Opinie 20 september 2017

Het verdienmodel: Haarlemmerolie voor een stroef debat

Het nu ook hoog-politiek hoogoplopend gesprek over het verdienmodel wil maar niet opschieten. Dat komt omdat het onderwerp zo knap iedere keer weer voor ons uitgeschopt wordt. Uphill. En dus het onderliggende probleem, beroeps-suboptimalisatie (ik heb het nog nooit zo subtiel gezegd), ons iedere keer weer terug voor de voeten komt rollen. Daar is met de recente Dijsselbloem-Kamerleden uitwisseling van gedachten weer schoorvoetend wat beweging in gekomen.

Dankzij dit debat, en in het kielzog van mijn eigen, wat fellere reactie tijdens de verhoren van de Commissie De Wit over mogelijke hervormingen (nationalisatie als paardenmiddel, de coöperatie  mogelijk organisatiemodel ) ben ik zelf slow motion wel een stap verder gekomen. En dat door een stapje terug te nemen. Nu: inkomensmatiging partners, normering, plafonnering als primaire remedie tegen perverse prikkels. 

Dat betekent wel dat ik van mijn oude geloof ben gevallen. Of, beter, ik ben van agnost - decennialang niet over het hele verdienmodel nagedacht, wel in goede jaren/slechte jaren er mede van genoten - tot nieuwe religie gekomen. Mede onder invloed van de bij de Wereldbank ontdekte extra potentie van het beroep, met zijn schakelfunctie ook in de (inter)nationale architectuur. Dus door ook systemic risk mee te nemen in de praktijkuitvoering. 

Daarbij zijn de hervormingsstappen van de laatste twintig jaar best  aardig - 'nuttig friemelen in de marge' heb ik het ook wel wat onvriendelijker genoemd . Maar als we zo doorgaan eindigen we met een steeds groeiende berg regels, waarbij door de bomen het bos niet meer te zien is. We moeten eerst het slijk der aarde uitgraven, het geldmotief aan het fundament van ons beroepshandelen beter begrijpen en beheersen. Liefst voor de volgende grondverschuiving in de beroepsreputatie van 2008; en daarna en daarna... 

Mijn nieuwe religie is heel eenvoudig. Die verzet zich tegen dure over-engineering van de probleem(vast)stelling en mogelijke oplossingen. De wortels van een matigingspolitiek gaan al vele jaren terug. Toen we als maatschappij tot de redelijke conclusie kwamen, om meer dan fatsoensrakkerige redenen, dat producten waarvan de prijszetting marktgedreven is maar die bij disfunctioneren onevenredig grote maatschappelijke schade kunnen toebrengen (rookwaren, alcohol, brandstoffen) extra belast moesten worden. Of, om het in de inkomstensfeer te houden: gematigd maatschappelijk verantwoord inkomensbeleid voor maatschappelijke functies, wat ook de vermeende ‘marktwaarde’ is. Makkelijker kunnen we de beroepshervormingen niet maken.

Het beroep op dit punt tot uitzondering te verklaren, is voor mij nog steeds het grootste raadsel. 

Hagenpreek

Voila: voor hen die nog niet zo ver zijn, die zweren bij de zegeningen van de status quo in het huidige verdienmodel, hierna een 21ste eeuwse lange-afstands-hagenpreek met een dozijn+ van mijn huidige geloofsartikelen. Met bronvermelding. Als poging en voorwaarde de rechte paden die ieder van ons ziet, maar die vaak wel haaks op elkaar staan, in dit debat beter op elkaar aan te laten sluiten. 

1. 'Niets en niemand ontspringt het effect van de wet van de verminderde meeropbrengsten, van transparantie, onafhankelijkheid, kwaliteit, tot excessief inkomensstreven.' (Vrij naar een Anonieme Econoom) 
2. 'Alle gelovigen van alle kerken zijn deel van de oplossing, en deel van het probleem.' (Vrij naar deze Scribent)
3. 'Dat iets wetenschappelijk niet is bewezen betekent nog niet dat iedere wetenschapper die daar op wijst, het daarom zelf wel bij het rechte eind heeft.' (Vrij naar Jan Bouwens, 2050 AD)
4. 'Begint in den beginne, dat garandeert een beter einde: Achter iedere disfunctionele openbare accountant staat  een disfunctionele cfo.' (Vrij naar een Beroepsbeoefenaar).
5. 'Iedere serieuze poging tot het doorgronden van de ratio van onze professionele toegevoegde waarde vs onze verdiende beloning, levert uiteindelijk een schat aan 'waartoe zijn wij op aarde' inzichten op. En voert altijd tot dezelfde vervolgvraag: Wat wil je met je leven doen?' (Vrij naar de volgende Paus)
6. 'Beter één wakkere Petrus aan de Hemelpoort dan tien Petrussen die de andere kant op kijken.' (Vrij naar Handboek Poortwachters)
7. 'Als wij ons afvragen 'verdien ik dit?' vragen wij naar de onbekende weg die wij tot het einde af zullen lopen.' (Vrij naar de ANWB)
8. 'Als wij ons afvragen 'waarom verdient hij/zij dan nog meer?' weten wij dat we op de verkeerde weg zijn.' (Vrij naar Zeurpiet)
9. 'Als we de vraag of het onze een verdiende beloning is maar blijven negeren, maken we een goede kans niet op die beloning te hoeven zitten wachten tot we in de Hemel zijn.' (Vrij naar Code Vereniging Voorzitters Grote Accountantskantoren)
10. 'Iedere waarheid die te groot is om gezien te worden is kleiner dan je hem zien kunt.' (Vrij naar anonieme negentien eeuwse Nederlandse dichter met professioneel skepticisme syndroom)
11. 'Met een op het spek gebonden kat is het moeilijk muizen vangen.' (Vrij naar een Vrije Muis)
12. 'Als we een discussie beginnen met de woorden 'het gaat niet om de centen', dan kunt Gij er zeker van zijn dat het de centen zijn waar het precies om gaat.' (Vrij naar Henk Louwers, oud (eerste niet-openbare accountant) NIVRA-voorzitter)
13. 'Gij kunt deskundigheid gebruiken of misbruiken.'  (Vrij naar Encycliek 'het Vrije Beroep vrijverklaard')
14. 'Niet controlestandaarden, maar compliance is het probleem. Niet controledossiers, maar de ruimte tussen de oren vertelt het echte verhaal. Als accountants binnen het huidig verdienmodel de waarheid willen vinden kan de AFM beter tweehonderd hersenchirurgen inhuren.' (Vrij naar management letter van de Vereniging van Hersenchirurgen)
15. 'Gooi gerust af en toe het badwater weg, er zit niet altijd een kind in.' (Vrij naar Alexander Pola, over de verdienmodeldiscussie avant la lettre)

Ik zie iedere poging tot bekering van de bekeerling met belangstelling tegemoet.