Accountant
NBA-platform voor accountants en financials
Overig
Magazine Podcast Dossiers Nieuwsbrief Contact
Home > Opinie > 2017 > 5 > Accountantswerk blijft mensenwerk
Opinie

Accountantswerk blijft mensenwerk

Leestijd van ongeveer 4 minuten 7 reacties

Dat de voortgaande technologisering grote invloed heeft op het werk van de accountant van de toekomst is helder. Maar accountantswerk blijft mensenwerk. Dat vraagt aandacht voor die menselijke kant.

In het accountantsberoep zien we prestaties van hoog niveau waarop we trots mogen zijn. Tegelijk moeten we ons realiseren dat imperfecties met enige regelmaat het beroep zullen overschaduwen. Dat is inherent aan het menselijk bestaan. Het is dus belangrijk dat we de accountant als mens blijven ondersteunen, zodat hij met passie zijn mooie en verantwoordelijke beroep vorm kan geven.

Technologie slaat de klok in de discussies over de toekomst van het accountantsberoep. Het ene na het andere vergezicht wordt voorgeschoteld. Continious auditing en monitoring, blockchain, artifical intelligence, robotisering: ze hebben volgens velen grote impact op het accountantsberoep en ik denk dat dit ook zo is. Maar dat zal vooral gaan over de manier waarop wij ons werk doen.

Wat ik ook zie in veel discussies over de toekomst van het accountantsberoep, is dat er een zekere euforie heerst over die voortgaande technologisering. Laat de computer, het algoritme en de smart-contracts maar hun werk doen, zo is de gedachte. Dan komen alle fouten en onregelmatigheden als vanzelf boven tafel. Het enige wat de accountant dan nog hoeft te doen is de vinger op de zere plek leggen. Door de techniek zal hij nooit meer een fout of een signaal van fraude missen. Zijn dossiers zijn altijd op orde en toezichthouders schrijven alleen maar lovende rapporten over het accountantsberoep.

Natuurlijk, ik overdrijf. Maar in de discussies wordt de voortgaande technologisering wel als de oplossing voor vele, zo niet alle, problemen gezien waarmee het accountantsberoep te maken heeft.

Maar ook de kwaliteiten die men de persoon van de accountant toedicht zijn volmaakt. De accountant van de toekomst heeft het perfecte DNA om alle uitdagingen waar hij mee te maken krijgt in te vullen. Velen zijn ervan overtuigd dat ze over een fantastisch IQ, EQ, HQ, SQ, PQ en SoCq beschikken. Een moment van zwakte is voor de accountant van de toekomst een vreemde gewaarwording.

Ik vrees dat het accountantsberoep met een harde landing wordt geconfronteerd, als we ervan uitgaan dat we in staat zijn om een perfect en volmaakt beroep te realiseren. We houden simpelweg te weinig rekening met het menselijk tekort.

Want dat menselijk tekort zal ook een groot stempel blijven drukken op het accountantsberoep. Of je het nu leuk vindt of niet. Ook toekomstige accountants zijn vaders en moeders die wel eens een slechte nacht hebben en daardoor de volgende dag wat minder scherp zijn. Het zijn mensen die verheven doelen nastreven, maar merken dat het werk hen soms ook bij de handen afbreekt. En iedereen loopt de kans om een signaal van fraude te missen, omdat hij of zij even wordt afgeleid.

Accountants blijven werkzaam in een maatschappij waarin ieder bedrijf zijn eigen rafelranden heeft. Dat blijft vragen om professional judgment. Het hebben van inzicht en ervaring is cruciaal om als accountant een goed oordeel te kunnen vellen. Het juiste advies te kunnen geven. Natuurlijk helpt de techniek een handje, maar het is en blijft gereedschap.

Om die reden vind ik het ook jammer dat we in de dialoog over de toekomst van het accountantsberoep niet meer aandacht hebben voor de menselijke kant van het accountantsberoep. Want ook op dat terrein van gedrag, moraal en ethiek zijn er veel ontwikkelingen, die de accountant verder helpen om zijn inzicht en handelingsrepertoire te vergroten. Dat vergroot zijn slagkracht en versterkt zijn oordeelsvorming.

Ik ben er niet gerust op. De assistent-accountants van vandaag de dag zitten in kamers te turen naar schermen. Waarbij ze door grote hoeveelheden data heen scrollen, op zoek naar verbanden en onregelmatigheden. Ze werken mee aan een dichtgevinkt dossier waar de toezichthouder, de toetser en de belastingdienst tevreden over zijn. Een hoog IQ zal het wel opleveren, op alle andere Q's wordt nauwelijks een beroep gedaan. Maar wie een bedrijf wil leren kennen moet er op uitgaan, die moet de mensen in het bedrijf spreken. Op zoek gaan naar de verhalen. Want niet de cijfers maar de verhalen vertellen wat er echt speelt in een bedrijf. Hoe kan je een bedrijf echt doorgronden als je er nauwelijks een mens spreekt? Hoe kan je een ondernemer adviseren, als je niet weet wat hem daadwerkelijk drijft? Techniek vertelt geen verhalen, houdt geen rekening met het menselijk tekort. Dat blijkt keer op keer.

Wat we nodig hebben is een discussie over de ziel, de passie van de mens die accountant is. Waarom komt hij iedere morgen zijn bed uit? Wat drijft hem? Wat zijn zijn verlangens? Waar droomt hij van? Wat wil hij bereiken? Waar gelooft hij in? Maar ook: wat zijn zijn zorgen? Waardoor wordt hij ontmoedigd? Wat biedt hoop?

Juist door deze vragen te stellen brengen we vuur in het debat. De accountant als mens, die een verantwoordelijk en mooi beroep uitoefent, komt centraal te staan. Met de impact die ict op het accountantsberoep heeft komt het dan ook wel goed.

Wat vindt u van deze opinie?

Reageer Spelregels debat

Jan Wietsma is directielid bij MKB-kredietcoach. Hij is als adviseur betrokken bij vraagstukken van accountantskantoren op het terrein van visieontwikkeling en strategievorming, onder meer via Full Finance. Tot medio juni 2021 was hij bestuurslid van de NBA.

Gerelateerd

7 reacties

Arnout van Kempen

Beste Esther,

ik zie dezelfde denkfout met enige regelmaat gemaakt worden, dus het was niet specifiek op jou gericht. Maar ja, je maakt dezelfde fout :)

Ook in de VGC stond dezelfde bepaling:

VGC A-100.4.e: De registeraccountant houdt zich aan de voor hem relevante wet- en regelgeving en onthoudt zich van handelen dat het accountantsberoep in diskrediet brengt.

Kortom, hetzelfde veegartikel zou je kunnen zeggen. Persoonlijk zou ik liever zeggen dat dezelfde absolute norm voor accountants onder de GBR, de VGC en de VGBA hetzelfde is gebleven: doe/laat niet wat het beroep in diskrediet brengt. Dat was de norm, en ik mag hopen dat dat de norm blijft.

Overigens, de VGC beschouw ik persoonlijk als de eerste niet bepaald erg geslaagde poging de GBR te vervangen door een wat zuiverder code. Pas bij de VGBA is dat vrij goed gelukt, de VGC was niet bepaald een bondig en goed leesbaar stuk regelgeving.

Dus dat niet iedereen de eer van de stand direct heeft terug gevonden in de VGC snap ik prima. Maar dat had dan beter uitgelegd moeten worden. Want het stond er dus wel degelijk.

esther van grunsven

@Arnout van Kempen
Beste Arnout, wist niet of je vraag aan mij was gericht, maar ik doelde iig op
op de VGC 2007 waarin professioneel gedrag Art. A-150 VGC, voorheen GBR art. 5. als een soort "veegartikel" werd beschouwd. Later in de VGBA (meer aansluiting bij de Wab) staat ie er weer, al zijn het andere bewoordingen. Mogelijk zie ik het fout, maar heb het zo destijds begrepen.

Goede groet!
Esther

Martin Koelewijn

Ik was degene die tijdens de laatste NBA-bijeenkomst aangaf dat de door Jan geschetste persoon (IQ, EQ etc) of eerder beschreven wereldredder niet bestaat. De dromers die dat ontkennen verzoek ik dit concreet te maken door selectie bij de poort. En als wij deze "supermens" nu ook nog eens een inkomensplafond opleggen (zoals Jules Muis betoogt), titelrecht onthouden en tuchtrechtelijk stevig in de tang nemen, ben ik bang dat de instroom (verder) marginaliseert en de uitstroom optimaliseert. Dan zullen we zien wat deze principes echt waard zijn. Wie het weet, mag het zeggen.

Arnout van Kempen

Het begrip "eer van de stand" (artikel 5 GBR/GBAA) is niet verloren gegaan, maar in iets modernere woorden geherformuleerd. Het staat gewoon nog in de VGBA (kortom, met exact dezelfde status als de oude GBR/GBAA).

GBR artikel 5: De registeraccountant onthoudt zich van al hetgeen schadelijk is voor de eer van de stand der registeraccountants. (GBAA identiek, maar dan met AA ipv RA)

VGBA artikel 4: De accountant onthoudt zich van elk handelen of nalaten waarvan hij weet of behoort te weten dat dit het accountantsberoep in diskrediet brengt of kan brengen.

Leg nu eens uit waar het idee vandaan komt dat "eer van de stand" is verdwenen als fundamentele regel voor accountants?

Toine Goossens

Beste Jan,
Geweldig. Beschouw die negatieve beoordelingen als een bevestiging van je gelijk.

esther van grunsven

Mensenwerk heeft altijd centraal gestaan binnen de accountancy. De hele vertrouwensleer is hierop gebaseerd. Met de vertrouwensleer en later het axiomatisch voorbehoud, hebben we gesteld dat we fouten accepteren, echter tot aan een bepaalde grens. Dit is nu eenmaal de broek die we als beroepsgroep hebben aangetrokken.

Nu op dit moment zijn door de technologische ontwikkelingen mogelijkheden die kunnen leiden tot een slimmere controle aanpak. En noem dit innovatie van het vak. Door gebruik te maken van de technologische ontwikkelingen blijft de accountant degene die aan de voorkant van de controle kritisch moet blijven nadenken, de risk manager in optima forma en aan de achterkant indien het gaat om de z.g.n. nagekomen journaalposten. De accountant zal zich vervolgens afvragen of de data van voldoende kwaliteit zijn ofwel zich lenen voor data analyse en zo ja is het aan de accountant om de resultaten van data analyse op waarde te kunnen schatten en hieruit de juiste conclusies te trekken. Als laatste het verhaal van jaarverslaggeving met alle ontwikkelingen van dien kunnen doorgronden.

Bij de intrede van het eerste ERP pakket werd de discussie reeds gevoerd in hoeverre de werkzaamheden van de controlerend accountant aan veranderingen onderhevig zouden zijn. Nu hebben we eigenlijk weer dezelfde discussie.

Als we terug gaan naar die menselijke maat het volgende:

Besluiten in de afgelopen 20 jaar aangaande het beroep zijn mogelijk niet de juiste geweest. Door onder andere de vercommercialisering, het economische kwam de intrede in 1996-1997 van de analytical review in het ergste geval zonder extra gedegen gegevensgericht werk.
Werd vervolgens de administratief accountant certificerend Werd een controle van drie weken van 50 uur plus teruggebracht naar een controle van een week in 40 uur.
Is er een zwevende generatie opgeleid die kundig is in het afwerken van allerlei checklists, maar de finesse van het vak niet meer optimaal beheersen.
Heeft de intrede de WTA/BTA voor een paradigmashift gezorgd, immers van individuele verantwoordelijkheid naar meer de verantwoordelijkheid van het kantoor zelf leggen. Hebben we nu de VGBA en de VIO. Is er een beroepsorganisatie in plaats van twee gekomen.

Zijn we alle ophef binnen de beroepsgroep vergeten toen de AA certifiërend werd, de zorg van de onbekwame en de WTA en vervolgens de VGC werd ingevoerd enzovoorts toen het begrip eer van de stand verloren is gegaan (waarvan ik helaas onlangs op deze site las dat dit een begrip is uit oude doos)? Waarom is er bijvoorbeeld destijds niet naar deze ophef geluisterd? En wat is de reden dat de AFM er zo driftig op los schrijft?
Indien ik kijk naar de huidige generatie herken ik geheel niet dat “accountants zichzelf overschatten”, dat de menselijke maat is verdwenen integendeel, maar eerder aan een veel belangrijker feit. Het zicht op de zo belangrijke maatschappelijke functie, de normatieve leer, de vertrouwensleer, is verloren gegaan. Daar zit volgens mij ook die menselijke maat.
En afsluitend:
Stellen we nu voorzichtig dat het terugwinnen van “vertrouwen” een moeizame zaak lijkt te zijn. Stellen we nu dat de NBA moet worden gehalveerd. Stellen we nu dat er een basisaccountant moet zijn met specialisaties. Stellen we nu dat we onszelf overschatten. Stellen we nu dat de accountancy mensenwerk is en de menselijke maat terug moet komen. Stellen we nu dat het beroep nog steeds niet is volgroeid? Waar heb ik dit nu allemaal eerder gelezen…………………..
Er staat mijn inziens slechts een ding centraal: De maatschappelijke rol van de accountant en de daaraan gekoppelde de inhoudelijke kwaliteit van het werk.

Pieter de Kok

Nu sta ik midden in dit debat, maar ook in de praktijk, en zie ik in de hightech praktijk juist deze zorg niet. De data uitkomsten zijn de verbindingselementen tussen team en client. Het verhaal achter de cijfers, story of the audit. De efficiency die creert juist ruimte om beter met clientteam in dialoog te gaan, samen ontdekken. Laten we niet een probleem creeren wat er niet is.

Reageren op een artikel kan tot drie maanden na plaatsing. Reageren op dit artikel is daarom niet meer mogelijk.

Aanmelden nieuwsbrief

Ontvang elke werkdag (maandag t/m vrijdag) de laatste nieuwsberichten, opinies en artikelen in uw mailbox.

Bent u NBA-lid? Dan kunt u zich ook aanmelden via uw ledenprofiel op MijnNBA.nl.

Relevantie Datum