Opinie 12 mei 2017

Accountantswerk blijft mensenwerk

Dat de voortgaande technologisering grote invloed heeft op het werk van de accountant van de toekomst is helder. Maar accountantswerk blijft mensenwerk. Dat vraagt aandacht voor die menselijke kant.

In het accountantsberoep zien we prestaties van hoog niveau waarop we trots mogen zijn. Tegelijk moeten we ons realiseren dat imperfecties met enige regelmaat het beroep zullen overschaduwen. Dat is inherent aan het menselijk bestaan. Het is dus belangrijk dat we de accountant als mens blijven ondersteunen, zodat hij met passie zijn mooie en verantwoordelijke beroep vorm kan geven.

Technologie slaat de klok in de discussies over de toekomst van het accountantsberoep. Het ene na het andere vergezicht wordt voorgeschoteld. Continious auditing en monitoring, blockchain, artifical intelligence, robotisering: ze hebben volgens velen grote impact op het accountantsberoep en ik denk dat dit ook zo is. Maar dat zal vooral gaan over de manier waarop wij ons werk doen.

Wat ik ook zie in veel discussies over de toekomst van het accountantsberoep, is dat er een zekere euforie heerst over die voortgaande technologisering. Laat de computer, het algoritme en de smart-contracts maar hun werk doen, zo is de gedachte. Dan komen alle fouten en onregelmatigheden als vanzelf boven tafel. Het enige wat de accountant dan nog hoeft te doen is de vinger op de zere plek leggen. Door de techniek zal hij nooit meer een fout of een signaal van fraude missen. Zijn dossiers zijn altijd op orde en toezichthouders schrijven alleen maar lovende rapporten over het accountantsberoep.

Natuurlijk, ik overdrijf. Maar in de discussies wordt de voortgaande technologisering wel als de oplossing voor vele, zo niet alle, problemen gezien waarmee het accountantsberoep te maken heeft.

Maar ook de kwaliteiten die men de persoon van de accountant toedicht zijn volmaakt. De accountant van de toekomst heeft het perfecte DNA om alle uitdagingen waar hij mee te maken krijgt in te vullen. Velen zijn ervan overtuigd dat ze over een fantastisch IQ, EQ, HQ, SQ, PQ en SoCq beschikken. Een moment van zwakte is voor de accountant van de toekomst een vreemde gewaarwording.

Ik vrees dat het accountantsberoep met een harde landing wordt geconfronteerd, als we ervan uitgaan dat we in staat zijn om een perfect en volmaakt beroep te realiseren. We houden simpelweg te weinig rekening met het menselijk tekort.

Want dat menselijk tekort zal ook een groot stempel blijven drukken op het accountantsberoep. Of je het nu leuk vindt of niet. Ook toekomstige accountants zijn vaders en moeders die wel eens een slechte nacht hebben en daardoor de volgende dag wat minder scherp zijn. Het zijn mensen die verheven doelen nastreven, maar merken dat het werk hen soms ook bij de handen afbreekt. En iedereen loopt de kans om een signaal van fraude te missen, omdat hij of zij even wordt afgeleid.

Accountants blijven werkzaam in een maatschappij waarin ieder bedrijf zijn eigen rafelranden heeft. Dat blijft vragen om professional judgment. Het hebben van inzicht en ervaring is cruciaal om als accountant een goed oordeel te kunnen vellen. Het juiste advies te kunnen geven. Natuurlijk helpt de techniek een handje, maar het is en blijft gereedschap.

Om die reden vind ik het ook jammer dat we in de dialoog over de toekomst van het accountantsberoep niet meer aandacht hebben voor de menselijke kant van het accountantsberoep. Want ook op dat terrein van gedrag, moraal en ethiek zijn er veel ontwikkelingen, die de accountant verder helpen om zijn inzicht en handelingsrepertoire te vergroten. Dat vergroot zijn slagkracht en versterkt zijn oordeelsvorming.

Ik ben er niet gerust op. De assistent-accountants van vandaag de dag zitten in kamers te turen naar schermen. Waarbij ze door grote hoeveelheden data heen scrollen, op zoek naar verbanden en onregelmatigheden. Ze werken mee aan een dichtgevinkt dossier waar de toezichthouder, de toetser en de belastingdienst tevreden over zijn. Een hoog IQ zal het wel opleveren, op alle andere Q's wordt nauwelijks een beroep gedaan. Maar wie een bedrijf wil leren kennen moet er op uitgaan, die moet de mensen in het bedrijf spreken. Op zoek gaan naar de verhalen. Want niet de cijfers maar de verhalen vertellen wat er echt speelt in een bedrijf. Hoe kan je een bedrijf echt doorgronden als je er nauwelijks een mens spreekt? Hoe kan je een ondernemer adviseren, als je niet weet wat hem daadwerkelijk drijft? Techniek vertelt geen verhalen, houdt geen rekening met het menselijk tekort. Dat blijkt keer op keer.

Wat we nodig hebben is een discussie over de ziel, de passie van de mens die accountant is. Waarom komt hij iedere morgen zijn bed uit? Wat drijft hem? Wat zijn zijn verlangens? Waar droomt hij van? Wat wil hij bereiken? Waar gelooft hij in? Maar ook: wat zijn zijn zorgen? Waardoor wordt hij ontmoedigd? Wat biedt hoop?

Juist door deze vragen te stellen brengen we vuur in het debat. De accountant als mens, die een verantwoordelijk en mooi beroep uitoefent, komt centraal te staan. Met de impact die ict op het accountantsberoep heeft komt het dan ook wel goed.