Opinie 19 april 2017

Toon aan de top

De felle discussies binnen de beroepsgroep, tussen 2007 en 2010, over de toon aan de top, deden de NBA bestuur besluiten om daar in oktober 2010 een discussierapport over uit te brengen.

De toon aan de top werd daarbij als volgt gedefinieerd: 'Toon aan de Top is de zichtbare bereidheid (of afwezigheid daarvan) van het topmanagement om in de besluitvorming de kernwaarden van de organisatie te laten prevaleren boven andere waarden, en van anderen in de organisatie hetzelfde te verwachten.’
(NBA oktober 2010)

Hoe belangrijk dit initiatief voor ons beroep is geweest blijkt uit de populariteit van de kernwoorden 'kwaliteit, cultuur en gedrag', die sindsdien vaak de leidraad waren voor verandering en innovatie in het beroep.

Als ik de discussies en ontwikkelingen van pakweg de laatste twaalf maanden op een rij zet, kom ik een brede inzet voor toon aan de top binnen de NBA weinig meer tegen. Vaker lees ik van alles over strijd, macht, reputatie en, laatstelijk, over aanzien en prestige. Ik hoef dat voor de goede verstaander niet uit te leggen. Opmerkelijk is wel dat de redactie bij het meest recente slagveld besloot in te grijpen.

Zelf zag ik mij bij de opinie van Wim Wuyts genoodzaakt om een opmerking over het aantal rode reacties te maken. Gelukkig is de wanverhouding tussen rood en groen daarna flink omgeslagen, maar het blijft toch te gek voor woorden dat een opinie die het gebrek aan maatschappelijke vertrouwen in grote ondernemingen, overheid en fiscale adviseurs aan de orde stelt, uiteindelijk op 25 procent rode reacties eindigt.

Wat zegt dat over ons zelf? Meer dan genoeg, ben ik bang. Aan alle kanten lopen de onderlinge conflicten de spuigaten uit. Daarom terug naar 2010, met de stellingen die toen aan de basis van herstel stonden:

Stelling 1: Toon aan de Top is een basisfactor voor goed bestuur. Daarom dient de topleiding de Toon aan de Top regelmatig op de agenda te zetten en met de interne toezichthouder te bespreken.

Stelling 2: De interne toezichthouder dient tenminste eenmaal per jaar de Toon aan de Top te bespreken in aanwezigheid van de accountant, zonder dat de topleiding hieraan deelneemt. Dit tast de vertrouwensrol van de accountant naar de topleiding niet aan.
Stelling 3: Accountants moeten de Toon aan de Top altijd aan de orde stellen in hun besprekingen met de topleiding en deinterne toezichthouder. Hierbij kunnen zij volstaan met een mondelinge toelichting en goed onderbouwde signalen.

Stelling 4: Meer dan bij andere organisaties is het essentieel dat de Toon aan de Top binnen accountantskantoren niet alleen door de topleiding wordt uitgedragen, maar ook door alle andere accountants, met name degenen die als partner, of vennoot, of in een vergelijkbare positie werkzaam zijn bij het kantoor.

Ik verwees dit jaar al vaker naar eerdere publicaties. Dat doe ik nu ook.

Opinie 'Toon aan de top, gaat u daarover of ik?', 18 november 2013: "Een vertrouwenscrisis kan alleen effectief  worden verholpen door vertrouwensgedrag tot de kern van de hersteloperatie te maken. Dat is wat accountants doen. In dat kader moet de samenleving er op kunnen vertrouwen dat iedere onderneming, iedere instelling en ieder bestuursorgaan een intern normen-  en waardensysteem formuleert, instelt en handhaaft. Accountants zien toe op een betrouwbare werking van dat systeem. Dat is, ik schreef het al eerder, hun taak en verantwoordelijkheid." (Met een verwijzing naar mijn opinie 'Teloorgang normen en waarden vraagt gegevensgerichte controle' van 26 maart 2012, waarin ik in het commentaar uitgebreid op de werking van moraal en gedrag ben ingegaan.)

Ik vertrouw erop dat er deze weken vele agenda's worden getrokken. Niet om oorzaken te benoemen, dat kan ik ook, maar om stapje voor stapje aan herstel van onderling vertrouwen te werken. Dat is namelijk de kern van ons vak.