Opinie 21 december 2017

Waardeer bitcoins in de jaarrekening op reële waarde

Cryptocurrencies staan volop in de belangstelling; deze week worden zelfs de eerste bitcoins futures in New York verhandeld. Recent overschreed de marktwaarde van bijvoorbeeld bitcoins 250 miljard dollar. Beleidsmakers en toezichthouders vragen zich al enige tijd af wat de impact en risico’s zijn van dit aanzwellende fenomeen voor het financiële stelsel en voor de gebruikers. Ook de noodzaak en mogelijkheden voor regulering worden onderzocht.

Door het toenemend gebruik van cryptocurrencies  (hierna eenvoudigheidshalve: bitcoins) als betaalmiddel in de zakelijke omgeving, bereiken ons steeds vaker vragen over de manier waarop ondernemingen posities en transacties moeten verwerken in de jaarrekening. Daar bestaan op dit moment nog geen specifieke regels voor; het is een nog onontgonnen gebied. Een verkenning van de verslaggevingsproblematiek onder de bepalingen van IFRS.   

Verantwoording als betaalmiddel?

Bitcoins zijn door blockchain technologie gegenereerde digitale codes, die verhandelbaar zijn op een digitale beurs. Op zo’n beurs vindt bij aan- of verkoop afrekening plaats in reguliere geldmiddelen tegen de dan geldende transactiewaarde. In de praktijk worden bitcoins als betaalmiddel gebruikt, maar ze verschillen duidelijk van officiële wettelijke betaalmiddelen zoals door overheden uitgegeven geldmiddelen. De waarde is namelijk niet gegarandeerd door een overheid of centrale bank, maar uitsluitend gebaseerd op vraag en aanbod. Daarbij is schaarste gecreëerd omdat het maximaal aantal uit te geven bitcoins is gefixeerd op 21 miljoen. Partijen als Goldman Sachs en de Commodities Futures Trading Commissie stellen ook dat bitcoins geen munteenheid zijn, maar vergelijkbaar zijn met commodities.   

Vanwege deze bijzondere karakteristieken kwalificeren bitcoins onder IFRS niet als Kasmiddelen of Banktegoeden. Ook zijn het geen Kas equivalenten, omdat daarvoor geldt dat dit liquide beleggingen moeten zijn, direct converteerbaar in vaststaande geldbedragen en waarvan het risico op waardeveranderingen verwaarloosbaar klein is.  Dit laatste is voor bitcoins sowieso niet aan de orde.  Daarnaast zijn Kasmiddelen en Banktegoeden volgens IFRS zogenaamde financiële instrumenten, gedefinieerd als een contractueel recht van een partij om een financieel actief te ontvangen en tegelijkertijd een contractuele verplichting of eigen vermogen instrument van een andere partij.  Aan bitcoins zijn dergelijke rechten en plichten niet verbonden, ze worden alleen in geldmiddelen omgezet door een transactie uit te voeren op een digitale beurs.  

Alternatieve verwerkingsmogelijkheden

Een analyse door de Australische regelgever laat zien dat volgens de huidige definities in IFRS bitcoins kwalificeren als immateriële activa of voorraden. Aangezien de betreffende standaarden niet zijn geschreven vanuit het perspectief van investeringen in zaken als bitcoins, kan dit tot onbevredigende uitkomsten leiden. Zo zou behandeling als voorraden onder IAS 2 kunnen plaatsvinden met waardering tegen kostprijs of lagere realiseerbare waarde. IAS 2 kent een uitzondering voor broker/dealers in commodities die hun voorraden waarderen tegen reële waarde, onder aftrek van verkoopkosten met waardeveranderingen in de winst- en verliesrekening. Ook zou verwerking als immaterieel actief met een onbepaalde looptijd onder IAS 38 kunnen worden beargumenteerd, waarbij waardering plaatsvindt tegen kostprijs of reële waarde. In het laatste geval met waardewijzigingen boven de kostprijs via het eigen vermogen en waardewijzigingen onder de kostprijs ten laste van het resultaat. Een verschillende behandeling onder verschillende standaarden komt de vergelijkbaarheid niet ten goede. 

Reële waarde via de resultatenrekening

In onze ogen zou de huidige waarde van bitcoins direct uit de balans moeten blijken; dit betekent waardering op reële waarde. Deze zou moeten worden afgeleid uit transparante actuele prijsvorming. Gegeven het karakter zouden waardewijzigingen direct in het resultaat moeten worden verwerkt, net zoals dat nu bijvoorbeeld gebeurt voor veranderingen in wisselkoersen. Een dergelijke verwerkingswijze leidt ons inziens tot de meest relevante informatie voor gebruikers van de jaarrekening.  

Wij roepen de IASB en andere policymakers op om een dergelijke verwerkingswijze in de regelgeving te accommoderen. Tot die tijd is vooral een goede toelichting nodig, waaruit het financiële belang van bitcoins voor de onderneming blijkt en de wijze waarop deze in de jaarrekening zijn verwerkt.