen bij hun eigen beroepsorganisatie. Slechts tien procent van de stemmers in Bussum - 150 vrouwen en mannen - had een achtergrond als accountant in business, interne accountant of overheidsaccountant. Dat staat in schril contrast met het feit dat zestig procent van de NBA-leden buiten de openbare accountancy werkzaam is. Dan hebben we het dus over zo'n 13.000 leden die, op een handjevol liefhebbers na, collectief afhaakten. 

Die cijfers mogen we gerust alarmerend noemen. Je zou verwachten dat de NBA alles op alles zou zetten om de grootste ledengroep binnenboord te houden. Zeker omdat de NBA voortdurend belijdt dat accountants meer gemeen hebben dan hen scheidt en dat er naast de pluriformiteit toch ook vooral een gedeeld accountants-DNA binnen de hele financiële keten bestaat.

Dat accountants in business en andere collega's buiten het openbare beroep beleefd bedanken als de uitnodiging voor de voorzittersverkiezing van 'hun' beroepsorganisatie in de bus valt, is een duidelijk signaal dat zij de NBA volstrekt irrelevant vinden voor hun dagelijkse werk. Dat is even zorgelijk als begrijpelijk. Ook in de plannen voor het komende jaar richt de NBA zich massief op het thema van de kwaliteit van de audit, lees: de verplichte of vrijwillige accountantscontrole door de externe accountant. De NBA is de facto een 'audit only'-(beroeps)organisatie geworden.

Vooral rond het begrip kwaliteit moeten we echt aan de slag met een veel bredere benadering. Met inachtneming van de grote diversiteit van rollen die wij als accountants hebben, is kwaliteit allesbepalend voor de toekomst van het accountantsberoep. We redden het niet door alleen te borgen dat de externe accountant van een (middel)grote onderneming goed werk levert. Dat zal de NBA meteen beamen, maar doe er dan ook iets aan!

Uit een recent onderzoek van Ondernemend Nederland (ONL) onder hun eigen achterban komt een vernietigend beeld naar voren. De financiële adviseurs van het mkb - merendeels accountants - scoren vanuit het perspectief van de ondernemer een dikke onvoldoende op alle fronten. Wanneer het aankomt op technische vaardigheden, zoals het samenstellen van een jaarrekening of het verzorgen van een aangifte, valt het nog enigszins mee. Maar in de rol van strategisch adviseur die meedenkt over de koers van de onderneming, de markt kent en anticipeert op de toekomst hebben de meeste accountants geen enkele positie, zo laten de ONL-ondernemers eensgezind weten. Ook bij de NBA zou dat reden moeten zijn om de stormbal te hijsen.

Wanneer we kijken naar de accountants in de samenstelpraktijk - toch goed voor een derde van de NBA-leden - dan hebben we simpelweg het verhaal niet op orde waar onze toegevoegde waarde zit voor een mkb-ondernemer. Dat krijg je niet boven tafel door te meten of je onder collega's wel voldoende over kwaliteit praat, her en der wat PE-punten pakt en de ruimte krijgt om goed werk te leveren, zoals de SRA nu aanbeveelt. We moeten als de sodemieter het gesprek aan met de klant en met de samenleving. Wat hebben zij aan de belofte dat wij zekerheid en vertrouwen toevoegen aan het maatschappelijk-economisch verkeer, wanneer er geen enkel signaal bestaat dat daar ook echt behoefte aan is én ondernemers en andere belanghebbenden als banken, overheden en notarissen niet zien dat accountants over een uniek instrumentarium beschikken om dat te bieden? 

Natuurlijk moeten (mkb-)accountants niet met de armen over elkaar gaan zitten totdat de NBA met een Deltaplan komt. Maar het zou al veel helpen wanneer de NBA meer begrip toont voor de grote bezorgdheid die er onder mkb-accountants leeft over hun toekomst en zichtbaar in beweging komt om een helpende hand toe te steken. Ook wanneer anderen zich profileren over de rug van accountants, zoals het Register Belastingadviseurs (dat in een campagne als verschil tussen accountant en belastingadviseur verklaart dat de één achteruit en de ander vooruit kijkt), kan het niet zo zijn dat de NBA de schouders ophaalt.

Het thuisblijven van de niet-openbare accountants en de steun van veel mkb-accountants voor een andere voorzitter dan de voorspelbare big four-kandidaat leggen een breed levend ongenoegen bloot voor de aanhoudende fixatie van de NBA op het werk in de 'auditkolom'. Ook een mkb-accountant of een accountant in business heeft baat bij een goede reputatie van de collega's die grote ondernemingen controleren. Maar om als beroepsgroep te overleven, moet de NBA weer relevant worden voor iedereen. Anders kan de NBA voor toekomstige ALV's net zo goed een roulerende kantine van een big four-kantoor kiezen. Dan hoeven de collega's van de grote kantoren ook niet meer de bus naar Bussum te nemen.