Opinie 21 maart 2017

Publicatieplicht kleinbedrijf is zinloos, vaak wordt non-informatie gemeld

Het overgrote deel van het Nederlandse bedrijfsleven kan worden vrijgesteld van de plicht om cijfers te deponeren bij het handelsregister. De toegevoegde waarde van de deponeringsplicht is vrijwel nihil, terwijl de kostenbesparingen van het afschaffen daarvan groot zijn.

Bv's, nv's en andere rechtspersonen moeten afhankelijk van hun omvang jaarstukken opstellen en publiceren door middel van deponering bij het handelsregister van de Kamer van Koophandel. Daartoe onderscheidt de wet grote, middelgrote, kleine en - met ingang van dit jaar ook - microrechtspersonen.

Grote en middelgrote rechtspersonen moeten hun jaarrekening laten controleren door een accountant en samen met andere jaarstukken (vrijwel) volledig deponeren. Kleine rechtspersonen en microrechtspersonen zijn niet controleplichtig en voor hen gelden belangrijke vrijstellingen ten aanzien van het opstellen en het deponeren van de jaarstukken.

De gepubliceerde cijfers van ondernemingen die tot de nieuwe groottecategorie van microrechtspersonen behoren, zijn echter volkomen nutteloos. Het gaat dan om bijna 95 procent van de rechtspersonen die aan ten minste twee van de volgende drie criteria voldoen: minder dan tien werknemers, een omzet van ten hoogste € 700.000 en een balanstotaal van niet groter dan € 350.000. Zij hoeven met ingang van 2016 slechts een zeer gecomprimeerde balans te deponeren, zonder enige toelichting op de waarderingsgrondslagen die bij het opstellen van die balans zijn toegepast. Het is dus geheel onduidelijk op welke wijze de gepresenteerde bedragen zijn berekend.

Daarbij komt nog dat voor microrechtspersonen die ervoor kiezen om van de vrijstellingen gebruik te maken enkele bijzonder vreemde bepalingen gelden. Zo is het verboden te waarderen tegen marktwaarde. Waardering van bijvoorbeeld beleggingen in vastgoed of effecten tegen marktwaarde in plaats van tegen kostprijs leidt echter over het algemeen tot een betere weergave van de financiële positie van een onderneming. Ook is het mogelijk om de verantwoording van bepaalde bedrijfskosten afhankelijk te stellen van het moment van betaling. Bijvoorbeeld achterstallige huurtermijnen hoeven dan nog niet als kosten te worden verantwoord, wat een vertekend beeld kan geven van de resultaten.

Dit alles in combinatie met het feit dat de cijfers niet zijn onderworpen aan accountantscontrole en vaak pas twaalf maanden na afloop van het boekjaar worden gedeponeerd, maakt de cijferopstellingen van microrechtspersonen compleet waardeloos. Dat geldt overigens ook - zij het in mindere mate - voor de ruim vier procent van de ondernemingen die niet als microrechtspersoon, maar wel als kleine rechtspersoon kwalificeren.

'Marktwerking' zal ervoor zorgen dat bij afschaffing van de deponeringsplicht de nodige informatiestromen blijven bestaan. De jaarrekening van kleine rechtspersonen en microrechtspersonen wordt doorgaans slechts gebruikt door een zeer beperkt aantal belanghebbenden (zoals de huisbankier), die de benodigde informatie rechtstreeks bij de onderneming kunnen opvragen en niet afhankelijk zijn van gedeponeerde jaarstukken. Tegenstanders van het schrappen van de deponeringsplicht betogen dat rechtspersonen de plicht hebben aan derden informatie te verschaffen over de financiën, in verband met hun beperkte aansprakelijkheid. Maar zoals gezegd gaat het in ieder geval bij microrechtspersonen om non-informatie.

Overigens ontbreekt het aan intrinsieke motivatie om te deponeren. Deponering lijkt in veel gevallen slechts plaats te vinden om hoofdelijke aansprakelijkstelling van bestuurders te voorkomen. In het geval van faillissement van een rechtspersoon wordt het niet-naleven van de deponeringsplicht immers gezien als onbehoorlijke taakvervulling van het bestuur. De plicht om jaarstukken te deponeren, kan zonder meer worden ingeperkt tot de ongeveer 9700 controleplichtige grote en middelgrote ondernemingen. Dit zal tot belangrijke kostenbesparingen leiden. Niet alleen bij de ruim 680.000 kleine rechtspersonen en microrechtspersonen, maar vooral ook bij de Kamer van Koophandel die het handelsregister beheert en de belastingdienst die wordt geacht de naleving van de deponeringsplicht te monitoren.

Helaas is voor de inperking van de deponeringsplicht een wijziging van de Europese jaarrekeningenrichtlijn nodig waarop het Nederlandse jaarrekeningenrecht is gebaseerd. Wellicht dat eurocommissaris Frans Timmermans hier een rol in kan vervullen. Hij heeft immers onder meer tot taak om zinloze Europese regelgeving te identificeren en ervoor te zorgen dat die wordt geschrapt.

Deze opinie is ook gepubliceerd in het FD van maandag 20 maart 2017.