De AFM heeft voor de derde achtereenvolgende keer een negatief oordeel geveld over de kwaliteit van de accountantscontroles van de grote accountantsorganisaties. Wat in de reacties hierop nogal bevreemdt, is dat een inmiddels nogal voor de hand liggende vraag nog steeds niet wordt opgeworpen: treft het hele bouwwerk dat in de laatste vijftien jaar rond de accountantscontrole is opgetrokken wel doel?
Dit bouwwerk wordt vooral gekenmerkt door steeds weer aanvullende regelgeving, die tot ieders teleurstelling een paar jaar later niet het gewenste effect gehad blijkt te hebben. Veel beters dan nog meer maatregelen uitvaardigen is tot op heden niet verzonnen. De sector is in een perpetuum mobile van regelgeving terechtgekomen, dat de indruk van een zekere vertwijfeling begint te wekken.
Ook nu is dit niet anders. Reeds vooruitlopend op de uitkomsten van het meest recente AFM-rapportkondigde de NBA alweer de volgende ‘veranderagenda’ aan, ook al zijn de accountantsorganisaties nog druk in de weer met de implementatie van de 53 maatregelen van de Werkgroep Toekomst Accountantsberoep. Ook deze veranderagenda biedt echter vooral meer van hetzelfde.
Het eerste speerpunt van de veranderagenda betreft een nadere duiding en operationalisering van het begrip kwaliteit. Hiertoe zal de NBA samen met de besturen van accountantsorganisaties een visie op kwaliteit ontwikkelen en acties ondernemen “op het gebied van bewustwording, inrichting, uitvoering en borging van kwalitatief hoogwaardige audits”. Dat is een prachtige volzin, maar is het niet zo dat reeds in talloze standaarden en verordeningen tot in detail is vastgelegd wat accountants hebben te doen en te laten bij hun controles? Als dat geen operationalisering is van kwaliteit! Moeten we niet gewoon concluderen dat het woud aan regels inmiddels zoveel bomen telt dat het bos aan het zicht onttrokken wordt en dat we het paard daardoor achter de wagen aantreffen?
De NBA kondigt in haar veranderagenda tevens aan dat zij een kwaliteitsgerichte cultuur bij accountantsorganisaties zal gaan faciliteren. De 53 maatregelen waren immers primair gericht op het veranderen van cultuur en gedrag. Blijkbaar is de NBA inmiddels tot de conclusie gekomen dat de 53 maatregelen niet voldoende zijn om zonder nadere ingrepen de beoogde cultuurverandering te realiseren. Maar ook hier geldt: slaan we met de nadruk op cultuurverandering de plank niet mis?
De achterliggende gedachte hierbij is dat kantoororganisaties te vatbaar zijn gebleken voor negatieve prikkels die aan de kwaliteit van accountantscontroles in de weg staan. Deze negatieve prikkels vloeien met name voort uit het verdienmodel van accountants. Accountantsorganisaties zijn commerciële bedrijven en omdat zij betaald worden door degenen die ze controleren, ontstaat er al snel spanning tussen het streven naar winstmaximalisatie en het leveren van hoogwaardige kwaliteit. Dat levert ongetwijfeld negatieve prikkels op, maar regulering van vatbaarheid daarvoor heeft weinig zin. Veel belangrijker dan de aanwezigheid van negatieve prikkels is namelijk de afwezigheid in het verdienmodel van positieve prikkels om het gewenste kwaliteitsniveau na te streven. Dat heeft met cultuur weinig te maken.
Positieve prikkels ontstaan wanneer de commerciële belangen van accountantsorganisaties komen te liggen bij het leveren van kwaliteit. Daar is nu geen sprake van. Bij het huidige verdienmodel wenst de klant in de eerste plaats een accountantsverklaring tegen de laagste prijs; kwaliteit speelt daarbij op zijn best een secundaire rol. Er bestaan reeds ideeën hoe dit anders kan (een verzekeringspolis als alternatief voor de accountantsverklaring bijvoorbeeld) en ongetwijfeld zijn er nog meer te bedenken.
Ik pleit voor een veranderagenda waarin dergelijke ideeën nader worden uitgewerkt. Zodat het zinloze perpetuum mobile van regelgeving tot stilstand kan komen en vertwijfeling plaats kan maken voor optimisme en vertrouwen.
Bij uw eerste reactie op deze site vragen wij om een bevestiging.
Er is een bevestigingsmail naar het door u opgegeven e-mailadres gestuurd.
Willem Gravesande
De uiteindelijke bron van het perpetuum mobile in de financiele sector zijn de Centrale Banken, zie bijvoorbeeld federalreserve.gov/newsevents/speech/files/brainard20170711a.pdf , 'policy rate' vs. 'balance sheet' adjustment.
Gegeven de voordelen van de 'policy rate' boven 'balance sheet' adjustment (zie het bovenstaande document, bijvoorbeeld de figuren in de appendix) zal dit perpetuum mobile niet stoppen.
Martijn de Kuiper
'Je hoort ze niet, want dat ligt niet in hun aard'.....
Waarmee ze dus totaal niets bijdragen aan de discussie en of een 'oplossing'. Sterker zelfs, ze zijn zelfs debet aan de problematiek want er is niet 'ingegrepen' door deze stille meerderheid. De mensen die er niets tegen hebben gedaan hebben net zo veel schuld als zij die er niets aan hebben gedaan.
Hoe graag deze groep zich wil afzetten van de duivelse oob accountant, de maatschappij ziet dat niet zo. Een RA is een RA. Kan je leuk vinden of niet, maar het is zo.
Of dit mijn mening is? Wie weet, maar zo kan je er ook tegenaan kijken....
Ik denk dat Jules zich heel goed realiseert dat zijn 'Mea Culpa' bij sommigen wat anders resoneert dan misschien gewenst. Maar ik heb nog liever dat dan het ontkennen van de problematiek door hen die (nu nog of ooit) de vruchten plukken van het systeem....
Martin Koelewijn
Zo zijn er volgens mij duizenden, die dagelijks binnen deze vijandige arena zo goed mogelijk hun werk proberen te doen, "zo veel mogelijk" in het publiek belang. Dat lijkt wel eens op de achtergrond te geraken. Je hoort ze niet, want dat ligt niet in hun aard.
Jan Weezenberg
@Martin Koelewijn 11 juli 2017 Geachte Heer Koelewijn, Enige tijd geleden was op deze website een bijdrage te lezen "Wil de echte accountant nu opstaan " Als ik Uw beschrijving lees denk ik : we hebben in ieder geval een uitstekend prototype in onze beroepsgroep . Chapeau !
Vriendelijke groet, Jan Weezenberg
Martin Koelewijn
@ Jan Weezenberg: CV's staan tegenwoordig op linkedin, ook die van mij. En ik vind het fijn dat je er naar vraagt. Maar in het kort: Ik run sinds 2000 een klein (12 medewerkers incl 3 partners) MKB-kantoor met vergunning, heb de NIVRA opleiding in 1992 afgerond, Nijenrode RC in 2000, Heb respectievelijk bij Deloitte (toen nog Nederlandse Accountants Maatschap) gewerkt, bij de belastingdienst als rijksaccountant, bij een grote Nederlandse multinational als intern accountant, hoofd administratie en als controller op MT-niveau. Mijn inkomen valt binnen de muis-normen. Ik geef geen les, ben geen hoogleraar, zit niet in commissies. Ik heb een overzichtelijk huis met een kleine hypotheek, dus ben privé niet afhankelijk van welke uitkomst van welke discussie ook. Ook niet van goodwill-discussies. Ik heb meerdere titels dus ook van deze discussie heb ik niets te vrezen. O ja, ik ben ook geen engel. Kortom, een "grijze muis". Maar volgens mij wel één zonder enig belang en dat geldt zeker niet voor vele deelnemers in dit systeem.
jules muis
@ Waarde Hr. Koelewijn,
ter afsluiting van deze bilaterale zomermijmeringen, Uw laatste zucht in dit E-gesprek indachtig : "Mensen zijn geen engelen. Ook dit keer weer niet. Helaas...... ".....
...complementeer ik graag deze uitspraak met de wat evenwichtiger bonus/malus waarneming van Blaise Pascal ('Pensees').
Een die ik destijds (1971) zeer ongebruikelijk, en ook wel wat brutaaltjes voor een beroep dat zich voorhield(t?) het buskruit van accountantscontrole te hebben uitgevonden, als motto op mijn geschreven slotexamen stuk heb meegenomen:
'De Mens is engel noch beest, en hij die engel wil wezen, zal het beest uithangen.'
Jan Weezenberg
@Martin Koelewijn 10 juli 2017 Geachte Heer Koelewijn, U schrijft: "Het blijft belangrijk vast te stellen bij ieder betoog, bij iedere opinie en bij iedere reactie, hoe de schrijver in het leven staat, heeft gestaan en welk belang hij lijkt te dienen." Jules Muis heeft op deze website een ruime toelichting gegeven bij zijn loopbaan Mijn CV staat al jaren op deze website. Afgezien van enkele opmerkingen in een artikel van juni 2015 zijn over U geen uitspraken (zoals door U aanbevolen) bekend. Maar dat kan natuurlijk op korte termijn worden aangepast. Daarna kan iedereen weer door dezelfde deur.. Vriendelijke groet, Jan Weezenberg
Martin Koelewijn
Dat is uiteindelijk de onderliggende kern van mijn vra(a)gen. Iedere keer weer. Het blijft belangrijk vast te stellen bij ieder betoog, bij iedere opinie en bij iedere reactie, hoe de schrijver in het leven staat, heeft gestaan en welk belang hij lijkt te dienen. Want hoe was het ook alweer? Mensen zijn geen engelen. Ook dit keer weer niet. Helaas......
jules muis
@Waarde Heer Koelewijn,
U kondigt slechte tijden aan voor hervormers, de groten en de kleinen ( ik reken mij tot de laatsten, sub-categorie ‘heel heel kleinen’): ‘Geen recht van spreken’.
U doet een serieuze poging tot debat, onder eigen naam, wat ik zeer apprecieer.
Maar stel je voor in wat voor wereld we zouden leven als Gorbachov uw idee had overgenomen?
Uw schot voor de boeg van iedere hervorminggezinde zal de meesten onder hen niet bekoren, noch imponeren. Het maakt het debat wel erg exclusief en ervaring-arm als we die gedachten over zouden nemen. What about : ‘met dieven vangt men dieven?’
Naast de inhoud maakt U ook een zaak over het hoe, de wijze waarop (mijn) gedachten geformuleerd worden. Ik zoek daarbij nooit naar het exotisch formuleren, het is de aard van het beestje. En het heeft me geweldig geholpen daar waar ik een verschil uit kon maken, dat ook te maken. Mijn beste afscheidscadeau’s bij zowel de Wereldbank als de Europese Commissie waren de ‘dictionaire’ “Muisspeak geheten, door mijn staff samengevat, waar ze nog steeds goed gebruik van maken. Het doorbrak de fnuikende ‘politeness conspiracy’ die we in grote multi-laterale organisaties zien; het punt waarop hoffelijkheid doel op zich wordt ten koste van de nodige waarheid. Het gaf heel af en toe ook aanleiding tot protesten, zoals van U hier. Maar was constructief rhytme verstorend voor het perpetuum mobile als door Rik Blijham hier zo pregnant beschreven. Alles heeft zijn prijs.
Uw gedachten dat de volgende hervormingronde kan gebeuren met marginale verandering - ‘in the box thinking’ - heb ik al lang verlaten. Dat wil niet zeggen dat ik het niet eerst en lang geprobeerd heb. Om dat uit te zoeken heeft U geen opleiding in archeologie nodig, U hoeft maar 10 jaar digitaal terug te graven.
De schuld en boete formule die U voorstelt om mijn recht op spreken terug te verdienen, spreekt mij niet aan.
Maar wil U op dat punt niet helemaal met lege handen laten: Mijn wake-up-call speech Accountantsdag 2004, in het kielzog van de voorafgaande ronde hoog nodige hervormingen begon ik met de opmerking : ‘Het beroep heeft haar recht op zelfregulering verloren, en het is mijn generatie geweest die daar mede schuldig aan is’ ; of woorden van gelijke strekking.
Het heeft voor u althans kennelijk niet zuiverend genoeg gewerkt. Tant pis.
Op een mooie zomerdag,
met collegiale groet,
Jules Muis
Richard Overweg
Beste Martin,
Wie zonder zonde is, werpe de eerste steen.
Groet, Richard Overweg
Martin Koelewijn
@julesmuis: veel woorden - maar ook prachtig proza - die ik ervaar als bevestiging van mijn beeld. Dank. Maar wel met de nodige nuances. Deze nuances horen ook bij u in uw opinies en reacties thuis. Het gaat hier tenslotte wel om privé-situaties, waar op bestaande verdienmodellen langjarige verplichtingen zijn aangegaan: studies (met schulden), goodwillfinanciering, hypotheken etc. Het simpel afdoen als "ondernemersrisico" of "liever kwijt dan rijk" past iemand van uw statuur niet. zeker niet als u inmiddels "de buit binnen hebt" of niet langer afhankelijk bent van het systeem. Het kan zijn dat dit systeem op de schop moet - wat volgens mij tot op heden niet wetenschappelijk onderbouwd is, maar daarmee ontken ik het niet - maar doe dat dan in een nuance van zorgvuldige overgangsregelingen. Daar horen we echter niets van. Sterker nog, voor degenen die nu willen vertrekken lijkt zelfs de straf van directe titelinlevering sans rancune geveld te worden. Met de nodige ongenuanceerde non-argumenten. Dus, heer Muis, wilt u uw beroepsgenoten in ieder geval helpen in deze verandering? Zie dat dan maar als compensatie van het feit dat ook u onderdeel van het systeem bent geweest en de vruchten heeft geplukt, waaronder uw huidige eminence-grise positie. Zo niet: Et tu, brutus! Quo vadis, domine?
jules muis
@Martin Koelewijn: je hoeft je op dit publieke platvorm gelukkig geen zorgen te maken of je met je opmerkingen, in dit geval je vraag, vrienden maakt of niet. Acountant.nl heeft meer dan een decennium bewezen als regel een thuisplaats te zijn waar volwasssenheid met volwassenheid beantwoord wordt. En je vraag, ‘et tu Brutus?’, past best in dat beeld.
Als het onverhoopt bedoeld is als een ‘gotcha’ vraag, dan nog is het weerwoord niet zo moeilijk: Ik geloof niet dat men zijn recht van nadenken/spreken/meningverandering verliest waar het gaat om zaken van publiek belang; ook wanneer men belangen heeft of heeft gehad bij de uitkomsten. Dat zou de hele firmanten familie, nu en in het verleden, buiten gesprek-spel zetten. En dat lijkt me nogal wat, zeker een verarming.
Dus ik wil best reageren op mijn persoonlijke ervaring, je kunt het gewoon zo afleiden uit mijn CV die wel ergens in cyberspace te vinden is: 44 jaar full time carierre, waarvan 30 jaar in dienst/salarisverband : ‘pro-rata-temporis- (on)schuldig’ dus? Nooit onder/overbetaald?
Wie zal het zeggen. Er is, in antwoord op een andere opmerking/suggestie hieronder gemaakt door @Gerd van “t Hul, nooit wetenschappelijk onderzoek naar gedaan. Parbleu!
Rest dus 14 jaar als partner, waarvan ongeveer de helft onder het getrapte puntenstelsel, een verkapt instant coffee goodwill stelsel. Dat je met het gevoel laat , als je er net inkomt tenminste, dat het neerkomt op zwaar onderbetaalde junior partners die zwaar overbetaalde senior partners subsidieren. Dat gevoel, onwetenschappelijk maar proefonderonvindelijk vastgesteld, slaat zonder veel moeite om naarmate je verder in het systeem groeid. Andere tijden andere mores. Makkelijker kunnen we het niet maken.
Met de Big 8, 7, 6, 5, 4 fusies met locale maatschappen, is dat in mijn tijd, tachtiger jaren, eerst omgesmeed in een natrekrechten systeem; een slow motion goodwill afreken systeem. We praten over 1987-1994. Om daarna, na mijn tijd in het openbare beroep, naar verluid op vele plekken bij de grote kantoren weer teruggdraaid te worden.
Maar was het inkomen toen al niet te hoog, te veel, ook niet kat op het spek? Mijn job was toen toch ook een publieke functie eerst? Dat is toch je vraag.
Deze Muis heeft zich daar toendertijd nauwelijks zorgen om gemaakt. Ik vond wel, dat heb je met parvenu’s, dat ik uiteindelijk Goddelijk betaald werd. En daar ook echt werk voor deed.
Dat heeft me, anno 1994, op 51 jarige leeftijd, er niet van weerhouden mijn maatschap op te zeggen. Niet omdat ik mijn maatschap iets te verwijten had, integendeel, ik heb er gouden mogelijkheden gehad, maar omdat ik na 25 jaar openbaar beroep dacht alle hoeken en gaten van het openbare beroep al wel eens gezien te hebben. En een herhaling van voorspelbare zetten, nog-eens- tien-jaar een goud betaalde staatsmannen rol niet ambieerde. Op zoek naar een nieuwe uitdaging zonder iets concreets in het verschiet te hebben.
Het vroeg-verlaten van een maatschap, het doorsnijden van de gouden banden, was minder eenvoudig dan dat lijkt. De maatschapsbepalingen hielden onder meer een tweejarige opzegtermijn in. Dus als je het doet moet je wel weten en accepteren voor langere tijd in een niemandsland te zitten. Soliciteren op jobs met een ingangsdatum van twee jaar later liggen niet voor het grijpen.
Ik zou je graag het verhaal willen aansmeren dat dit een daad van grote persoonlijke (over)moed is geweest, financiele zelfopoffering; vooral tegen de achtergrond van een groei in puntwaarde van ongeveer 300% in de dertien jaren die er op volgden ( we lezen 2008, het financiele crisis jaar). Maar die vlieger gaat niet op: ik had in 1994 geen idee waar de winstontwikkeling naar toe zou gaan, up or down. En landde onverwacht een gouden job bij de Wereldbank, later bij de Europese Commissie; werd in beide gevallen van buiten naar binnen geparachuteerd vanwege twee nare financiele schandalen bij deze instellingen, in perfecte volgorde, voor mij althans.
Extreme inkomensdoelstellingen als belemmering voor een optimaal functioneren van het openbare beroep kwam pas op mijn radar tegen en rond de financiele crisis tijd. Als je vier jaar doorbrengt als roepende in de woestijn dat geeft je tegelijk de mogelijkheid ook nog wel eens na te denken. En na een eerste kneejerk reactie toen de schoen viel - het grote woord ‘nationalisatie’ werd door mij na de crisis in de marge genoemd als extreme optie - kwamen er ook andere opties naar boven. Waarvan er een al levenslang wordt toegepast op bezigheden met een sterk publiek belang, zelfs bij bankiers: inkomensmatiging.
Dus hier zijn we nu, bijna tien jaar na de banken crisis die voor mij het absolute dieptepunt voor het openbare beroep betekende; ondanks alle excuses die het beroep valide aan kan voeren zoals disfunctionerende macro toezichthouders. Maar het niet (willen) zien dat een gecontroleerde haar eigen business model, haar eigen producten, niet begreep: lager kan je als reality checker niet vallen. De herhaalde vervolgschandalen sindsdien, nee we noemen geen namen, sommige systemic ( LIBOR, sjoemelware voor uitlaatgassen), zijn toch sterke tekenen dat we het nog steeds en steeds weer niet begrijpen.
Dus moeten we dieper gaan kijken dan respijt te zoeken in een aanvullende, verstikkende spaghetti van regels: naar wat er zich tussen de oren afspeelt.
De volgende stap is heel eenvoudig: het uitdiepen van de vraag over het business/verdienmodel, het grote taboe. Wordt wel herhaaldelijk genoemd, maar gemeden als de pest. Uitpraten van de veelgehoorde stelling dat ‘wij als openbare accountant’, als bijna enige in het publiek belangentheater, ongevoelig zijn voor geld, kent zo zijn eigen publiek en persoonlijk belang. Uitdieping heeft ook als groot voordeel dat we eens praten over het ondernemingsrisico van de openbare accountant, zelfveroorzaakt, en iets wat hem/haar van buiten kan overkomen. Inclusief het risico van het belonen van disfunctioneel gedrag.
Laat ik aftekenen met de woorden van een oud Intern Accountant en NIVRA voorzitter Louwers, we gaan terug naar rond 1970, uitgesproken op een ledenvergadering: ‘als we zeggen dat het niet om het geld gaat, kun je er van op aan dat dat precies is waar het om gaat’. Of woorden van gelijke strekking.
Rest het korte antwoord op je vraag: jawel, ik heb ook van ‘het systeem’ genoten, en pluk er nog de vruchten van. Dat wil niet zeggen dat we daarom niet naar de boom moeten kijken als daar herhaalde reden voor is; terwille van een duurzame en geloofwaardige toekomst om het wat dik te zeggen.
Martin koelewijn
Ik weet dat ik er geen vrienden mee maak. Maar heer Muis, was u destijds niet het schoolvoorbeeld van het huidige - door u inmiddels zo verfoeide - verdienmodel? Of behoeft mijn visie bijstelling? Graag zelfs.
Richard Overweg
Beste Rik, ik ben het er van harte mee eens.
En heer Muis: zonder gebalde vuist ;-)
Goed weekeinde gewenst,
Wim Nusselder
Hoi Rik, Het verdienmodel is denk ik niet helemaal het enige wicked problem van de accountancy, maar verder grotendeels eens, zoals je vast wel vermoedde. Een fraaie schets van de risico-regelreflex in accounantsland!
Ook ik heb mijn twijfels bij de nadruk op cultuur en gedrag. Dat is (te) vaak een verdedigingslinie tegen het moeten doorvoeren van (echte) structurele veranderingen. Naast het verdienmodel nog wel een paar meer, denk ik dus.
Ik zou niet zo gauw schrijven dat de noodzaak van positieve prikkels in het verdienmodel om het gewenste kwaliteitsniveau na te streven ‘weinig met cultuur te maken heeft’. ALLES wat je wilt verbeteren heeft met cultuur (gedragspatronen) en dus gedrag te maken, want dat WAT je wilt verbeteren bestaat uit gedrag. Beter je werk doen als accountant. In dat goede of minder goede gedrag, in die ‘gedragskwaliteit’, kun je structurelere (permanentere) en iets minder structurele/permanente (culturele) patronen onderscheiden. Naast ad hoc gedrag waarin gen noemenswaardige patronen te ontdekken vallen. Je kunt prachtig filosoferen of structuur cultuur volgt (‘uitkristalliseert’) dan wel cultuur structuur (’inkadert’), maar dat het samenhangt lijkt me evident. Het verdienmodel heeft ALLES met cultuur te maken!
Jan Weezenberg
@Gerd van 't Hul 7 juli 2017 Geachte Heer van 't Hul, Mooi en zeer leerzaam doordenkertje ! Helaas niet geschikt voor hen die vrijwel nooit denken maar wel aan de slag gaan. In die kringen wordt het nog wel eens een slag in de lucht...........
Vriendelijke groet, Jan Weezenberg
Gerd van 't Hul
Helaas is er nog steeds geen enkel (wetenschappelijk) bewijs dat het verdienmodel van accountants bijdraagt aan een lagere kwaliteit van accountantscontrole.
Jules Muis
Bingo, Voor wie 2x het salaris van de Premier, een bestuurder van de Centrale Bank, een ziekenhuisdirecteur, niet goed genoeg is, ondanks een defacto verplichte controle monopolie, is niet goed genoeg voor een publieke functie. Beter kwijt dan rijk.
Mag gerust in termen van ook ondernemingsrisico doorgerekend worden.
Voor de hardnekkige verdedigers van het huidige systeem: 'iedere waarheid die te groot is om gezien te worden, is waarschijnlijk kleiner dan je 'm zien kan' ( anonieme dichter)
Reageren op een artikel kan tot drie maanden na plaatsing. Reageren op dit artikel is daarom niet meer mogelijk.
Aanmelden nieuwsbrief
Ontvang elke werkdag (maandag t/m vrijdag) de laatste nieuwsberichten, opinies en artikelen in uw mailbox.
