Opinie 22 november 2018

Schaamte

'Despite all past efforts of regulators and governments, events such as Carillion's demise and recent poor results from reviews of audit quality have raised concerns over whether audits are delivering what is needed. Similar concerns have been raised in a number of other countries.'

Dat schrijft de Britse Competition & Markets Authority (CMA) in de summary van haar uitnodiging om te reageren op de vragen die zij stelt in haar onderzoek naar de Statutory audit market.

 De CMA heeft geen hoge pet op van accountants en ziet ook geen concrete oplossingen: "As a regulated sector with a history of problems, we are unlikely to find one complete solution. The issues identified above are multi-faceted; and the range of ideas we have heard to address them is similarly varied. Most measures generate unintended consequences, and any idea is likely to have both proponents and critics."

Dat klinkt niet erg hoopvol. Ik was dan ook benieuwd naar de reacties van de kantoren op de uitvraag naar oorzaken en oplossingen. Wat ik in die reacties lees zijn veel mooie woorden, technische verhalen, benadrukking van de enorme complexiteit van controles, bezweringen c.q. verkapte bedreigingen dat bepaalde oplossingen toch echt niet kunnen (splitsen van de big four) of juist nodig zijn (beperken van de marktmacht door de big four, in de ogen van de niet-big four). En uiteraard de bereidheid om volledig mee te werken en nog eens met de CMA in gesprek te gaan.

Interessant? Overtuigend? In mijn ogen toch vooral een herhaling van zetten. Rond de totstandkoming van de EU-richtlijn en verordening die de Europese accountantsmarkt reguleren is er door de kantoren heel wat gelobbyd in Brussel en de Europese hoofdsteden. Zo extreem hadden ze het nog nooit meegemaakt, zo heb ik mij laten vertellen door beleidsmakers. Ik weet dat ik met deze constatering geen recht doe aan al het goede wat ongetwijfeld ook in de reacties staat, maar ik denk toch dat de sector de kern mist.

De CMA schrijft harde woorden: een geschiedenis van problemen, inspanningen van regelgevers en overheden die niet het gewenste effect hebben gehad. Laat dat eens even op je inwerken. Zo wordt er blijkbaar over accountants gedacht. Dat is toch om je diep voor te schamen als sector. Je hebt een publieke taak, verdient daar goed geld mee en je stelt iedereen die op jouw oordeel vertrouwt en de maatschappij als geheel teleur. Dat is nogal wat.

Nu betreft het hier de Britse markt. Is het in Nederland anders? Hier heeft de sector al in 2014 de handschoen opgepakt en is gekomen met de '53  maatregelen'. Er is een veranderagenda geïntroduceerd. Er wordt samengewerkt en over diverse thema's zoals fraude, oorzakenanalyse en verdienmodellen nagedacht en gerapporteerd. Dat is goed, maar het is niet goed genoeg, zo bleek gisteren op de Accountantsdag. Zowel de minister van Financiën als de AFM vinden dat de veranderingen niet snel genoeg gaan en voeren de druk flink op, met de instelling van de onafhankelijke Commissie Toekomst Accountancysector.

Zijn de kantoren de regie hiermee volledig kwijt? Dat denk ik niet, maar dan moet er nu wel echt worden doorgepakt. Doorpakken betekent voor mij: niet sleutelen aan de huidige organisatievorm en verbeteren wat er al is, maar radicaal anders gaan denken en inrichten. Dat doe je niet primair om de AFM of de minister te plezieren, maar vooral ook om zelf klaar te zijn voor de toekomst.

De huidige organisatiewijze heeft zijn beste tijd gehad. Het past niet bij een steeds verdergaande digitalisering van de controle, niet bij de verwachtingen van medewerkers en niet bij die van de maatschappij. Dus ik zou zeggen: laten we niet het voorbeeld van de Britten volgen en gaan steggelen over de voor- en nadelen van allerlei ingrepen in de marktordening, maar de handschoen nu echt oppakken en vaart maken met de ontwikkeling van de accountantsorganisatie 3.0. Een accountantsorganisatie die inherent zo is ingericht dat kwaliteit en publiek belang worden gewaarborgd.

En wat zou het mooi zijn als Nederland gidsland zou kunnen zijn voor andere landen, in Europa en in de wereld. Want wereldwijde problemen vragen om wereldwijde oplossingen.