'Handel elke dag vanuit urgentie!'
Marco van der Vegte benadrukte recent de urgentie voor de sector om zichtbaar te maken welke inspanningen worden gepleegd om de kwaliteit te verbeteren en het vertrouwen te herstellen.
Hij stelde dat de beroepsgroep zelf schuldig is aan zijn imago, te veel naar binnen gekeerd is en onvoldoende openstaat voor kritiek. Het is 'vijf voor twaalf' waarschuwde hij bij zijn aanstelling als voorzitter van de NBA. Een gevoel van urgentie dus.
Bij het woord urgentie denk ik altijd direct aan John Kotter, dè professor in verandermanagement, en zijn prachtige fabel 'Onze ijsberg smelt' over succesvol veranderen in moeilijke omstandigheden. En ook aan zijn handige managementboek 'Go! Een gevoel van urgentie!'
De fabel vertelt het verhaal van een kolonie van 286 pinguïns die op een ijsberg wonen. Hun ijsberg is echter, onzichtbaar voor de bewoners er boven op, van binnenuit aan het smelten. Pinguin Fred ontdekt dit en begrijpt het gevaar en de dreiging voor het voortbestaan van de kolonie. Hij neemt Alice in vertrouwen, zij behoort tot de tien leiders van de pinguïngemeenschap. Zij ziet in dat dit een serieus probleem is.
Wanneer de rest van de leiders door hen worden geïnformeerd, gebeuren allerlei zeer menselijke dingen: paniek, ontkenning, onzinnige oplossingen, ruzies... Totdat ze er achter komen dat samenwerken, anders denken en anders gedragen, breken met oude tradities, hulp van buiten vragen, nieuwe methoden proberen, draagvlak scheppen, verantwoordelijkheid en betrokkenheid in alle lagen van de kolonie oproepen de enige goede manier is om de problemen duurzaam op te lossen.
De hoofdpersonen, de samenstelling van het leidende crisisteam dat aan de oplossingen gaat werken, de stappen die worden genomen, de problemen die ze onderweg moeten oplossen, zijn zo herkenbaar en grappig gebracht dat je het boekje in één adem uitleest. Bij een verander- of innovatieopdracht geef ik dit boekje vaak een aantal weken vooraf aan mijn cursisten (directie en management) cadeau. Als opwarmertje, zodat zij alvast echt gaan nadenken over wat we gaan doen en zich gaan afvragen: Zitten wij op een smeltende ijsberg? En zich ook gaan identificeren: Wie zijn de NeeNees, wie de Alices en de Freds in onze organisatie? En wie ben ik?
Smeltende ijsbergen zijn er overal en in verschillende gedaanten. Verouderde producten, diensten òf methoden. Dienstverlening die niet meer voldoet aan de gewenste kwaliteit, een businessmodel dat niet goed meer voegt met de eisen van de veranderende maatschappij, technologie die met successen en illusies de angst voor de toekomst voedt en de zekerheid van oude werkwijzen bedreigt.
Zelfgenoegzaamheid, zekerheid, angst en bezorgdheid zijn de natuurlijke vijanden van succesvol veranderen, predikt Kotter. Daarom is veranderen het moeilijkste wat er is voor de mens en voor organisaties. Hij legt, net als Marco van der Vegte, de nadruk op een gevoel van urgentie als noodzakelijke driver om veranderingen tot stand te brengen. Want daar begint het mee. "Wij zijn veel te zelfgenoegzaam en dat hebben we niet eens in de gaten", schrijft Kotter. De veranderexpert, Professor of Leadership aan Harvard (zijn bestseller 'Leading Change' wordt gezien als de bijbel van verandering), waarschuwt ook voor de valkuil van valse urgentie in combinatie met zelfgenoegzaamheid. Valse urgentie geeft wel veel activiteit, maar geen echte productiviteit. Dan zijn mensen naar binnen gericht, niet naar buiten. Zij missen daardoor wat cruciaal is voor het welslagen van echte verandering.
Het begint dus allemaal met echte urgentie, een leidend heldenteam, visies en strategieën voor cruciale kwesties, communicatie om nog meer urgentie op te roepen, eerst hart en dan hoofd aanspreken, empowerment door obstakels weg te nemen, zichtbare korte termijn successen behalen om de critici, de NeeNees, het zwijgen op te leggen en onschadelijk te maken. Tempo hoog houden en de nieuwe situatie bestendigen, veranderingen institutionaliseren in structuur, systemen en cultuur. De boeken van Kotter bieden het hele recept, met tips en trics, om succesvol te veranderen.
Je woorden klinken hoopvol, Marco! Het juiste begin ook, naar de wijsheid van John Kotter. Lukt het je ook om de zelfgenoegzaamheid onder de beroepsgenoten te doorgronden en de activiteiten vanuit valse urgentie, die niet tot gewenste effecten zullen leiden, op tijd te herkennen? De beroepsgroep te overtuigen van de bedreigende gevolgen van de smeltende ijsberg? Ben je bereid, als voorzitter van de NBA, tot het nodige empowerment, de obstakels en de NeeNees weg te nemen? Om de Freds en Alices, van binnen èn van buiten de accountancy, de ruimte te geven zodat zij je kunnen helpen in het creëren van een echt gevoel van urgentie? Zodat de accountant nu en in de toekomst relevant blijft voor ons maatschappelijk verkeer.