Voordat ik een fout maak
'Voordat ik een fout maak, maak ik die fout niet' is een bekende uitspraak van Johan Cruijff. Wat moet het leven mooi zijn als je geniaal bent. Je maakt gewoon geen fouten en iedereen is tevreden. En als je toch een fout dreigt te maken, dan constateer je dat zelf tijdig en maak je hem dus niet.
Maar we kunnen nu eenmaal niet allemaal zo geniaal zijn. Ik ben inmiddels een jaar of twaalf werkzaam in het onderwijs. In al die jaren heb ik goede en soms heel goede studenten voorbij zien komen. Een enkele keer heb ik een student zelfs een tien mogen geven voor het examen externe verslaggeving. Maar dat is een hoge uitzondering. Want hoewel voormalig premier Balkenende destijds de zesjescultuur verfoeide, is de realiteit dat een groot deel met een ‘voldoende’ genoegen neemt en dat iets minder dan de helft van de studenten een tweede of derde poging nodig heeft om het examen te halen. Voor andere kernvakken is dat niet anders.
Kortom: studenten sec toelaten tot het accountantsberoep als ze hebben bewezen geen fouten te maken is een utopie. Fouten maken is onlosmakelijk verbonden met het leerproces. Dat geldt voor het leven en dus ook voor gewone stervelingen zoals u en ik. Accountants zijn niet onfeilbaar.
Gelukkig zijn kantoren via interne cursussen, coaching, technische hulpmiddelen en interne controles in veel gevallen in staat om het maken van fouten te voorkomen of te herstellen en accountants een steile leercurve te laten doorlopen. Maar ook als je ervaren bent, blijf je fouten maken. Net zoals de beste voetballer een penalty kan missen en de beste scheidsrechter een verkeerde beslissing kan nemen.
Toch is het nuttig om de logica van Cruijff eens los te laten op ons beroep: hoe kun je als accountant nu zorgen dat je, voordat je de fout maakt, hem niet maakt? Mijn ervaring is dat twee zaken daar sterk aan kunnen bijdragen:
1. Challenge jezelf
Accountants hebben te maken met een grote hoeveelheid regelgeving, zoals controlestandaarden en verslaggevingsregels. Het is onmogelijk om al die regelgeving uit het hoofd te kennen. Natuurlijk moet je voldoende parate kennis hebben om het grootste deel van je werk uit te voeren, maar daarop kun je niet blindvaren. Toets daarom regelmatig keuzes aan de relevante standaarden voordat je definitief concludeert. Oftewel, open het boek.
2. Laat je challengen
Accountants zijn in veel gevallen generalist en moeten van veel zaken verstand hebben: controle, verslaggeving, interne beheersing, diverse wet- en regelgeving, communicatie, planning, projectmanagement, etc etc. Het schaap met de vijf poten. Dat betekent inherent dat je niet op al deze gebieden specialist kunt zijn, met als risico dat je soms iets mist. Als er dan op een later moment een review wordt gedaan op het controledossier door iemand die specialist is op een specifiek gebied, zou het zomaar kunnen dat die specialist concludeert dat het op de door hem of haar bekeken onderdelen beter had gemoeten. Net zoals een specialist in het ziekenhuis in bepaalde gevallen tot een ander oordeel zal komen dan de huisarts. Zorg er daarom voor dat je je ook laat challengen door anderen, nadat je eerst zelf je standpunt hebt bepaald op basis van gedegen onderzoek. Dat challengen kan bijvoorbeeld gebeuren via een OKB, consultatie op specifieke onderwerpen bij een specialist, of overleg met een collega.
Hiermee kunnen veel fouten worden voorkomen. De crux is wel dat je in staat bent om de juiste inschatting te maken wanneer je zaken moet nazoeken of laten challengen en wanneer je wél kunt vertrouwen op je parate kennis en ervaring. Ervaring en oordeelsvorming blijven uiteindelijk dus toch cruciale elementen in de uitvoering van ons beroep. Want “je gaat het pas zien als je het doorhebt.”