Saskia Stuiveling: een persoonlijk saluut
Het plotseling overlijden van Saskia Stuiveling heeft me diep geraakt. Het accountantsberoep kent haar al decennia, door haar innovatieve werk binnen en vanuit de Algemene Rekenkamer. Een persoonlijk saluut.
Saskia was een goede en recht-toe-recht-aan 'vrind' van het accountantsberoep. Ze deelde menig maal het publieke podium dat de Accountantsdag bood om daar, vrij en blij en vaak klip en klaar, haar mening te ventileren. Zo leerde ik Saskia meer specifiek kennen. Eerst vanuit de ooghoeken zoals iedereen, later - als voorzitter NIVRA in 1991 - vanuit de regelmatige contacten die door het Instituut qualitate qua met de Nederlandse Rekenkamer werden gehouden.
1991 was een tumultueus jaar, waarin het NIVRA samen met de NOvAA een fnuikend conceptwetsvoorstel Accountantsberoep moesten omvormen tot een Kamerbreed gesteunde unieke initiatiefwet. Saskia's informele, nuchtere beschouwing van de taaie zaak bracht vooral licht en vaak ook lucht in die strijd. Gespijsd met relativeringsvermogen en haar doe-maar-gewoon spreektaal kwam die beschouwing nog beter tot zijn recht op een Haags terras met een biertje. Haar gevoel voor humor voorkwam dat we onszelf al te serieus namen. Dat zette blijvend de toon tussen ons, vooral van wederzijds vertrouwen en geen woord te veel, om beroepsstructurele problemen te analyseren. Waarna, ieder voor zich, de knoop zelf door mocht hakken.
Je loopt als 'buiten-Nederlander' het gevaar gauw contact te verliezen met de thuisbasis. Om dat gevaar in te dammen heb je je vaste luister- en uitwisselingsposten op locaties die belangrijk voor je zijn. En omgekeerd, anders werkt het niet. Nederland heeft als uitkijkpost naar binnen en naar buiten veel te bieden. Omgekeerd moet het ook werken.
Geen betere gesprekspartner dan Saskia. Onze contacten, eerst vooral in mijn rol bij de Wereldbank, later de Europese Commissie, de International Criminal Court en de ESM gingen, jawel, over zware beroepszaken; structurele en anekdotische. Gauw lichter gemaakt en van nuchter commentaar voorzien door Saskia’s onpretentieuze laser mind, zienswijze en aanpak van zaken. Vertrouwelijkheid was verzekerd, zonder dat de vertrouwens- en confidentialiteitsvraag zelf ook maar hoefde te worden gememoreerd.
Alhoewel uithuilen niet mijn sterkste kant is, had mijn job bij de Wereldbank en later die bij de Europese Commissie zo zijn uitdagingen die af en een toe om een luisterend oor vroegen. Daar zijn er niet veel van. Saskia maakte daar altijd tijd voor. En als het probleem niet op te lossen was, was ze daar ook ongegeneerd eerlijk over.
Een aspect daarvan was echter aan mij ontsnapt, maar werd me duidelijk toen ik een interview met haar las in Intermediair in 2011. Daar legde ze op tafel dat persoonlijke 'bescheidenheid' in haar verleden haar tien jaar achter had gezet. Dat bracht bij me boven dat ze me in 1998 - ik had nog twee jaar te gaan bij de Wereldbank - uitnodigde en vertelde dat de Algemene Rekenkamer een voorzitterswisseling voorzag. En dat ik de juiste man zou zijn om op die job te solliciteren. Ze kwam zelf, dacht ze, uit de verkeerde (PvdA) bloedgroep - en andere argumenten.
Waarschijnlijk de eerste en laatste keer dat ze me verbaasde: Ik was volkomen ongeschikt voor die baan, had geen politieke thuishaven, verafschuwde de protocollaire aspecten van de functie, werkte in een veranderingsproces te veel met bazooka's en zou waarschijnlijk met mijn zachte 'g' reeds worden gestopt aan de Haagse grens. De beste kandidaat vond ik - en zei ik - zat gewoon tegenover me.
Het is allemaal goed gekomen; vraag me niet hoe. Wat een kanjer van een president hebben we aan Saskia Stuiveling gehad. Geïnspireerde vernieuwingsdrang, met beide benen op de grond. Ze heeft veel nieuwe ideeën geëxporteerd naar de EU (waar diezelfde ideeën niet altijd even goed vielen in de pluche kamers van meer traditionele Rekenkamers) en naar Luxemburg, bij de Europese Rekenkamer.
Het EU-trendrapport, haar geesteskind, gaf betere informatie dan ik vaak van mijn eigen Commissie ontving. Onder haar leiding pionierde de Algemene Rekenkamer ook met het afgeven van de 'nationale verklaring', met haar bijtende externe en interne verantwoordingsaspecten en zelfzuiverende werking. Ook nam de Rekenkamer een no-nonsense baten/lasten positie, tegen de Haagse Minister van Financiën en parlementaire mores en stroom in.
Saskia's werk is onomkeerbaar en zal nog lange tijd doorwerken. Onze herinnering aan haar als persoon, mensch, levensgenieter en top professional zal beklijven. Mijn diep medeleven gaat naar haar echtgenoot, kinderen, familie en vrienden die allemaal het voorrecht hebben gehad Saskia van veel dichterbij mee te hebben mogen maken.
Maar in Washington DC hebben ze ook lange geheugens. Niet zo moeilijk, als het gaat over Saskia Stuiveling.