Opinie 16 oktober 2018

Samenstellen is niet controleren

Recent werd in een opinie op deze site de relatie tussen samenstellen en controleren aan de orde gesteld. Een onderwerp waar veel reacties op zijn gekomen.

Onderwerpen die daarbij aan de orde kwamen waren onder andere welke informatie wel en niet in het dossier moest, onbegrip van het maatschappelijk verkeer over de opdracht, het risico van verlies van objectiviteit bij de uitvoering en het laten van de verplichting om een samenstelopdracht uit te voeren.  

Onderwerpen die nog niet zo lang geleden ook aan de orde zijn geweest en waar uitgebreid over gediscussieerd is met belanghebbenden. Dat leidde toen tot de huidige Standaard 4410 en NBA-handreiking 1136. Hierin is beschreven wat van de accountant wordt verwacht in het kader van een samenstelopdracht.

Daarop wil ik hier niet nader ingaan. Wel wil ik mijn visie op het belang van de samenstelopdracht nog eens verwoorden. Daaruit wordt duidelijk dat samenstellen en controleren niet echt te vergelijken zijn.     

Maatschappelijk is er behoefte aan relevante en betrouwbare verantwoordingsinformatie. De wet vraagt dan ook aan ondernemers* om een administratie te voeren, waaruit op elk moment de bezittingen en schulden blijken. Daarnaast moeten, onder andere op grond van BW2 en/of van hun statuten, veel ondernemers een jaarrekening opstellen. Zij kunnen dat veelal niet zelf en vragen daar specialisten voor. Grote ondernemingen nemen die mensen vaak zelf in dienst. Heel veel accountants in business dragen zo bij aan relevante en betrouwbare verantwoordingsinformatie en aan de interne processen en inrichting van de organisatie die er voor zorgen dat de informatie die de basis vormt voor de jaarrekening betrouwbaar is.

Voor kleinere organisaties is het vaak niet verantwoord om die specialisten in dienst te nemen. En vaak ook niet realistisch om de interne organisatie zo in te richten dat de informatie controleerbaar betrouwbaar is. Dat is een gegeven en geen onwil van de organisatie!

Je moet dus ook niet van accountants willen verwachten dat ze in zo’n situatie gaan controleren.
Dat wil niet zeggen dat ze geen toegevoegde waarde voor de maatschappij en de ondernemer kunnen hebben. Ondernemers willen geen problemen met de bank, de belastingdienst of andere maatschappelijk belanghebbenden. De maatschappij heeft nog steeds behoefte aan betrouwbare informatie. De accountant kan de maatschappij en de ondernemer daarbij helpen. Soms door de administratie te voeren, al dan niet inclusief loonadministratie en btw-aangiftes en daarna de jaarrekening samen te stellen. In andere gevallen doet de ondernemer de administratie en zal de accountant alleen de jaarrekening samenstellen.

Wat de accountant daarbij toevoegt is zijn vakbekwaamheid en zorgvuldigheid, objectiviteit en zijn integriteit. Om een goede jaarrekening te kunnen samenstellen moet de accountant begrijpen wat de organisatie doet, zodat hij weet welke informatie de jaarrekening moet bevatten en welke regels hij moet toepassen. Dat vraagt om vakbekwaamheid en zorgvuldigheid.

Met voldoende kennis van de organisatie weet de accountant ook wat de belangen van anderen zijn. Zijn objectiviteit maakt dat hij deze belangen meeweegt bij het samenstellen van de jaarrekening. En de plicht om integer te handelen maakt dat de accountant zich niet laat misbruiken om onbetrouwbare informatie naar buiten te brengen.

Moet je dan niet controleren? Nee, zeker niet, de wet maakt niet voor niets onderscheid. Maar je maakt wel gebruik van een gezonde doses professionele scepsis. Het gaat dan om het antwoord op vragen als: is het logisch, snap ik het, is het passend? Als de accountant die vragen niet positief kan beantwoorden en de ondernemer het hem niet kan of wil uitleggen, dan geeft de accountant geen samenstelverklaring.       

Samenstellen geeft dus geen zekerheid in de betekenis van de NV COS. Maar samenstellen voorziet wel in een maatschappelijke behoefte en een behoefte van de ondernemer. Terecht hechten belanghebbenden dan ook waarde aan het werk van de samenstellende accountant.

Noot
* In dit artikel spreek ik over ondernemers, maar het kunnen ook anderen zijn die leiding geven aan een organisatie.